1. Khi đô thị không chỉ cần sạch – mà còn phải “êm”
Trong nhiều năm qua, Việt Nam tập trung mạnh vào vấn đề ô nhiễm không khí, nước và rác thải. Nhưng có một loại ô nhiễm ít được chú ý hơn – ô nhiễm tiếng ồn.
Đó là tiếng xe máy gào thét lúc nửa đêm, loa kẹo kéo hát vang hẻm nhỏ, công trình khoan cọc mỗi sáng, hay tiếng quán bar mở nhạc đến 2 giờ sáng.
Năm 2025, Việt Nam chính thức bước vào giai đoạn siết chặt kiểm soát âm học đô thị – tức kiểm soát và quản lý tiếng ồn ở khu dân cư, đô thị, khu thương mại và công nghiệp. Đây là bước đi quan trọng, đưa Việt Nam tiến gần hơn với các tiêu chuẩn môi trường sống hiện đại trên thế giới.
2. Quy định mới về kiểm soát tiếng ồn tại Việt Nam
Bộ Tài nguyên và Môi trường đang hoàn thiện và triển khai QCVN 26:2025/BTNMT – Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về tiếng ồn, thay thế bản cũ ban hành từ năm 2010.
Những điểm đáng chú ý:
Phạm vi áp dụng rộng hơn: Không chỉ kiểm soát các cơ sở công nghiệp, mà cả các khu dân cư, khu thương mại, trung tâm giải trí, nhà hàng, karaoke…
Giới hạn tiếng ồn rõ ràng:
Ban ngày: tối đa 70 dBA với khu dân cư thông thường, 55 dBA với khu vực đặc biệt (bệnh viện, trường học, chùa chiền…).
Ban đêm: giới hạn giảm còn 55 dBA và 45 dBA tương ứng.
Bắt buộc kiểm tra định kỳ và quan trắc tiếng ồn tại các đô thị lớn, khu công nghiệp và khu dân cư đông đúc.
Trách nhiệm rõ ràng: Cơ sở phát ồn phải chủ động khắc phục, lắp tường cách âm hoặc giảm giờ hoạt động.
Cơ quan quản lý nhà nước có quyền yêu cầu đo đạc, kiểm tra, xử phạt hoặc đình chỉ hoạt động nếu vượt quá quy định.
Cùng với đó, Nghị định 45/2022/NĐ-CP quy định mức phạt có thể lên đến 140 triệu đồng, và đình chỉ hoạt động từ 3 đến 12 tháng nếu vượt ngưỡng ồn cho phép.
Cụ thể:
- Phân loại khu vực chi tiết hơn: 5 loại khu vực (A–E) như bệnh viện, trường học, nhà ở, khu công nghiệp, công viên, nhà ga…
- Khung thời gian chia 3 phần:
- Ban ngày: 6h–18h
- Buổi tối: 18h–22h
- Ban đêm: 22h–6h
- Giới hạn tiếng ồn được quy định theo từng khu vực và thời gian, ví dụ:
- Khu vực đặc biệt (trường học, bệnh viện): tối đa 55 dBA ban ngày, 45 dBA ban đêm.
- Khu dân cư thông thường: tối đa 70 dBA ban ngày, 55 dBA ban đêm.
3. Vì sao phải có quy định về âm học đô thị?
Người dân thường nghĩ tiếng ồn chỉ “phiền một chút”, nhưng thực tế, nó là một dạng ô nhiễm có sức phá hoại âm thầm.
Ảnh hưởng đến sức khỏe
Tiếp xúc lâu với tiếng ồn lớn gây mất ngủ, tăng huyết áp, rối loạn tim mạch, giảm khả năng tập trung, thậm chí ảnh hưởng đến trí nhớ.Ảnh hưởng tâm lý và hành vi xã hội
Các nghiên cứu cho thấy sống trong môi trường ồn ào lâu dài khiến con người dễ căng thẳng, bực bội, giảm năng suất lao động, và tăng khả năng xung đột xã hội.Làm giảm chất lượng cuộc sống đô thị
Một đô thị ồn ào khiến cư dân mệt mỏi, trẻ nhỏ học hành khó tập trung, người lớn tuổi mất ngủ, còn khách du lịch thì muốn “chạy trốn”.Tác động đến kinh tế và giá trị bất động sản
Khu vực có mức tiếng ồn thấp thường có giá nhà cao hơn, thu hút cư dân có thu nhập ổn định hơn. Ngược lại, nơi ô nhiễm âm thanh nặng nề nhanh chóng mất giá trị.
Vì thế, âm học đô thị không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà là bài toán kinh tế – xã hội – sức khỏe cộng đồng.
