95% dự án AI không lợi nhuận, vậy tương lai kiếm tiền từ đâu!

Bong bóng AI – Khi Mark Zuckerberg cảnh báo và tương lai nào cho các nhà đầu tư?

Trong những năm gần đây, trí tuệ nhân tạo (AI) đã trở thành một trong những lĩnh vực “nóng” nhất trên toàn cầu. Từ những phòng thí nghiệm nghiên cứu đến các tập đoàn công nghệ hàng đầu, đâu đâu cũng nói về AI như một tương lai tất yếu của nhân loại. Các mô hình ngôn ngữ lớn (LLMs), AI sinh trắc, AI trong y tế, giáo dục, tài chính… lần lượt được ra mắt với những lời hứa hẹn thay đổi thế giới. Thế nhưng, đằng sau sự phồn hoa ấy lại xuất hiện một cảnh báo: “Bong bóng AI đang hình thành, giống như bong bóng dotcom đầu thập niên 2000” – nhận định thẳng thắn từ chính Mark Zuckerberg, CEO Meta.

Lý do tại sao có đến hàng chục, thậm chí hàng trăm dự án AI chưa tạo ra lợi nhuận, và đưa ra góc nhìn cho tương lai: Liệu AI sẽ là một “dotcom 2.0” – vỡ tan và khiến các nhà đầu tư trắng tay, hay sẽ là một cuộc cách mạng thực sự, nơi chỉ những kẻ kiên trì và có chiến lược dài hạn mới hưởng trái ngọt?

1. Bối cảnh bùng nổ AI – Cơn sốt toàn cầu

Từ năm 2022, với sự ra đời của ChatGPT, cơn sóng AI đã thực sự bùng nổ. Hàng loạt công ty khởi nghiệp được định giá tỷ đô chỉ trong thời gian ngắn, bất chấp việc chưa có mô hình kinh doanh rõ ràng. Các tập đoàn lớn như Microsoft, Google, Meta, Amazon, Nvidia… đua nhau đầu tư hàng chục tỷ đô để chiếm lĩnh vị trí dẫn đầu.

Các lĩnh vực ứng dụng AI mở rộng không giới hạn:

• Trong kinh doanh và marketing: Tự động hoá quảng cáo, cá nhân hoá trải nghiệm khách hàng.

• Trong giáo dục: Gia sư ảo, hệ thống đánh giá năng lực học sinh.

• Trong y tế: Chuẩn đoán bệnh, phân tích hình ảnh y khoa.

• Trong sản xuất và logistics: Robot AI, tối ưu chuỗi cung ứng.

Sự bùng nổ này khiến nhiều nhà đầu tư tin rằng AI chính là “cỗ máy in tiền” của tương lai. Nhưng sự thật có phải vậy?

2. Mark Zuckerberg và lời cảnh báo “95% dự án AI không có lợi nhuận”

Theo chia sẻ, có đến 95% dự án AI hiện nay vẫn chưa tạo ra lợi nhuận thực tế. Nguyên nhân nằm ở chỗ:

• Chi phí vận hành quá cao: Huấn luyện mô hình AI ngốn hàng triệu USD cho mỗi lần chạy. Hệ thống máy chủ, chip GPU đắt đỏ, tiêu tốn điện năng khổng lồ.

• Thiếu mô hình kinh doanh bền vững: Phần lớn startup AI tập trung vào “demo ấn tượng” hơn là tạo giá trị dài hạn. Người dùng có thể dùng thử miễn phí, nhưng sẵn sàng trả tiền lại là chuyện khác.

• Cạnh tranh khốc liệt: OpenAI, Anthropic, Google DeepMind, Meta, xAI… đều chạy đua tung ra sản phẩm mới. Điều này khiến thị trường trở nên bão hoà chỉ sau vài tháng.

• Niềm tin thị trường bị thử thách: Các vụ bê bối liên quan đến đạo đức AI, quyền riêng tư dữ liệu, và khả năng bị lạm dụng đã làm nhiều chính phủ siết chặt kiểm soát.

Zuckerberg không phải người đầu tiên nhắc tới bong bóng AI. Trước đó, nhiều nhà phân tích Phố Wall cũng so sánh “AI fever” với cơn sốt dotcom 20 năm trước. Khi ấy, hàng ngàn công ty Internet mọc lên, IPO rầm rộ, nhưng chỉ một số ít như Amazon, Google sống sót. Còn lại phần lớn sụp đổ, khiến nhà đầu tư mất trắng.

3. Vì sao các dự án AI chưa có lợi nhuận?

Để hiểu rõ hơn, cần phân tích từ gốc rễ:

Thứ nhất: Chi phí vượt quá khả năng sinh lời.

Một công ty AI phải thuê hoặc mua hạ tầng điện toán đám mây, GPU cao cấp (A100, H100 của Nvidia), và đội ngũ kỹ sư AI lương cao. Trung bình, chi phí huấn luyện một mô hình ngôn ngữ lớn có thể từ 10 triệu đến 100 triệu USD. Trong khi đó, doanh thu từ người dùng trả phí lại chưa đủ bù đắp.

Thứ hai: Khách hàng chưa sẵn sàng trả tiền.

Người dùng phổ thông quen dùng miễn phí. Doanh nghiệp thì cân nhắc rất kỹ trước khi tích hợp AI vào vận hành. Thị trường trả phí thực sự chưa mở rộng như kỳ vọng.

Thứ ba: Vấn đề pháp lý và đạo đức.

