Marketing (tiếp thị) là một quá trình nghiên cứu, lập kế hoạch, thực hiện và quảng bá sản phẩm hoặc dịch vụ nhằm đáp ứng nhu cầu của khách hàng, đồng thời đạt được mục tiêu của doanh nghiệp (như tăng doanh thu, xây dựng thương hiệu).
Marketing không chỉ đơn thuần là quảng cáo hay bán hàng, mà còn bao gồm việc hiểu khách hàng, tạo ra giá trị và xây dựng mối quan hệ lâu dài với họ.
Marketing từ 1.0 đến nay
Marketing đã tiến hóa và thay đổi nhanh chóng qua nhiều giai đoạn, phản ánh sự thay đổi trong công nghệ, hành vi khách hàng và mục tiêu kinh doanh. Làm Marketing ngày càng khó hơn, yêu cầu phải linh hoạt và hiệu quả, ngày nay nói Marketing làm làm thương hiệu thì chỉ đúng một phần nếu không muốn nói Marketing cũng phải là bán hàng.
- Marketing 1.0 – Thời kỳ tập trung vào sản phẩm (Product-Centric)
- Chủ yếu trong thời kỳ cách mạng công nghiệp (thế kỷ 19 – đầu thế kỷ 20).
- Đặc điểm:
- Tập trung vào sản xuất hàng loạt và cải thiện chất lượng sản phẩm.
- Quan niệm “sản phẩm tốt sẽ tự bán được” (theo Henry Ford: “Khách hàng có thể chọn bất kỳ màu xe nào, miễn là nó màu đen”).
- Marketing chủ yếu là quảng bá tính năng sản phẩm qua các kênh truyền thống như báo chí, bảng hiệu.
- Mục tiêu: Đáp ứng nhu cầu cơ bản của khách hàng với giá cả phải chăng.
- Marketing 2.0 – Thời kỳ tập trung vào khách hàng (Customer-Centric)
- Giữa thế kỷ 20, khi sự cạnh tranh bắt đầu gia tăng, nhiều công ty bắt đầu nắm bắt và thực hiện các công tác Marketing cơ bản.
- Đặc điểm:
- Chuyển từ tập trung vào sản phẩm sang hiểu và đáp ứng nhu cầu khách hàng.
- Nghiên cứu thị trường trở nên quan trọng để phân khúc khách hàng.
- Quảng cáo sáng tạo hơn, sử dụng TV, radio và các chiến dịch cảm xúc để thu hút.
- Mục tiêu: Làm hài lòng khách hàng, xây dựng lòng trung thành.
- Marketing 3.0 – Thời kỳ tập trung vào giá trị nhân văn (Human-Centric)
- Cuối thế kỷ 20 – đầu thế kỷ 21, khi xã hội quan tâm hơn đến trách nhiệm xã hội, Marketing cũng không đi ra ngoài xu thế đó.
- Đặc điểm:
- Không chỉ đáp ứng nhu cầu vật chất mà còn chạm đến giá trị tinh thần và cảm xúc của khách hàng.
- Doanh nghiệp gắn kết thương hiệu với các giá trị như bảo vệ môi trường, công bằng xã hội.
- Ví dụ: Các chiến dịch của Dove về vẻ đẹp tự nhiên hay Patagonia với bảo vệ môi trường.
- Mục tiêu: Tạo dựng ý nghĩa và đóng góp cho xã hội thông qua thương hiệu.
- Marketing 4.0 – Thời kỳ kỹ thuật số và kết nối (Digital & Hybrid)
- Từ khoảng 2010, khi internet và mạng xã hội bùng nổ. Sự nhiễu loạn của thị trường và thay đổi hành vi khách hàng một cách chóng mặt, Marketing cũng phải thích ứng để giữ vững vai trò kết nối với khách hàng của mình.
- Đặc điểm:
- Kết hợp giữa marketing truyền thống và công nghệ số.
- Khách hàng không chỉ là người tiêu dùng mà còn là người tham gia (prosumer) – họ tạo nội dung, đánh giá sản phẩm.
- Dữ liệu lớn (big data) và trí tuệ nhân tạo (AI) được sử dụng để cá nhân hóa trải nghiệm.
- Kênh truyền thông đa dạng: mạng xã hội, email, SEO, quảng cáo trực tuyến.
- Mục tiêu: Tăng cường tương tác, xây dựng cộng đồng xung quanh thương hiệu.
