Đế chế Tim Cook và những thành công và thất bại

Những thất bại dưới thời Tim Cook

1. Chậm trễ trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI):
   • Apple bị tụt hậu trong cuộc đua AI, đặc biệt với trợ lý ảo Siri. Một bản cập nhật lớn cho Siri, dự kiến giúp xử lý câu hỏi phức tạp và thực hiện tác vụ thay người dùng, bị hoãn đến tháng 3/2025 do cần thêm thời gian đảm bảo chất lượng.
   • So với các đối thủ như ChatGPT của OpenAI hay Gemini của Google, Apple thiếu thành tựu nổi bật về AI, gây lo ngại về khả năng đổi mới.
2. Sản phẩm không đạt kỳ vọng:
   • Vision Pro, kính thực tế hỗn hợp giá 3.500 USD ra mắt năm 2024, được quảng bá là “tương lai của điện toán” nhưng chỉ được xem là sản phẩm mới lạ, không tạo đột phá. Các đối thủ đã ra mắt kính AR nhẹ và thiết thực hơn.
   • Dự án Titan (xe điện Apple) bị hủy vào năm 2024 sau một thập kỷ phát triển, đánh dấu thất bại tốn kém và tham vọng lớn nhất của Apple.
3. Hiệu suất cổ phiếu và thách thức thị trường:
   • Cổ phiếu Apple giảm gần 20% trong năm 2025, thua xa Microsoft (+19%) và Meta (+25%), phản ánh lo ngại về khả năng cạnh tranh.
   • Apple đối mặt khó khăn tại Trung Quốc do căng thẳng thương mại, với chuỗi cung ứng phụ thuộc lớn vào sản xuất tại đây.
4. Áp lực pháp lý và quy định:
   • Apple bị chỉ trích vì không tuân thủ lệnh tòa án cho phép nhà phát triển né phí App Store, ảnh hưởng đến mảng dịch vụ có biên lợi nhuận cao.
   • Các vụ kiện chống độc quyền và quy định mới tại Mỹ, EU, cùng yêu cầu xác minh độ tuổi trên App Store, đe dọa nguồn thu từ dịch vụ và hợp đồng 20 tỷ USD với Google.
5. Nhận định thiếu tầm nhìn sáng tạo:
   • Một số nhà phân tích cho rằng Cook mạnh về quản lý chuỗi cung ứng hơn là đổi mới sản phẩm, khiến Apple có nguy cơ tụt hậu nếu không thích nghi với xu hướng AI.

Và cũng có những thành tựu của Tim Cook

1. Tăng trưởng tài chính vượt bậc:
   • Apple đạt giá trị vốn hóa hơn 3.000 tỷ USD, trở thành công ty giá trị nhất thế giới. Cổ phiếu tăng hơn 1.400% kể từ khi Cook làm CEO năm 2011.
   • Doanh thu tăng từ 108 tỷ USD (2011) lên 365 tỷ USD (2021), lợi nhuận ròng tăng 3,7 lần từ 26 tỷ USD lên 95 tỷ USD.
   • Xây dựng hệ sinh thái dịch vụ (App Store, iCloud, Apple Music) tạo gần 100 tỷ USD mỗi năm với biên lợi nhuận trên 70%.
2. Ra mắt sản phẩm mới:
   • Giới thiệu Apple Watch, AirPods và nhiều dịch vụ số, đa dạng hóa danh mục sản phẩm ngoài iPhone, tạo nguồn thu lớn.
   • Vision Pro dù chưa thành công lớn vẫn thể hiện tham vọng mở rộng sang thực tế hỗn hợp.
3. Xuất sắc trong chuỗi cung ứng:
   • Cook xây dựng chuỗi cung ứng toàn cầu hiệu quả, giúp Apple duy trì lợi nhuận và mở rộng sản xuất trong bối cảnh khủng hoảng.
   • Đầu tư lớn vào các đối tác như Foxconn, Luxshare, GoerTek, đặc biệt tại Việt Nam với 15,8 tỷ USD thông qua các đối tác.
4. Xử lý thách thức chính trị và pháp lý:
   • Cook khéo léo tránh các hình phạt thuế và quy định nghiêm trọng, duy trì quan hệ tốt với chính phủ Mỹ qua nhiều nhiệm kỳ.
   • Triết lý “đường cong dài hạn” giúp duy trì niềm tin từ nhà đầu tư và khách hàng.
5. Cam kết bảo mật và văn hóa doanh nghiệp:
   • Định vị Apple là công ty dẫn đầu về quyền riêng tư với “bảo mật khác biệt”, tạo lợi thế so với Google và Meta.
   • Thúc đẩy văn hóa hòa nhập, đa dạng và bình đẳng, khởi xướng quỹ 100 triệu USD cho công bằng chủng tộc năm 2020.

