Cuộc đàm phán giữa Trump và Zelensky tập trung vào thỏa thuận khai thác khoáng sản đất hiếm của Ukraine, với Mỹ muốn tiếp cận nguồn tài nguyên chiến lược này để đổi lấy viện trợ kinh tế và vũ khí nhằm giữ an ninh quốc phòng. Cả hai tổng thống đều có ý đồ và mục đích riêng. Tuy nhiên, sau cuộc gặp căng thẳng tại Nhà Trắng ngày 28/2/2025, Zelensky từ chối ký thỏa thuận, đòi hỏi đảm bảo an ninh cụ thể từ Mỹ, trong khi Trump nhấn mạnh lợi ích kinh tế và hòa bình hơn là cam kết quân sự lâu dài. Cuộc tranh cãi này làm lộ rõ sự khác biệt về ưu tiên chiến lược và cách tiếp cận đàm phán giữa hai bên.
Bài học cho doanh nghiệp Việt Nam
1. Hiểu rõ giá trị cốt lõi và đòn bẩy của mình
- Quốc gia: Ukraine sở hữu 5% trữ lượng đất hiếm toàn cầu – một “con bài” chiến lược trong thương mại và công nghệ. Zelensky từ chối nhượng bộ 50% quyền khai thác cho Mỹ mà không có cam kết an ninh cụ thể, cho thấy ông hiểu rõ giá trị tài nguyên này đối với lợi ích quốc gia dài hạn.
- Doanh nghiệp: Doanh nghiệp Việt Nam cần xác định tài sản chiến lược (ứng dụng công nghệ, nguồn lực con người hoặc thị trường) và không vội vàng nhượng bộ trong đàm phán chỉ vì áp lực ngắn hạn. Ví dụ, các công ty xuất khẩu cà phê hay thủy sản Việt Nam có thể tận dụng vị thế dẫn đầu thế giới để thương lượng giá cả hoặc điều kiện hợp đồng tốt hơn với đối tác quốc tế.
Bài học: Đừng đánh đổi lợi ích cốt lõi chỉ vì ưu đãi trước mắt; hãy biết giá trị của mình để giữ thế mạnh trên bàn thương lượng và đàm phán.
2. Linh hoạt nhưng không thỏa hiệp nguyên tắc
- Quốc gia: Trump sử dụng chiến thuật gây áp lực (đe dọa cắt viện trợ, chỉ trích Zelensky công khai) để thúc đẩy thỏa thuận, nhưng ông cũng linh hoạt khi đề xuất quỹ đầu tư chung Mỹ-Ukraine thay vì kiểm soát trực tiếp. Zelensky, dù từ chối thỏa thuận, vẫn để ngỏ khả năng đàm phán nếu Mỹ đưa ra điều kiện tốt hơn.
- Doanh nghiệp: Trong kinh doanh, sự linh hoạt là cần thiết để đạt được thỏa thuận đôi bên cùng có lợi, nhưng không nên vượt qua giới hạn nguyên tắc. Chẳng hạn, một doanh nghiệp Việt Nam đàm phán với nhà đầu tư nước ngoài cần linh hoạt về tỷ lệ góp vốn, nhưng không đánh đổi quyền kiểm soát công ty nếu đó là yếu tố sống còn.
Bài học: Linh hoạt trong cách tiếp cận, nhưng kiên định với mục tiêu chiến lược dài hạn, hiểu biết được thế mạnh của mình để đàm phán.
3. Chuẩn bị cho kịch bản xấu nhất
- Quốc gia: Trump chuẩn bị sẵn lập trường rằng Mỹ sẽ không gửi quân tới Ukraine hay cam kết dài hạn nếu thỏa thuận thất bại, trong khi Zelensky cảnh báo Ukraine chỉ trụ được đến giữa 2025 nếu không có viện trợ Mỹ. Cả hai đều có kế hoạch dự phòng cho tình huống đàm phán đổ vỡ.
- Doanh nghiệp: Doanh nghiệp Việt Nam cần học cách xây dựng phương án dự phòng khi đàm phán với đối tác lớn (như nhà cung cấp nguyên liệu hoặc khách hàng quốc tế). Ví dụ, nếu một công ty dệt may không đạt được hợp đồng với đối tác Mỹ, họ cần sẵn sàng tìm thị trường thay thế như EU hoặc nội địa. Đây thường là điểm yếu của các doanh nghiệp Việt Nam, thường ít đưa ra nhiều kịch bản cho kinh doanh của mình để ứng phó với thực tế.
Bài học: Luôn có “kế hoạch B” để giảm thiểu rủi ro khi đàm phán không thành công hoặc trong kinh doanh với nhiều “biến số” từ thị trường mà ta không lường trước được hết.
4. Tận dụng áp lực thời gian và hoàn cảnh
- Quốc gia: Trump tận dụng tình thế Ukraine đang suy yếu trong xung đột với Nga để gây sức ép, yêu cầu Zelensky hành động nhanh chóng. Ngược lại, Zelensky cố kéo dài thời gian để tìm thêm đồng minh châu Âu hỗ trợ, tránh bị phụ thuộc hoàn toàn vào Mỹ.
- Doanh nghiệp: Trong kinh doanh, thời gian là yếu tố quan trọng. Một doanh nghiệp Việt Nam có thể tận dụng thời điểm đối tác cần hàng gấp (như mùa lễ Tết) để thương lượng giá tốt hơn, hoặc kéo dài đàm phán nếu đối tác đang gặp khó khăn tài chính để giành lợi thế.