- Marketing 5.0 – Thời kỳ công nghệ vì con người (Technology for Humanity)
- Hiện nay (từ khoảng 2020), gắn liền với cách mạng công nghiệp 4.0. Thời đại có quá nhiều thay đổi, những công nghệ mới luôn ra đời đã làm cho Hành vi khách hàng thay đổi, kênh tiếp cận và nhận thức cũng thay đổi. Marketing càng phải thích ứng.
- Đặc điểm:
- Tận dụng công nghệ tiên tiến (AI, IoT, thực tế ảo) để nâng cao trải nghiệm khách hàng.
- Tập trung vào sự cân bằng giữa công nghệ và yếu tố con người, giải quyết các vấn đề lớn của nhân loại (sức khỏe, giáo dục, môi trường).
- Ví dụ: Sử dụng chatbot để hỗ trợ 24/7 nhưng vẫn giữ yếu tố cá nhân hóa và đồng cảm.
- Mục tiêu: Tạo ra giá trị vượt trội bằng cách tích hợp công nghệ vào mọi khía cạnh của marketing.
Marketing ngày nay và Marketing truyến thống khác nhau thế nào?
Marketing ngày nay, đặc biệt trong giai đoạn 4.0 và 5.0, có nhiều khác biệt so với marketing truyền thống (thường gắn với 1.0 và 2.0):
- Kênh truyền thông:
- Truyền thống: Báo chí, TV, radio, bảng hiệu – chủ yếu là một chiều (doanh nghiệp nói, khách hàng nghe).
- Hiện đại: Đa kênh (omnichannel) – mạng xã hội, website, ứng dụng di động, với tương tác hai chiều (khách hàng phản hồi tức thì).
- Cách tiếp cận khách hàng:
- Truyền thống: Tập trung vào quảng bá sản phẩm, nhắm đến số đông, ít cá nhân hóa.
- Hiện đại: Dựa trên dữ liệu để nhắm mục tiêu chính xác (targeting), cá nhân hóa nội dung theo sở thích, hành vi của từng khách hàng.
- Tốc độ và quy mô:
- Truyền thống: Chậm, giới hạn bởi địa lý và nguồn lực (in ấn, phân phối).Hiện đại: Nhanh chóng, toàn cầu hóa nhờ internet, chi phí thấp hơn với các công cụ như quảng cáo Google, TikTok.
- Vai trò của khách hàng:
- Truyền thống: Khách hàng thụ động, chỉ tiếp nhận thông tin.
- Hiện đại: Khách hàng chủ động, tham gia vào quá trình marketing (đánh giá, chia sẻ, lan tỏa thông điệp).
- Công nghệ:
- Truyền thống: Hầu như không có công nghệ số, dựa vào con người và quy trình thủ công.
- Hiện đại: Sử dụng AI, phân tích dữ liệu, tự động hóa (automation) để tối ưu hóa chiến dịch.
- Đo lường hiệu quả:
- Truyền thống: Khó đo lường chính xác (chỉ dựa vào doanh số hoặc phản hồi gián tiếp).
- Hiện đại: Đo lường chi tiết qua các chỉ số (KPI) như lượt click, tỷ lệ chuyển đổi, tương tác trên mạng xã hội (Performance)
Ví dụ minh họa sự khác biệt:
- Truyền thống: Một công ty nước giải khát chạy quảng cáo trên TV, phát tờ rơi, không biết chính xác ai xem và phản ứng thế nào.
- Hiện đại: Công ty đó chạy quảng cáo trên Instagram, Tikotok rồi Facebook… nhắm đến nhóm tuổi 18-25 thích thể thao, đo lường lượt xem, lượt thích, và điều chỉnh chiến dịch dựa trên dữ liệu thực tế.
Marketing ngày nay không chỉ là việc “bán hàng” mà là xây dựng mối quan hệ, tạo giá trị và tận dụng công nghệ để hiểu sâu hơn về khách hàng. So với marketing truyền thống, nó nhanh hơn, linh hoạt hơn và lấy khách hàng làm trung tâm thực sự, thay vì chỉ tập trung vào sản phẩm hay thông điệp một chiều. Sự thay đổi này phản ánh cách mà xã hội và công nghệ đã định hình lại cách doanh nghiệp kết nối với thế giới.
Người làm Marketing ngày nay cần phải linh hoạt và cập nhật thông tin liên tục mới mong đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp.
