Bối cảnh dự luật thuế thu nhập cá nhân
Bộ Tài chính Việt Nam đã đề xuất dự án sửa đổi Luật Thuế thu nhập cá nhân, trong đó có kế hoạch xóa bỏ phương thức tính thuế khoán cho các cá nhân kinh doanh từ ngày 1/1/2026. Theo đề xuất này, thu nhập từ kinh doanh của cá nhân cư trú có doanh thu năm vượt mức quy định của Chính phủ sẽ chịu thuế suất 17%, tính trên thu nhập chịu thuế (doanh thu trừ chi phí liên quan đến hoạt động kinh doanh). Đối với các hộ kinh doanh có doanh thu dưới mức quy định, phương thức tính thuế theo tỷ lệ trên doanh thu sẽ vẫn được áp dụng như quy định hiện hành. Dự luật dự kiến có hiệu lực từ ngày 1/7/2026.
Ngoài ra, Bộ Tài chính đề xuất mức thuế suất 5% đối với các khoản thu nhập từ cung cấp sản phẩm và dịch vụ nội dung thông tin số như giải trí, trò chơi điện tử, phim số, ảnh số, nhạc số, và quảng cáo số. Quy định này nhằm đảm bảo tính bình đẳng và minh bạch giữa các đối tượng nộp thuế, đồng thời điều chỉnh chính sách thuế phù hợp với các loại hình kinh doanh đặc thù.
Theo quy định tại điều 10 luật Thuế thu nhập cá nhân hiện hành, cá nhân kinh doanh nộp thuế thu nhập cá nhân theo tỷ lệ trên doanh thu đối với từng lĩnh vực, ngành nghề sản xuất, kinh doanh.
Doanh thu là toàn bộ tiền bán hàng, tiền gia công, tiền hoa hồng, tiền cung ứng dịch vụ phát sinh trong kỳ tính thuế từ các hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng hóa, dịch vụ.
Trường hợp cá nhân kinh doanh không xác định được doanh thu thì cơ quan thuế có thẩm quyền ấn định doanh thu theo quy định của pháp luật về quản lý thuế.
Dự kiến số lượng hộ kinh doanh cá nhân bị ảnh hưởng
Theo báo cáo của Cục Thống kê, Bộ Tài chính, tính đến cuối năm 2024, Việt Nam có khoảng 3,6 triệu hộ kinh doanh đang được quản lý thuế, đóng góp 25.953 tỷ đồng vào ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, không phải tất cả các hộ kinh doanh này sẽ bị ảnh hưởng bởi dự luật thuế mới, vì quy định chỉ áp dụng cho các hộ có doanh thu năm vượt mức quy định của Chính phủ (chưa được công bố cụ thể trong tài liệu tham khảo).
Hiện tại, theo Luật số 71/2014/QH13, các cá nhân kinh doanh có doanh thu trên 100 triệu đồng/năm phải nộp thuế thu nhập cá nhân theo tỷ lệ trên doanh thu, tùy theo lĩnh vực kinh doanh (ví dụ: 0,5% cho phân phối hàng hóa, 2% cho dịch vụ, 1,5% cho sản xuất, vận tải, và 1% cho các hoạt động kinh doanh khác). Những hộ kinh doanh có doanh thu dưới ngưỡng này không phải nộp thuế thu nhập cá nhân, do đó, họ sẽ không bị ảnh hưởng bởi sự thay đổi từ thuế khoán sang thuế suất 17%.
Ước tính số lượng hộ bị ảnh hưởng
Dự luật đề xuất áp dụng thuế suất 17% cho các cá nhân kinh doanh có doanh thu vượt mức quy định, tương tự như quy định áp dụng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa (doanh thu từ 3 tỷ đồng đến 50 tỷ đồng mỗi năm, theo Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp số 67/2025/QH15). Tuy dự luật chưa nêu rõ ngưỡng doanh thu cụ thể cho cá nhân kinh doanh, nhưng có thể tham chiếu ngưỡng 3 tỷ đồng/năm như đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa để ước tính.
