Cách đây khoảng 20 năm, khi nhắc đến cụm từ “Made in China”, người tiêu dùng Việt Nam và thế giới thường liên tưởng ngay đến những món đồ chơi nhựa rẻ tiền, những thiết bị điện tử “hàng mã” dùng vài lần là hỏng, hay khái niệm “tiền nào của nấy”. Thời điểm đó, Trung Quốc chỉ được xem là công xưởng gia công khổng lồ, nơi sản xuất ra hàng hóa giá rẻ với chất lượng thấp.
Nhưng ngày nay, cục diện đã thay đổi hoàn toàn. Chúng ta thấy những chiếc xe điện BYD chạy đầy đường phố Bangkok và Singapore, những chiếc điện thoại Xiaomi sở hữu công nghệ không thua kém gì iPhone nhưng giá chỉ bằng một nửa. Sự trỗi dậy mạnh mẽ của các thương hiệu Trung Quốc đã và đang xóa bỏ định kiến cũ kỹ, thiết lập nên một chuẩn mực mới gọi là “Affordable Premium” (Cao cấp vừa túi tiền).
Bài viết này sẽ kể lại hành trình lột xác đầy ngoạn mục của các doanh nghiệp Trung Quốc: Từ những kẻ làm thuê giá rẻ trở thành những người dẫn dắt đổi mới sáng tạo toàn cầu.
Khi thương hiệu Trung Quốc đập nát 76 chiếc tủ lạnh
Để hiểu về sự thay đổi tư duy chất lượng của thương hiệu Trung Quốc, chúng ta phải quay ngược thời gian về năm 1985. Câu chuyện bắt đầu tại một nhà máy sản xuất tủ lạnh nhỏ đang gặp khó khăn ở Thanh Đảo.
Khi đó, Trương Thụy Mẫn (Zhang Ruimin) vừa được bổ nhiệm làm Giám đốc nhà máy. Ông phát hiện ra rằng tỷ lệ sản phẩm lỗi của nhà máy lên tới hơn 20%, một con số không thể chấp nhận được nhưng lại là “bình thường” ở Trung Quốc thời bấy giờ. Một ngày nọ, sau khi nhận được khiếu nại của khách hàng, ông đã kiểm tra kho và tìm thấy 76 chiếc tủ lạnh bị lỗi.
Thay vì sửa chữa hay bán rẻ để vớt vát vốn, Trương Thụy Mẫn đã làm một việc gây chấn động: Ông tập hợp toàn bộ nhân viên, phát cho họ những chiếc búa tạ và ra lệnh đập nát toàn bộ 76 chiếc tủ lạnh đó ngay tại sân nhà máy. Ông tuyên bố: “Nếu chúng ta để những sản phẩm này ra thị trường, chúng ta sẽ không bao giờ ngẩng đầu lên được”.
Hành động đập tan những chiếc tủ lạnh năm ấy không chỉ là sự hủy bỏ tài sản, mà là sự đập tan tư duy “làm cho xong chuyện”. Nó đánh dấu sự khởi đầu cho một văn hóa doanh nghiệp mới đặt chất lượng lên hàng đầu. Nhà máy nhỏ bé năm đó chính là tiền thân của Haier Group. Ngày nay, Haier đã trở thành thương hiệu Trung Quốc đứng số 1 toàn cầu về thiết bị gia dụng trong suốt 16 năm liên tiếp.
Sự tiến hóa qua 3 thập kỷ: Từ “Giá rẻ” đến “Đổi mới sáng tạo”
Hành trình của Haier chỉ là một ví dụ điển hình trong bức tranh rộng lớn hơn. Báo cáo của Euromonitor đã chia sự phát triển của các thương hiệu Trung Quốc thành 3 giai đoạn rõ rệt:
Thập niên 2000s: Giai đoạn nhận thức thấp (Low Awareness)
Trong giai đoạn này, Trung Quốc chủ yếu đóng vai trò là nơi gia công (OEM) cho các thương hiệu phương Tây. Các sản phẩm mang thương hiệu Trung Quốc lúc bấy giờ như đồ chơi, dệt may thường gắn liền với hình ảnh giá rẻ, sản xuất hàng loạt và chất lượng không ổn định . Người tiêu dùng mua vì rẻ chứ không vì tin tưởng.
Thập niên 2010s: Giai đoạn thay đổi nhận thức (Changing Perception)
Cuộc cách mạng điện thoại thông minh đã tạo ra bước ngoặt. Những cái tên như Xiaomi, Huawei, Oppo, Vivo bắt đầu xuất hiện và làm mưa làm gió tại Đông Nam Á. Người dùng nhận ra rằng họ có thể sở hữu một chiếc điện thoại cấu hình cao, chụp ảnh đẹp với mức giá rất “hời” . Thương hiệu Trung Quốc bắt đầu được nhìn nhận là “Tốt trong tầm giá” (Good for the price).