Bài học: Hiểu bối cảnh và sử dụng thời gian như một công cụ chiến lược trong đàm phán. Hiểu được điểm mạnh và điểm yếu của mình, tuy nhiên trong trường hợp này thì cần phải giữ cái đầu lạnh cũng quan trọng.
5. Xây dựng liên minh và đa dạng hóa quan hệ
- Quốc gia: Zelensky không chỉ dựa vào Mỹ mà còn kêu gọi châu Âu tham gia đàm phán hòa bình, nhằm giảm sự phụ thuộc vào quyết định của Trump. Điều này giúp Ukraine tránh bị cô lập khi Mỹ và Nga thương lượng trực tiếp.
- Doanh nghiệp: Doanh nghiệp Việt Nam nên đa dạng hóa đối tác (không chỉ phụ thuộc vào Trung Quốc, Mỹ hay EU) để tăng sức mạnh thương lượng. Ví dụ, một công ty sản xuất linh kiện điện tử có thể làm việc với cả Nhật Bản và Hàn Quốc, thay vì chỉ tập trung vào một thị trường duy nhất.
Bài học: Đừng đặt tất cả “trứng vào một giỏ”; xây dựng mạng lưới quan hệ đa phương để tăng vị thế cạnh tranh. Trong thời gian dài những năm trước doanh nghiệp Việt Nam đa phần tập trung vào thị trường nội địa và chưa hướng nhiều ra nước ngoài.
6. Kiểm soát cảm xúc và giữ vững lập trường
- Quốc gia: Cuộc tranh cãi tại Nhà Trắng cho thấy Trump dùng lời lẽ gay gắt để hạ thấp Zelensky, nhưng Zelensky vẫn giữ bình tĩnh, cảm ơn Mỹ mà không xin lỗi, đồng thời kiên định với mục tiêu an ninh quốc gia.
- Doanh nghiệp: Trong đàm phán kinh doanh, việc kiểm soát cảm xúc là tối quan trọng. Một lãnh đạo doanh nghiệp Việt Nam khi đối mặt với áp lực từ đối tác lớn (như đòi giảm giá) cần giữ thái độ chuyên nghiệp, không nhượng bộ chỉ vì bị công kích cá nhân.
Bài học: Đừng để cảm xúc chi phối; lập trường vững vàng là chìa khóa để bảo vệ lợi ích. Đây cũng có thể là âm mưu hoặc chiêu trò của Tổng thống Trump chăng!
So sánh chiến lược quốc gia và chiến lược công ty
| Yếu tố | Chiến lược quốc gia (Trump – Zelensky) | Chiến lược công ty |
| Mục tiêu | Trump: Lợi ích kinh tế (đất hiếm), hòa bình nhanh chóng. Zelensky: An ninh và độc lập lâu dài. | Doanh thu, thị phần, hoặc sự phát triển bền vững. |
| Đòn bẩy | Mỹ: Viện trợ, quân sự. Ukraine: Tài nguyên đất hiếm. | Sản phẩm độc quyền, thị trường, chi phí thấp. |
| Quy mô | Ảnh hưởng toàn cầu, liên quan nhiều bên (Nga, EU). | Thường giới hạn trong ngành hoặc khu vực. |
| Thời gian | Áp lực ngắn hạn (xung đột Nga-Ukraine), tầm nhìn dài hạn. | Thường tập trung ngắn hạn (hợp đồng, dự án). |
| Rủi ro | Chiến tranh, cô lập ngoại giao. | Mất khách hàng, phá sản, cạnh tranh gia tăng. |
Điểm chung: Cả hai đều đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng, hiểu rõ đối thủ, và khả năng cân bằng giữa lợi ích tức thời và dài hạn.
Cuộc thương lượng giữa Trump và Zelensky là minh chứng cho nghệ thuật đàm phán dưới áp lực cao, nơi mỗi bên đều tìm cách tối ưu hóa lợi ích của mình. Doanh nghiệp Việt Nam có thể rút ra bài học về việc xác định giá trị cốt lõi, chuẩn bị dự phòng, tận dụng thời cơ, và xây dựng mạng lưới quan hệ để không bị lép vế trong các cuộc đàm phán quốc tế hoặc nội địa. Quan trọng hơn, họ cần áp dụng tư duy chiến lược dài hạn, tương tự cách các quốc gia bảo vệ lợi ích cốt lõi, để phát triển bền vững trong môi trường cạnh tranh khốc liệt.
Nếu Mỹ và Ukraine không thương lượng được, doanh nghiệp Việt Nam sẽ đối mặt với cả cơ hội (tăng xuất khẩu tài nguyên, nông sản, thu hút đầu tư) và thách thức (chi phí sản xuất tăng, thuế quan cao, bất ổn FDI). Ảnh hưởng cụ thể phụ thuộc vào ngành nghề và khả năng thích ứng của từng doanh nghiệp. Để giảm thiểu rủi ro, doanh nghiệp Việt Nam cần:
- Đa dạng hóa thị trường xuất khẩu (hướng đến ASEAN, Nhật Bản, EU và các nước Trung Đông), xây dựng thành thị trường truyền thống.
- Tăng cường nội lực qua cải tiến công nghệ và giảm phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu. Đây là bài toán rất khó với Doanh nghiệp Việt Nam.
- Theo dõi sát chính sách thương mại của Mỹ đối với Ucraina và Trung Quốc để điều chỉnh chiến lược kịp thời.