Các công ty ngại triển khai AI quy mô lớn vì sợ rủi ro pháp lý: bản quyền dữ liệu, vi phạm riêng tư, hay AI tạo ra nội dung sai lệch. Những vụ kiện như tác giả kiện OpenAI và Microsoft vì dùng dữ liệu mà không xin phép là ví dụ điển hình.

Thứ tư: Sự thiếu khác biệt.

Hàng trăm ứng dụng AI sinh ra chỉ xoay quanh việc “bọc lại” API từ OpenAI hay Google, tức không tạo giá trị độc đáo. Điều này khiến thị trường nhanh chóng bão hoà và người dùng mất hứng thú.

4. Bong bóng dotcom – Bài học lịch sử liệu có lặp lại?

Năm 1995–2000, Internet bước vào thời kỳ bùng nổ. Các công ty dotcom được định giá hàng tỷ đô chỉ với một trang web đơn giản. Nhưng đến năm 2000, bong bóng vỡ tung. Nasdaq rơi 78% giá trị, hàng ngàn công ty biến mất.

Tuy nhiên, Internet không chết. Sau cú sụp đổ, những gã khổng lồ như Amazon, Google, eBay, PayPal… vươn lên mạnh mẽ, trở thành nền tảng của thế giới số ngày nay.

AI hiện nay có thể đang đi theo quỹ đạo tương tự:

• Giai đoạn “sốt nóng” – vốn đầu tư đổ vào ồ ạt.

• Giai đoạn “thanh lọc” – hàng loạt dự án thiếu nền tảng sẽ sụp đổ.

• Giai đoạn “ổn định” – những công ty thật sự tạo giá trị sẽ tồn tại và trở thành trụ cột mới.

5. Tương lai nào cho các nhà đầu tư vào AI?

Đối diện với thực tế “95% dự án AI không sinh lời”, câu hỏi lớn nhất là: Nhà đầu tư nên tiếp cận thế nào?

Kịch bản 1: Bong bóng vỡ – thua lỗ hàng loạt.

Nếu giống dotcom, hàng loạt startup AI sẽ biến mất trong 2–3 năm tới. Nhà đầu tư nhỏ lẻ, thiếu chiến lược, chạy theo “trend” có thể mất vốn nặng nề.

Kịch bản 2: Thị trường điều chỉnh – những kẻ mạnh sống sót.

Những công ty có công nghệ lõi thật sự (như Nvidia với GPU, OpenAI với mô hình, Microsoft với hạ tầng Azure, Google với tìm kiếm tích hợp AI…) sẽ giữ vững vị thế. Đây có thể là những “Amazon, Google” tiếp theo của kỷ nguyên AI.

Kịch bản 3: Sự đa dạng hoá và chuyên ngành hoá.

AI sẽ không chỉ là “chatbot” mà sẽ thâm nhập sâu vào từng ngành: y tế, tài chính, giáo dục, nông nghiệp, sản xuất. Các công ty biết tập trung vào ngách và giải quyết vấn đề thực tế sẽ có cơ hội lớn.

6. Chiến lược cho nhà đầu tư AI sẽ rao sao?

Dựa trên các phân tích trên, những gợi ý sau có thể hữu ích:

• Đầu tư dài hạn vào hạ tầng: Các công ty sản xuất chip (Nvidia, AMD), hạ tầng đám mây (Microsoft Azure, Amazon AWS, Google Cloud) là “xương sống” của AI. Đây là nơi dòng tiền ổn định nhất.

• Chọn lọc các startup có mô hình kinh doanh rõ ràng: Không chỉ dựa vào “ý tưởng”, mà phải có khách hàng, doanh thu, và khả năng mở rộng.

• Đa dạng hóa danh mục: Không đặt cược tất cả vào AI sinh ngôn ngữ. AI trong y tế, robot tự động, năng lượng thông minh… có tiềm năng dài hạn.

• Kiên nhẫn chờ thị trường điều chỉnh: Sau giai đoạn bong bóng, giá trị sẽ quay về thực tế. Đây là lúc cơ hội lớn nhất xuất hiện, giống như việc mua Amazon sau năm 2002.

• Theo dõi chính sách và pháp lý: Quốc gia nào ban hành khung pháp lý minh bạch, hỗ trợ AI, sẽ trở thành “đất màu” cho đầu tư.

Không thể phủ nhận rằng AI đang tạo ra một làn sóng hứng khởi chưa từng có. Nhưng như Zuckerberg cảnh báo, sự hứng khởi này cần đi kèm tỉnh táo. Bong bóng AI có thể vỡ, nhưng điều đó không có nghĩa AI sẽ biến mất. Trái lại, sau khi bong bóng xì hơi, những giá trị thực sự sẽ trỗi dậy.

Với nhà đầu tư, điều quan trọng không phải là chạy theo phong trào, mà là nhìn xa trông rộng, chọn lọc và kiên nhẫn. Cũng như Internet 20 năm trước, AI có thể trở thành nền tảng mới của thế giới – nhưng chỉ dành cho những ai hiểu được quy luật “thanh lọc” khắc nghiệt của thị trường.

Tương lai AI có thể được ví như một “cơn bão”: nó sẽ quét sạch những gì mong manh, nhưng đồng thời bồi đắp mảnh đất màu mỡ cho những cây đại thụ vươn mình. Nhà đầu tư khôn ngoan chính là người biết trồng cây đúng chỗ, đúng thời điểm, để gặt hái quả ngọt trong thập kỷ tới.