Malaysia và Việt Nam: Hiểu Thị Trường Kinh Doanh Online và Truyền Thống Trong bối cảnh Đông Nam Á đang chuyển mình mạnh mẽ, Malaysia và Việt Nam nổi lên như hai thị trường tiêu biểu, nơi kinh doanh online và truyền thống không chỉ đối đầu mà còn bổ trợ lẫn nhau, tạo nên một hệ sinh thái tiêu dùng đa dạng.
Đặc biệt đường phố Malaysia khá sạch đẹp và nhìn khá chỉnh trang, giao thông không như bên Indonesia, đường phố rộng và tốc đi di chuyển cao hơn nhiều, cũng có thể khu vực mình đi chưa mang tính bao quốc hết.
Để nắm bắt cơ hội tại đây, không thể chỉ nhìn vào bề nổi – hãy xem xét sâu vào cách hai thị trường này vận hành qua các khía cạnh chính: tỷ trọng, hành vi tiêu dùng, xu hướng, và cả thị trường affiliate. Tỷ trọng giữa online và truyền thống: Ai đang dẫn đầu?
* Malaysia: Với tổng doanh thu bán lẻ ước tính 90-100 tỷ USD năm 2023, e-commerce đóng góp 8,75 tỷ USD, chiếm khoảng 9-10% thị phần. Kênh truyền thống – từ chợ (pasar), cửa hàng tạp hóa (kedai runcit), đến siêu thị và trung tâm thương mại – giữ vững 90-91%.
Online tỏa sáng với thời trang, điện tử, mỹ phẩm, trong khi truyền thống thống trị không chỉ nhu yếu phẩm mà cả hàng tiêu dùng lâu bền như đồ gia dụng, nội thất, nhờ các chuỗi bán lẻ hiện đại như Aeon hay Tesco.
* Việt Nam: như thông tin bài trước, tổng doanh thu bán lẻ đạt 240 tỷ USD, trong đó e-commerce chiếm 21 tỷ USD, tương đương 8-9%. Truyền thống, với hệ thống chợ, cửa hàng tạp hóa và siêu thị như Co.opmart, áp đảo với 91-92%.
Online dẫn đầu ở các ngành hàng hiện đại (thời trang, phụ kiện, điện tử), nhưng truyền thống vẫn là “ông lớn” với hầu hết sản phẩm, từ thực phẩm đến đồ dùng gia đình.
Nhận địnhchung: Cả hai quốc gia đều cho thấy sự thống trị của truyền thống (90%+), trong khi online chỉ chiếm một phần nhỏ nhưng đầy tiềm năng (8-10%). Việt Nam vượt trội về quy mô tuyệt đối nhờ dân số 100 triệu (so với 34 triệu của Malaysia), nhưng Malaysia nhỉnh hơn một chút về tỷ trọng online, phản ánh mức độ hiện đại hóa cao hơn, thị trường có mức chi tiêu cao và năng động, đi trên đường phố Malaysia thấy “dấu hiệu mua sắm” hiện đại hơn.
Hành vi tiêu dùng: Người dân mua sắm thế nào?
* Malaysia: Thu nhập bình quân 11.700 USD/năm mang đến sức mua đa dạng. Người tiêu dùng Malaysia kết hợp giữa online (thời trang, điện tử) và truyền thống (thực phẩm, đồ gia dụng).
Sự đa sắc tộc (Malay, Hoa, Ấn) tạo nhu cầu phong phú: từ baju kurung, gia vị truyền thống đến điện thoại, laptop. Thanh toán số (Touch ‘n Go, bank transfer) chiếm 93% giao dịch e-commerce, cho thấy sự hiện đại trong thói quen mua sắm.
* Việt Nam: Với thu nhập bình quân thấp hơn (4.100 USD), người Việt vẫn tạo sức mua lớn nhờ dân số đông. Họ ưu tiên truyền thống cho hầu hết các sản phẩm – thực phẩm tươi sống, đồ gia dụng, áo dài – nhưng giới trẻ đô thị dần chuyển sang online cho thời trang, mỹ phẩm, phụ kiện.
COD vẫn phổ biến, dù ví điện tử (MoMo, ZaloPay) đang tăng, phản ánh sự chuyển đổi chậm hơn về thanh toán số. Cũng do về lòng tin trong tiêu dùng.
So sánh giữa hai quốc gia: Malaysia hiện đại hơn trong tiêu dùng (thanh toán số, đa kênh), còn Việt Nam mang tính truyền thống cao (COD, chợ). Cả hai đều chuộng truyền thống cho hàng hóa hàng ngày, nhưng Malaysia chi tiêu nhiều cho sản phẩm giá trị cao, trong khi Việt Nam tập trung vào giá rẻ và trung bình. Xu hướng thị trường: Đâu là tương lai?