Dựa trên dữ liệu từ Bộ Tài chính, trong số 3,6 triệu hộ kinh doanh, chỉ một phần có doanh thu vượt ngưỡng quy định (ví dụ: 3 tỷ đồng/năm). Theo các nghiên cứu và báo cáo gần đây, chỉ khoảng 10-15% tổng số hộ kinh doanh tại Việt Nam có doanh thu cao (trên 1 tỷ đồng/năm), chủ yếu là các hộ kinh doanh tại các chợ loại I, chợ đầu mối, hoặc trong các lĩnh vực như bán lẻ, dịch vụ, và sản xuất quy mô lớn.
Do đó, ước tính sơ bộ, khoảng 360.000 đến 540.000 hộ kinh doanh (10-15% của 3,6 triệu hộ) có thể bị ảnh hưởng bởi việc áp dụng thuế suất 17% nếu ngưỡng doanh thu được đặt ở mức tương tự hoặc thấp hơn (ví dụ: 1 tỷ đồng/năm).
Các lĩnh vực kinh doanh đặc thù
Dự luật cũng điều chỉnh thuế suất đối với thu nhập từ cung cấp nội dung số (như nhạc số, phim số, trò chơi điện tử, quảng cáo số) lên mức 5%. Các cá nhân kinh doanh trong lĩnh vực này, đặc biệt là những người có doanh thu cao, sẽ phải điều chỉnh cách tính thuế từ tỷ lệ trên doanh thu (hiện tại là 1-2%) sang mức 5%. Số lượng cá nhân kinh doanh trong lĩnh vực nội dung số hiện chưa được thống kê cụ thể, nhưng đây là một nhóm nhỏ so với tổng số hộ kinh doanh, chủ yếu tập trung ở các thành phố lớn như Hà Nội và TP.HCM.
Tác động của dự luật
-
Minh bạch và công bằng: Việc xóa bỏ thuế khoán nhằm tăng tính minh bạch trong quản lý thuế, giảm thất thu thuế, và tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng giữa các cá nhân kinh doanh và doanh nghiệp.
-
Tăng chi phí tuân thủ: Các hộ kinh doanh có doanh thu cao sẽ phải chuyển sang phương thức kê khai thuế dựa trên thu nhập chịu thuế, đòi hỏi phải ghi chép và báo cáo chi phí, có thể dẫn đến tăng chi phí kế toán hoặc cần thuê dịch vụ đại lý thuế. Tuy nhiên, Nhà nước có chính sách cung cấp phần mềm kế toán miễn phí cho doanh nghiệp siêu nhỏ, giúp giảm gánh nặng tài chính.
-
Khuyến khích chuyển đổi sang doanh nghiệp: Dự luật có thể thúc đẩy các hộ kinh doanh có doanh thu lớn chuyển đổi thành doanh nghiệp để tận dụng các ưu đãi thuế và mở rộng quy mô kinh doanh.
Dựa trên dữ liệu hiện có, khoảng 360.000 đến 540.000 hộ kinh doanh cá nhân tại Việt Nam (tương đương 10-15% tổng số 3,6 triệu hộ) có thể bị ảnh hưởng bởi dự luật sửa đổi Luật Thuế thu nhập cá nhân, đặc biệt là các hộ có doanh thu vượt ngưỡng quy định của Chính phủ (dự kiến từ 1 tỷ đồng/năm trở lên). Các hộ kinh doanh trong lĩnh vực nội dung số cũng sẽ chịu tác động từ mức thuế suất mới 5%. Để chuẩn bị, các hộ kinh doanh cần nắm rõ quy định mới, áp dụng phần mềm kế toán, và cân nhắc chuyển đổi sang mô hình doanh nghiệp để tối ưu hóa nghĩa vụ thuế.
Nguồn: Thanh Niên – Xóa thuế khoán, cá nhân kinh doanh chịu thuế suất 17%
