Kinh doanh online là gì?
Kinh doanh online, hay còn gọi là kinh doanh trực tuyến, là hình thức thực hiện các hoạt động kinh doanh thông qua mạng Internet. Nó bao gồm việc mua bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ, hoặc trao đổi thông tin thông qua các nền tảng số như website, ứng dụng di động, mạng xã hội, hoặc các sàn thương mại điện tử. Khác với kinh doanh truyền thống, kinh doanh online không yêu cầu mặt bằng vật lý cố định và cho phép doanh nghiệp tiếp cận khách hàng trên phạm vi toàn cầu một cách nhanh chóng, tiện lợi với chi phí thấp hơn.
Các hoạt động chính của kinh doanh online thường bao gồm:
- Bán hàng qua website riêng hoặc các sàn thương mại điện tử (như Shopee, Lazada, Amazon).
- Quảng bá sản phẩm/dịch vụ qua mạng xã hội (Facebook, Instagram, TikTok).
- Cung cấp dịch vụ số (như khóa học trực tuyến, phần mềm).
- Thu lợi nhuận từ quảng cáo hoặc dữ liệu người dùng (như mô hình của Google, Facebook).
Lịch sử kinh doanh online từ khi nào?
Kinh doanh online bắt nguồn từ sự phát triển của công nghệ máy tính và mạng Internet. Dưới đây là một số cột mốc quan trọng trong lịch sử hình thành và phát triển của nó:
- Những năm 1960-1970: Gốc rễ từ EDI (Electronic Data Interchange)
- Trước khi Internet phổ biến, các doanh nghiệp đã sử dụng EDI – một hệ thống trao đổi dữ liệu điện tử – để thay thế việc gửi tài liệu giấy qua thư hoặc fax. Đây được xem là tiền thân của kinh doanh trực tuyến, giúp tự động hóa giao dịch giữa các công ty.
- 1979: Teleshopping của Michael Aldrich
- Michael Aldrich, một doanh nhân người Anh, được coi là người tiên phong khi kết nối một chiếc tivi với máy tính xử lý giao dịch qua đường dây điện thoại. Ông gọi đây là “teleshopping” (mua sắm từ xa), đặt nền móng cho khái niệm mua sắm trực tuyến sau này.
- 1991: Internet thương mại ra đời
- Khi World Wide Web được Tim Berners-Lee giới thiệu vào năm 1989 và mở cửa cho mục đích thương mại vào năm 1991, kinh doanh online bắt đầu có cơ hội phát triển. Các doanh nghiệp dần chuyển từ hệ thống nội bộ sang nền tảng mở rộng hơn.
- 1994: Giao dịch thương mại điện tử đầu tiên
- Ngày 11 tháng 8 năm 1994, một người đàn ông tên Phil Brandenberger ở Philadelphia đã mua đĩa CD “Ten Summoner’s Tales” của Sting qua website NetMarket với giá 12,48 USD cộng phí vận chuyển, sử dụng thẻ tín dụng được mã hóa. Đây được ghi nhận là giao dịch thương mại điện tử đầu tiên trên Internet.
- 1995: Sự xuất hiện của Amazon và eBay
- Amazon ra mắt vào tháng 7 năm 1995 bởi Jeff Bezos, ban đầu là một cửa hàng sách trực tuyến. Cùng năm đó, eBay (lúc đó mang tên AuctionWeb) được Pierre Omidyar thành lập, cho phép người dùng đấu giá và mua bán hàng hóa. Hai công ty này đã đánh dấu bước ngoặt lớn cho kinh doanh online.
Từ đó, kinh doanh online phát triển mạnh mẽ nhờ sự phổ biến của Internet, sự ra đời của các phương thức thanh toán điện tử (như PayPal năm 1998), và sự bùng nổ của smartphone vào những năm 2000.
Mô hình thành công đầu tiên trên thế giới về kinh doanh online
Amazon được xem là mô hình kinh doanh online thành công đầu tiên trên thế giới với quy mô và tầm ảnh hưởng lớn. Dưới đây là lý do:
- Thời điểm ra mắt: Amazon bắt đầu hoạt động vào năm 1995, chỉ một năm sau giao dịch thương mại điện tử đầu tiên. Điều này giúp Amazon tận dụng sớm tiềm năng của Internet khi nó còn là một lĩnh vực mới mẻ.
- Mô hình kinh doanh: Ban đầu, Amazon áp dụng mô hình B2C (Business-to-Consumer), bán sách trực tiếp cho người tiêu dùng qua website. Họ tối ưu hóa quy trình bằng cách không cần cửa hàng vật lý, giảm chi phí vận hành, và sử dụng kho hàng tập trung.
- Sự đổi mới: Amazon nhanh chóng mở rộng danh mục sản phẩm từ sách sang điện tử, đồ chơi, quần áo, và nhiều mặt hàng khác. Họ cũng giới thiệu các tính năng như đánh giá sản phẩm từ khách hàng, gợi ý cá nhân hóa, và dịch vụ giao hàng nhanh.
- Tầm ảnh hưởng: Từ một công ty khởi nghiệp, Amazon đã trở thành nhà bán lẻ trực tuyến lớn nhất thế giới, với doanh thu hàng trăm tỷ USD mỗi năm. Họ cũng mở rộng sang các lĩnh vực khác như điện toán đám mây (AWS) và dịch vụ phát trực tuyến (Amazon Prime).
Mặc dù eBay ra mắt cùng năm và cũng rất thành công với mô hình C2C (Consumer-to-Consumer) qua đấu giá trực tuyến, Amazon thường được công nhận là biểu tượng đầu tiên của kinh doanh online vì sự phát triển vượt bậc và khả năng định hình lại ngành bán lẻ toàn cầu.
Tóm lại, kinh doanh online bắt đầu từ những bước sơ khai vào cuối thế kỷ 20 và Amazon là mô hình thành công đầu tiên, mở đường cho sự bùng nổ của thương mại điện tử ngày nay.