* Malaysia: E-commerce tăng trưởng với CAGR 13,26%, dự kiến đạt 15-20% thị phần vào năm 2030, nhờ hạ tầng internet hàng đầu (95,7% broadband), dân số trẻ (tuổi trung bình 30), và chính sách kinh tế số. Shopee, Lazada dẫn đầu, với livestream (TikTok Shop) và giao dịch xuyên biên giới (40% từ Trung Quốc, Singapore) là động lực. Truyền thống thích nghi tốt qua chuỗi cửa hàng tiện lợi (7-Eleven) và bán hàng đa kênh (WhatsApp, điểm nhận hàng).
* Việt Nam: E-commerce phát triển vượt bậc với CAGR 30%, cũng hướng tới 15-20% vào năm 2030, nhờ đô thị hóa nhanh, tầng lớp trung lưu tăng, và sự sáng tạo trong bán hàng (livestream Tết trên TikTok Shop, Shopee Live). Truyền thống chậm thích nghi hơn, chủ yếu qua bán hàng qua Zalo hoặc giao tận nơi, nhưng vẫn giữ sức mạnh nhờ mạng lưới chợ dày đặc.
Nhận định chung: Việt Nam dẫn đầu về tốc độ và sáng tạo, Malaysia vượt trội về hạ tầng và giao dịch cross-border. Cả hai đều cho thấy truyền thống không bị lãng quên mà đang tìm cách hòa nhập với online, tạo nên một thị trường cân bằng trong tương lai.
Thị trường affiliate: Động lực của online.
* Malaysia: Affiliate chiếm 10-15% doanh thu e-commerce (0,9-1,3 tỷ USD), với 85-90% trên online qua Shopee Affiliate, Lazada Affiliate, Involve Asia. Sản phẩm chủ lực là thời trang (baju kurung), điện tử, sức khỏe, được thúc đẩy bởi KOL trên TikTok, Instagram và công nghệ AI.
* Việt Nam: Affiliate đóng góp 10-15% doanh thu online (2-3 tỷ USD), khá sôi động trong những năm gần đây với 90-95% trên online qua ACCESSTRADE, Shopee Affiliate. Quần áo, điện tử, mẹ bé dẫn đầu, nhờ livestream và cộng đồng (mẹ bỉm sữa, game thủ), đặc biệt bùng nổ dịp Tết.
Việt Nam có quy mô affiliate lớn hơn nhờ dân số, còn Malaysia hiện đại hơn với AI và cross-border. Cả hai đều tập trung online cho sản phẩm không thiết yếu, với KOL và mạng xã hội là “vũ khí” chính. Đánh giá tổng quan: Điểm mạnh và điểm yếu.
Yếu tố tương đồng:
* Truyền thống chiếm ưu thế tuyệt đối (90-92%), từ nhu yếu phẩm đến đồ gia dụng, nội thất, trong khi online chỉ chiếm 8-10%, tập trung vào thời trang, điện tử, mỹ phẩm.
* Cả hai quốc gia đều hướng tới tỷ trọng online 15-20% vào năm 2030, với livestream và mạng xã hội là xu hướng chung.
Affiliate là “sân chơi” của online, nhưng không đại diện cho toàn thị trường mà chỉ tập trung vào 1 sô 1mặt hàng.
Sự khác biệt:
* Quy mô và sức mua: Việt Nam có thị trường lớn hơn (240 tỷ USD vs 90-100 tỷ USD) nhờ dân số đông, nhưng Malaysia có sức mua cao hơn (11.700 USD vs 4.100 USD), phù hợp với hàng hóa giá trị cao.
* Công nghệ: Malaysia dẫn đầu với hạ tầng số (95,7% broadband, 93% thanh toán số), còn Việt Nam chậm hơn (COD phổ biến) nhưng bù lại bằng tốc độ tăng trưởng (30% vs 13,26%) và sáng tạo.
* Hệ thống bán lẻ: Malaysia có mạng lưới truyền thống hiện đại (siêu thị, tiện lợi), Việt Nam vẫn dựa vào chợ, ít hiện đại hóa hơn.
* Văn hóa tiêu dùng: Malaysia đa dạng (đa sắc tộc, cross-border), Việt Nam tập trung nội địa và sản phẩm theo mùa (Tết).
Hiểu để hành động đúng Malaysia và Việt Nam không phải là cuộc chiến giữa online và truyền thống, mà là câu chuyện về sự cộng sinh. Việt Nam nổi bật với quy mô, tốc độ, và sự sáng tạo – như một “con hổ” đang vươn mình. Malaysia dẫn đầu về công nghệ, hiện đại hóa, và sức mua – như một “người chơi” tinh tế và ổn định. Truyền thống vẫn là “vua” với 90%+ thị phần, trong khi online là “ngôi sao” đang lên. Để thành công, đừng chỉ chạy theo trào lưu e-commerce – hãy hiểu sâu vào hạ tầng, thói quen, và văn hóa của từng nước. Malaysia cần tận dụng công nghệ và đa dạng hóa, Việt Nam cần đẩy mạnh hiện đại hóa và mở rộng quy mô. Đó mới là cách nắm bắt thị trường không chỉ hôm nay mà cả ngày mai.
Bài viết mang tính cảm quan, có sừ dụng Ai Kute để phân tích. Chỉ mang tính tham khảo