4. So sánh Việt Nam với Úc, châu Âu và Mỹ
| Tiêu chí | Việt Nam | Úc | Châu Âu | Mỹ |
|---|---|---|---|---|
| Cơ quan quản lý | Bộ Tài nguyên & Môi trường | Bang và hội đồng địa phương | Ủy ban châu Âu và quốc gia thành viên | Cơ quan môi trường và thành phố |
| Phạm vi kiểm soát | Khu dân cư, thương mại, công nghiệp | Phân theo vùng dân cư, giờ hoạt động, nguồn phát | Tích hợp vào quy hoạch đô thị, bản đồ tiếng ồn quốc gia | Mỗi thành phố có quy định riêng, gắn với mã xây dựng |
| Mức giới hạn ban ngày | 55–70 dBA | 50–65 dBA | 55 dBA (chuẩn Lden) | 50–70 dBA tùy khu vực |
| Mức giới hạn ban đêm | 45–55 dBA | 35–55 dBA | 50 dBA (chuẩn Lnight) | 40–55 dBA tùy khu vực |
| Hình thức giám sát | Đo thủ công, kiểm tra định kỳ | Quan trắc 24/7, radar tiếng ồn | Bản đồ chiến lược tiếng ồn và báo cáo công khai | Thiết bị đo & phản hồi cộng đồng trực tuyến |
| Xử phạt | Tối đa 140 triệu đồng, đình chỉ 12 tháng | Phạt nặng và bắt buộc khắc phục | Bắt buộc giảm ồn trong quy hoạch mới | Phạt và rút giấy phép kinh doanh |
Các nước phát triển không chỉ dừng ở “phạt tiếng ồn”, mà đã quy hoạch âm thanh cho đô thị – nghĩa là tính toán tiếng ồn trong thiết kế hạ tầng, giao thông, vật liệu và kiến trúc ngay từ đầu.
Việt Nam đang đi theo hướng này, dù còn ở giai đoạn đầu của hành trình.
5. Ứng dụng thực tế trong quy hoạch và kiến trúc
Để thực thi hiệu quả các quy định âm học, cần kết hợp giữa pháp lý, kỹ thuật và thiết kế đô thị.
Một số ứng dụng tiêu biểu:
Thiết kế đô thị “êm ái”
Quy hoạch nhà ở cách xa trục giao thông chính.
Bố trí cây xanh và mặt nước xen kẽ để hấp thu âm thanh.
Dựng tường chắn âm dọc đường cao tốc hoặc khu công nghiệp.
Kiến trúc cách âm thông minh
Sử dụng vật liệu hấp thu âm: trần tiêu âm, tường bọt cách âm, cửa kính hai lớp.
Phân bố không gian hợp lý: phòng ngủ, phòng học ở phía trong, khu sinh hoạt hướng ra ngoài đường.
Tăng lớp đệm âm bằng ban công, logia, khoảng cây xanh.
Giám sát tiếng ồn bằng công nghệ
Lắp đặt cảm biến đo tiếng ồn ở khu vực đông dân cư, trung tâm giải trí.
Dùng AI để phân loại nguồn ồn (giao thông, công trình, âm nhạc, máy móc).
Cảnh báo tự động khi vượt ngưỡng quy định và gửi dữ liệu đến cơ quan quản lý.
Truyền thông và phản ánh cộng đồng
Tạo kênh phản ánh nhanh tiếng ồn vi phạm.
Công khai bản đồ “vùng đỏ tiếng ồn” trên website đô thị.
Khuyến khích người dân tham gia giám sát và cùng xây dựng “thành phố yên tĩnh”.
6. Lợi ích xã hội khi Việt Nam kiểm soát tiếng ồn đô thị
Giấc ngủ yên tĩnh hơn: Giảm căng thẳng, tăng năng lượng, giảm bệnh tim mạch.
Đô thị dễ sống hơn: Không gian công cộng trở nên thân thiện, khuyến khích người dân ra ngoài và sinh hoạt cộng đồng.
Nâng tầm giá trị bất động sản: Khu vực yên tĩnh được ưa chuộng hơn, tăng giá trị đất và thu hút dân cư chất lượng cao.
Tăng năng suất lao động: Môi trường yên ắng giúp tập trung, sáng tạo và làm việc hiệu quả.
Hướng tới đô thị bền vững: Phát triển hạ tầng phải gắn với tiêu chí âm học, cân bằng giữa phát triển kinh tế và chất lượng sống.
7. Tương lai của “âm học đô thị” Việt Nam
Từ năm 2025 trở đi, Việt Nam sẽ bắt đầu coi tiếng ồn là một chỉ số môi trường quan trọng, tương tự như bụi mịn hay khí CO2.
Các đô thị lớn như Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng, Cần Thơ… sẽ phải có bản đồ tiếng ồn, khu vực yên tĩnh ưu tiên, và kế hoạch hành động giảm ồn.
Doanh nghiệp sản xuất, karaoke, nhà hàng, khu vui chơi, và cả chủ đầu tư bất động sản sẽ phải tính đến âm học trong thiết kế và vận hành.
Nếu làm tốt, Việt Nam có thể trở thành một trong những nước đầu tiên ở Đông Nam Á xây dựng được đô thị có “chuẩn âm học” riêng – nơi con người không chỉ sống sạch mà còn sống êm.
Âm học đô thị không còn là khái niệm dành cho kỹ sư hay nhà nghiên cứu.
Nó là tương lai của quy hoạch, kiến trúc, và sức khỏe cộng đồng.
Khi một thành phố biết “nghe chính mình”, biết kiểm soát tiếng ồn, đó là lúc thành phố ấy đã trưởng thành.
Và khi Việt Nam bước vào kỷ nguyên đô thị yên tĩnh, đó cũng là lúc chúng ta đang tiến tới một xã hội văn minh, bền vững và đáng sống hơn.