Kế thừa từ Steve Jobs còn sống đến nay

Steve Jobs để lại một di sản lớn cho Apple khi Tim Cook tiếp quản vai trò CEO vào năm 2011. Những yếu tố kế thừa chính bao gồm:

1. Thương hiệu và văn hóa đổi mới:
   • Jobs xây dựng Apple thành biểu tượng của sự sáng tạo với các sản phẩm mang tính cách mạng như iPod, iPhone và iPad. Văn hóa “think different” (tư duy khác biệt) đã trở thành DNA của Apple, nhấn mạnh thiết kế tối giản, trải nghiệm người dùng vượt trội và chất lượng cao cấp.
   • Apple dưới thời Jobs có khả năng định hình thị trường, biến những ý tưởng táo bạo thành sản phẩm dẫn dắt xu hướng công nghệ.
2. Hệ sinh thái tích hợp:
   • Jobs khởi xướng hệ sinh thái khép kín, kết hợp phần cứng, phần mềm (iOS, macOS) và dịch vụ (iTunes, App Store). Sự tích hợp này đảm bảo trải nghiệm liền mạch, tạo sự khác biệt so với các đối thủ như Microsoft hay Google.
   • App Store, ra mắt năm 2008, là nền tảng quan trọng giúp Apple xây dựng nền kinh tế ứng dụng, tạo doanh thu lớn từ các nhà phát triển.
3. Chuỗi cung ứng và sản xuất:
   • Jobs, với sự hỗ trợ của Tim Cook (lúc đó là COO), xây dựng mối quan hệ chặt chẽ với các đối tác sản xuất như Foxconn, đặt nền móng cho chuỗi cung ứng toàn cầu hiệu quả. Điều này giúp Apple sản xuất hàng loạt sản phẩm với chi phí tối ưu.
4. Tầm nhìn dài hạn:
   • Jobs tập trung vào việc tạo ra các sản phẩm mang tính cách mạng, không chạy theo xu hướng ngắn hạn. Ông nhấn mạnh việc kiểm soát toàn bộ trải nghiệm người dùng, từ phần cứng đến phần mềm, để đảm bảo chất lượng.

Tim Cook đã phát triển tiếp như thế nào

Tim Cook đã kế thừa di sản của Jobs và mở rộng nó theo hướng thực dụng hơn, tập trung vào hiệu quả vận hành, mở rộng thị trường và đa dạng hóa sản phẩm. Những đóng góp chính của Cook bao gồm:

1. Mở rộng quy mô tài chính:
   • Cook đưa Apple từ công ty 350 tỷ USD năm 2011 lên mức vốn hóa hơn 3.000 tỷ USD vào đỉnh cao. Doanh thu tăng từ 108 tỷ USD (2011) lên 365 tỷ USD (2021), lợi nhuận ròng tăng từ 26 tỷ USD lên 95 tỷ USD.
   • Ông phát triển mảng dịch vụ (App Store, iCloud, Apple Music, Apple Pay) thành nguồn thu chính, đạt gần 100 tỷ USD mỗi năm với biên lợi nhuận trên 70%, giảm phụ thuộc vào iPhone.
2. Đa dạng hóa sản phẩm:
   • Cook giới thiệu Apple Watch (2015) và AirPods (2016), hai dòng sản phẩm thành công, mở rộng danh mục ngoài iPhone và iPad. Apple Watch trở thành thiết bị đeo tay bán chạy nhất thế giới, còn AirPods định hình thị trường tai nghe không dây.
   • Dù thất bại với Vision Pro (2024) và dự án xe điện Titan, Cook vẫn tiếp tục thử nghiệm các lĩnh vực mới như thực tế hỗn hợp, cho thấy tham vọng duy trì tinh thần đổi mới của Jobs.
3. Tối ưu hóa chuỗi cung ứng:
   • Với kinh nghiệm quản lý chuỗi cung ứng, Cook củng cố quan hệ với các đối tác như Foxconn, Luxshare và mở rộng sản xuất sang các nước như Việt Nam (đầu tư 15,8 tỷ USD qua đối tác). Điều này giúp Apple duy trì lợi thế sản xuất trong bối cảnh căng thẳng thương mại Mỹ-Trung.
4. Chú trọng quyền riêng tư và bền vững:
   • Cook nâng cao giá trị thương hiệu bằng cách định vị Apple là công ty dẫn đầu về quyền riêng tư, sử dụng “bảo mật khác biệt” để cạnh tranh với Google và Meta.
   • Ông thúc đẩy các sáng kiến bền vững, như cam kết trung hòa carbon vào năm 2030, và xây dựng văn hóa doanh nghiệp hòa nhập hơn so với thời Jobs.
5. Đối phó thách thức pháp lý và chính trị:
   • Cook khéo léo xử lý các vụ kiện chống độc quyền và áp lực quy định tại Mỹ, EU. Ông duy trì hợp đồng 20 tỷ USD với Google để giữ Google làm công cụ tìm kiếm mặc định trên Safari, đồng thời tránh các hình phạt thuế lớn.

