Cuộc Đua Xe Điện Toàn Cầu: Trung Quốc Đang Thách Thức Các Ông Vua Xe Hơi Truyền Thống

1. Thời khắc bản lề của ngành xe hơi

Ngành ô tô toàn cầu đang đứng trước cuộc chuyển dịch mang tính lịch sử: từ động cơ đốt trong (ICE) sang xe điện (EV). Nếu hơn 100 năm qua, các tên tuổi như Toyota, Volkswagen, General Motors hay Ford thống trị, thì nay một đối thủ mới nổi – Trung Quốc – đang thay đổi luật chơi.

Trung Quốc không chỉ là thị trường xe hơi lớn nhất thế giới mà còn là nơi sản sinh ra hàng trăm thương hiệu EV, với sự hậu thuẫn mạnh mẽ từ chính phủ, chuỗi cung ứng pin vượt trội và khả năng sản xuất giá rẻ.

Hãy cùng nhìn nhận và phân tích các yếu tố sau:

• Vì sao Trung Quốc đang dẫn đầu cuộc đua EV

• Các số liệu thị trường toàn cầu và thị phần các quốc gia

• Cuộc cạnh tranh giữa Trung Quốc và các ông lớn phương Tây

• Kịch bản ngành xe điện từ nay đến năm 2035

2. Thị trường xe điện toàn cầu – Bức tranh 2024/2025

Theo báo cáo của IEA (International Energy Agency):

• Năm 2024, doanh số EV toàn cầu đạt khoảng 14 triệu xe, chiếm hơn 18% tổng lượng xe bán ra.

• Trung Quốc chiếm 60% doanh số EV toàn cầu, tương đương hơn 8,5 triệu xe.

• Châu Âu chiếm 25%, Mỹ chiếm khoảng 10%.

Doanh thu ngành xe điện toàn cầu năm 2024 đạt hơn 500 tỷ USD, dự kiến đạt 1.500 tỷ USD vào năm 2030 nếu tăng trưởng duy trì.

3. Trung Quốc: Từ “kẻ học việc” đến ông vua EV

Chính sách và chiến lược dài hạn

Ngay từ năm 2009, Bắc Kinh đã coi EV là ngành chiến lược. Hàng chục tỷ USD trợ cấp, miễn thuế, đầu tư hạ tầng trạm sạc, và ưu tiên cho xe điện trong đăng ký lưu hành ở các thành phố lớn đã thúc đẩy EV bùng nổ.

Lợi thế sản xuất và chuỗi cung ứng

• Trung Quốc sở hữu CATL và BYD – hai hãng pin lớn nhất thế giới, chiếm hơn 50% thị phần toàn cầu.

• Chuỗi cung ứng lithium, cobalt, nickel phần lớn nằm trong tầm kiểm soát của các công ty Trung Quốc.

• Khả năng sản xuất quy mô lớn giúp giảm giá thành. Xe điện Trung Quốc rẻ hơn 30–40% so với xe điện châu Âu hoặc Mỹ.

Doanh nghiệp trụ cột

• BYD: Doanh số hơn 3 triệu xe EV năm 2024, vượt Tesla để trở thành hãng xe điện số 1 thế giới.

• Geely, Changan, SAIC, NIO, Xpeng: Các thương hiệu khác cũng đang mở rộng nhanh chóng ra châu Âu, Đông Nam Á và Mỹ Latinh.

4. Cạnh tranh tại thị trường nội địa Trung Quốc – Chiến tranh giá

Hiện Trung Quốc có hơn 130 hãng xe điện đang hoạt động. Công suất sản xuất vượt gấp đôi nhu cầu. Kết quả là:

• Giá xe điện trung bình giảm 19% trong 2 năm (2023–2025).

• Nhiều mẫu giảm giá tới 35% để cạnh tranh.

• BYD và Geely vẫn báo doanh thu tăng, nhưng lợi nhuận quý II/2025 giảm 30% và 14% do biên lợi nhuận teo tóp.

Dự báo đến năm 2027, sẽ có làn sóng thanh lọc khốc liệt. Chỉ 5–6 tập đoàn lớn đủ sức sống sót, phần còn lại hoặc phá sản, hoặc bị sáp nhập.