Thập niên 2020s: Giai đoạn dẫn dắt đổi mới (Innovation Leader)
Chúng ta đang sống trong giai đoạn này. Trung Quốc không còn copy công nghệ, họ đang tạo ra xu hướng. Từ mạng 5G, trí tuệ nhân tạo (AI) cho đến xe điện (EV), các thương hiệu Trung Quốc đang nắm giữ những công nghệ lõi tiên tiến nhất.
Sự trỗi dậy của Xe điện (EV) và Công nghệ cao
Không gì minh chứng cho sự lột xác của thương hiệu Trung Quốc rõ ràng hơn ngành công nghiệp ô tô điện. Đây từng là sân chơi độc quyền của các hãng xe Mỹ và châu Âu, nhưng gió đã đổi chiều.
Sự vượt mặt ngoạn mục của BYD Từ một công ty sản xuất pin, BYD đã vươn lên trở thành nhà sản xuất xe điện lớn nhất thế giới, vượt qua cả Tesla vào năm 2023. Tại thị trường Singapore – nơi người tiêu dùng cực kỳ khó tính và chuộng thương hiệu Nhật, BYD đã tạo ra cú sốc khi vượt qua Toyota để trở thành thương hiệu xe hơi bán chạy nhất.
Siêu xe và Công nghệ tự lái Định kiến “xe Tàu” ọp ẹp đã bị xóa sổ bởi những siêu phẩm như YangWang U9 của BYD. Đây là mẫu siêu xe điện có giá lên tới 1,68 triệu Nhân dân tệ, khả năng tăng tốc từ 0-100km/h chỉ trong 2,36 giây – thông số thách thức cả Ferrari hay Lamborghini. Hơn nữa, các thương hiệu Trung Quốc đang phổ cập hóa công nghệ cao. Trong khi Tesla bán gói tự lái FSD với giá 8.000 USD, thì BYD trang bị sẵn hệ thống hỗ trợ lái tiên tiến “God’s Eye” ngay cả trên các dòng xe phổ thông.
“Affordable Premium” và Sức mạnh mềm (Soft Power)
Sự thành công hiện tại của thương hiệu Trung Quốc không chỉ đến từ phần cứng (Sản phẩm), mà còn đến từ phần mềm (Văn hóa và Định vị).
Định vị “Affordable Premium” (Cao cấp vừa túi tiền)
Khái niệm “hàng giá rẻ” (Cheap) đã được thay thế bằng “Affordable Premium”. Các thương hiệu Trung Quốc ngày nay cung cấp trải nghiệm cao cấp – từ bao bì sang trọng của mỹ phẩm Florasis, thiết kế tinh tế của đồ gia dụng Dreame, đến công nghệ hiện đại của xe Zeekr – nhưng vẫn giữ mức giá dễ tiếp cận với tầng lớp trung lưu mới nổi.
Sức mạnh mềm hỗ trợ thương hiệu
Bên cạnh kinh tế, Trung Quốc đang xuất khẩu văn hóa mạnh mẽ. Những bộ phim bom tấn như Na Tra 2 (doanh thu 2,2 tỷ USD), các nền tảng mạng xã hội toàn cầu như TikTok, hay các thành tựu khoa học như tàu thăm dò mặt trăng và hệ thống vệ tinh Bắc Đẩu (BeiDou) đã góp phần nâng cao vị thế quốc gia.
Giới trẻ Đông Nam Á ngày nay lớn lên cùng TikTok, chơi game Genshin Impact và xem phim cổ trang Trung Quốc. Điều này khiến họ có cái nhìn thiện cảm và cởi mở hơn rất nhiều đối với các sản phẩm mang thương hiệu Trung Quốc.
Kết luận
Hành trình từ chiếc búa tạ đập nát tủ lạnh năm 1985 đến những chiếc siêu xe điện năm 2025 là một chặng đường dài đầy nỗ lực. Thương hiệu Trung Quốc đã thực sự lột xác. Họ không còn là lựa chọn thay thế rẻ tiền, mà là đối thủ cạnh tranh sòng phẳng về chất lượng, công nghệ và vị thế.
Đối với người tiêu dùng, đây là một tin vui vì có thêm nhiều lựa chọn chất lượng. Nhưng đối với các doanh nghiệp nội địa và các tập đoàn đa quốc gia lâu đời, đây là một lời cảnh báo: Khi đối thủ đã mạnh lên cả về “Chất” và “Lượng”, chiến lược phòng thủ cũ kỹ sẽ không còn hiệu quả.
Xem thêm
Làn sóng thương hiệu Trung Quốc tại Đông Nam Á: Cuộc “di cư” 587 tỷ USD