Tương lai nào cho Apple

Tương lai của Apple phụ thuộc vào việc cân bằng giữa đổi mới công nghệ và duy trì thế mạnh tài chính, trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt. Một số dự đoán và thách thức:

1. Trí tuệ nhân tạo (AI) là chìa khóa:
   • Apple cần bắt kịp trong cuộc đua AI, đặc biệt với Siri và các ứng dụng AI trên thiết bị. Việc chậm trễ trong bản cập nhật Siri (dự kiến 2025) và thiếu thành tựu nổi bật có thể khiến Apple mất lợi thế trước OpenAI, Google và Microsoft.
   • Nếu Apple có thể tận dụng hệ sinh thái khép kín và khả năng xử lý AI trên thiết bị, hãng có thể tạo ra trải nghiệm cá nhân hóa vượt trội, nhưng điều này đòi hỏi đầu tư lớn vào R&D.
2. Sản phẩm mới và thị trường mới:
   • Vision Pro, dù chưa thành công, cho thấy Apple vẫn muốn mở rộng sang các lĩnh vực như thực tế hỗn hợp. Thành công trong tương lai phụ thuộc vào việc cải thiện trải nghiệm người dùng và giảm giá thành.
   • Apple có thể khám phá các lĩnh vực như robot gia đình hoặc thiết bị y tế thông minh, tận dụng thế mạnh về phần cứng và phần mềm.
3. Thách thức pháp lý và địa chính trị:
   • Áp lực từ các vụ kiện chống độc quyền (đặc biệt liên quan đến App Store) và quy định mới tại Mỹ, EU có thể làm giảm doanh thu từ dịch vụ. Apple cần chiến lược linh hoạt để thích nghi.
   • Căng thẳng Mỹ-Trung và các lệnh cấm xuất khẩu công nghệ có thể ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng. Apple đang đa dạng hóa sản xuất sang Việt Nam, Ấn Độ, nhưng quá trình này cần thời gian.
4. Lãnh đạo và đổi mới:
   • Gần đây, một số nhà phân tích kêu gọi thay thế Tim Cook bằng CEO có tầm nhìn công nghệ mạnh hơn, cho rằng ông thiên về vận hành hơn là sáng tạo. Tuy nhiên, hội đồng quản trị vẫn ủng hộ Cook, và ông có thể tiếp tục dẫn dắt trong ngắn hạn.
   • Apple cần nuôi dưỡng thế hệ lãnh đạo tiếp theo để duy trì tinh thần sáng tạo của Jobs, đồng thời thích nghi với tốc độ thay đổi công nghệ nhanh chóng.
5. Tăng trưởng bền vững:
   • Apple có tiềm năng tiếp tục tăng trưởng nhờ hệ sinh thái mạnh mẽ và lòng trung thành của khách hàng. Tuy nhiên, để duy trì vị thế dẫn đầu, hãng phải đổi mới nhanh hơn, đặc biệt trong AI và các công nghệ đột phá.
   • Việc tiếp tục đầu tư vào các thị trường mới nổi như Việt Nam, Ấn Độ và mở rộng dịch vụ (như Apple TV+, Apple Fitness+) sẽ giúp duy trì doanh thu.

Tim Cook đưa Apple đạt đỉnh cao tài chính và mở rộng danh mục sản phẩm, nhưng bị chỉ trích vì chậm đổi mới trong AI, thất bại với Vision Pro và dự án xe điện, cùng áp lực pháp lý. Dù vậy, ông vẫn được hội đồng quản trị ủng hộ nhờ năng lực quản lý và chiến lược dài hạn.