5. Các ông vua xe hơi phương Tây – Thách thức sinh tử

Volkswagen, BMW, Mercedes-Benz (Đức)

• Từng chiếm ưu thế tuyệt đối tại Trung Quốc, nhưng thị phần EV chỉ còn dưới 10%.

• Gặp bất lợi về chi phí, tốc độ đổi mới và giá bán.

• Phụ thuộc nhiều vào Trung Quốc nhưng không cạnh tranh nổi các thương hiệu nội địa.

Tesla (Mỹ)

• Từng là biểu tượng, nhưng năm 2024 Tesla đã bị BYD vượt qua về doanh số toàn cầu.

• Lợi thế: thương hiệu mạnh, hệ sinh thái sạc (Supercharger), phần mềm tự lái.

• Điểm yếu: chi phí sản xuất cao hơn, khó cạnh tranh về giá tại Trung Quốc.

Toyota, Honda, Nissan (Nhật Bản)

• Tập trung quá lâu vào hybrid, bỏ lỡ thời điểm bùng nổ EV thuần.

• Đang chạy đua đầu tư nhưng chậm hơn Trung Quốc ít nhất 5 năm.

Hyundai, Kia (Hàn Quốc)

• EV Ioniq, Kia EV6 được đánh giá cao tại Mỹ và châu Âu.

• Tuy nhiên, bị áp lực cạnh tranh lớn từ xe Trung Quốc giá rẻ.

6. Thị trường quốc tế: EV Trung Quốc tấn công toàn cầu

• Châu Âu: Xe Trung Quốc chiếm gần 10% doanh số EV năm 2024, dự báo đạt 20% năm 2027. Liên minh châu Âu đã mở điều tra chống trợ cấp, nhưng khó ngăn cản hoàn toàn.

• Đông Nam Á: BYD và SAIC xây nhà máy tại Thái Lan, Indonesia, Việt Nam. Các thị trường này đang trở thành bãi đáp quan trọng.

• Mỹ Latinh và Châu Phi: Xe Trung Quốc giá rẻ đặc biệt hấp dẫn vì thu nhập bình quân thấp.

7. Kịch bản ngành xe điện đến năm 2035

Kịch bản 1: Trung Quốc thống trị (khả năng cao)

• EV chiếm hơn 60% doanh số toàn cầu vào 2035.

• Trung Quốc kiểm soát 40–45% thị phần toàn cầu.

• BYD, Geely, SAIC trở thành Toyota mới của thế kỷ 21.

Kịch bản 2: Cân bằng đa cực

• Mỹ giữ lợi thế ở phân khúc cao cấp (Tesla, GM).

• Châu Âu giữ phân khúc sang trọng (BMW, Mercedes).

• Trung Quốc chiếm lĩnh thị trường phổ thông và mới nổi.

Kịch bản 3: Công nghệ pin mới đảo chiều

• Nếu Mỹ hoặc Nhật đột phá với pin thể rắn (solid-state), cục diện có thể thay đổi.

• Tuy nhiên, hiện tại Trung Quốc đang đầu tư mạnh nhất, khó bị bỏ xa.

8. Tương lai: Xe điện không chỉ là xe, mà là nền tảng công nghệ

Ngành xe điện đang tiến gần tới mô hình xe như một dịch vụ (Mobility as a Service):

• Xe tích hợp AI, hệ thống tự lái, kết nối IoT.

• Doanh thu không chỉ đến từ bán xe, mà còn từ dịch vụ phần mềm, dữ liệu và hệ sinh thái số.

• Tesla đã mở đường, nhưng Trung Quốc với tốc độ đổi mới phần mềm (Xpeng, NIO) cũng không kém cạnh.

Ngành ô tô toàn cầu đang ở bước ngoặt. Trung Quốc, nhờ chiến lược dài hạn và sức mạnh sản xuất, đã vượt lên dẫn đầu trong cuộc đua xe điện. Các ông vua phương Tây giờ đây phải chơi trên sân mà luật lệ do Trung Quốc đặt ra.

Trong vòng 10–15 năm tới, bản đồ ngành xe hơi sẽ thay đổi mạnh mẽ. Những cái tên từng bá chủ có thể tụt lại phía sau, trong khi các thương hiệu Trung Quốc vươn lên toàn cầu.

Câu hỏi lớn nhất cho thế giới không còn là xe điện có thay thế xe xăng không, mà là: khi EV trở thành chuẩn mực, ai sẽ là kẻ thống trị?