Tìm hiểu 6 hiệp định thương mại khu vực lớn nhất thế giới

Tóm tắt sáu hiệp định thương mại tự do (FTA) lớn mà Việt Nam tham gia, tác động đến kinh tế Việt Nam, ảnh hưởng đến các công ty Việt Nam, và các lĩnh vực/công ty có lợi thế gì trong bối cảnh kinh tế hiện tại.

1. RCEP (Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực):
   • Thành viên: 15 nước châu Á – Thái Bình Dương (ASEAN, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia, New Zealand).
   • Quy mô: Chiếm 30% dân số và GDP toàn cầu.
   • Nội dung: Giảm thuế quan, thống nhất quy tắc xuất xứ, thúc đẩy thương mại và đầu tư khu vực.
   • Tác động với Việt Nam: Mở rộng xuất khẩu sang Trung Quốc, Nhật Bản; tăng FDI và tích hợp chuỗi cung ứng.
2. CPTPP (Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương):
   • Thành viên: 11 nước (bao gồm Nhật Bản, Canada, Australia, Mexico, Việt Nam).
   • Nội dung: Tiêu chuẩn cao về thương mại, lao động, môi trường, sở hữu trí tuệ.
   • Tác động với Việt Nam: Thúc đẩy xuất khẩu dệt may, thủy sản sang Canada, Mexico; cải cách thể chế.
3. EVFTA (Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam – EU):
   • Thành viên: Việt Nam và 27 nước EU.
   • Nội dung: Loại bỏ 99% thuế quan, mở cửa thị trường dịch vụ và đầu tư.
   • Tác động với Việt Nam: Tăng kim ngạch thương mại (72,3 tỷ USD năm 2023), xuất khẩu nông sản, dệt may sang EU.
4. ACFTA (Hiệp định Thương mại Tự do ASEAN – Trung Quốc):
   • Thành viên: ASEAN và Trung Quốc.
   • Nội dung: Giảm thuế, thúc đẩy thương mại, nâng cấp kinh tế số và thương mại điện tử.
   • Tác động với Việt Nam: Tăng xuất khẩu nông sản, hàng tiêu dùng sang Trung Quốc; cạnh tranh với hàng Trung Quốc.
5. UKVFTA (Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam – Anh):
   • Thành viên: Việt Nam và Vương quốc Anh.
   • Nội dung: Tiếp nối EVFTA sau Brexit, giảm thuế quan, mở cửa thị trường.
   • Tác động với Việt Nam: Thúc đẩy xuất khẩu giày dép, dệt may, thủy sản sang Anh.
6. VIFTA (Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam – Israel):
   • Thành viên: Việt Nam và Israel.
   • Nội dung: Giảm thuế, thúc đẩy hợp tác công nghệ cao và nông nghiệp.
   • Tác động với Việt Nam: Tăng xuất khẩu nông sản, dệt may; nhập công nghệ từ Israel.

Tác động đến kinh tế Việt Nam

• Mở rộng thị trường: Tiếp cận hơn 2,2 tỷ dân và 30% GDP toàn cầu, thúc đẩy xuất khẩu dệt may, giày dép, nông sản, điện tử.
• Tăng trưởng thương mại: EVFTA đạt kim ngạch 72,3 tỷ USD năm 2023; RCEP mở rộng thị trường Trung Quốc, Nhật Bản.
• Thu hút FDI: Các FTA tạo môi trường minh bạch, thu hút đầu tư từ EU, Nhật Bản, Israel vào công nghệ và sản xuất.
• Cải cách thể chế: Cam kết về lao động, môi trường, sở hữu trí tuệ giúp nâng cấp luật pháp, tăng cạnh tranh quốc gia.
• Phát triển kinh tế số: ACFTA và các FTA hỗ trợ thương mại điện tử, phù hợp với tăng trưởng 25% của lĩnh vực này tại Việt Nam năm 2023.

Và những thách thức:

• Cạnh tranh gay gắt: Hàng hóa từ Trung Quốc, Thái Lan, EU gây áp lực lên nông sản, công nghiệp nhẹ Việt Nam.
• Chi phí tuân thủ: Tiêu chuẩn cao của CPTPP, EVFTA đòi hỏi đầu tư vào công nghệ, quy trình, tăng chi phí ban đầu.
• Nhập siêu: Nhập công nghệ cao từ Israel, Trung Quốc có thể làm tăng nhập siêu nếu không cân bằng xuất khẩu.

Ảnh hưởng tích cực đến các công ty Việt Nam

• Ưu đãi thuế quan: Doanh nghiệp xuất khẩu hưởng thuế suất thấp hoặc miễn thuế, tăng sức cạnh tranh tại EU, Nhật Bản, Canada.
• Chuỗi cung ứng toàn cầu: RCEP, CPTPP giúp doanh nghiệp tích hợp vào chuỗi giá trị khu vực, đặc biệt trong điện tử, dệt may.
• Nâng cao năng lực: Doanh nghiệp đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế (chất lượng, môi trường) có lợi thế lớn tại thị trường khó tính.

Ảnh hưởng tiêu cực:

• Cạnh tranh khốc liệt: Doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME) khó cạnh tranh với các công ty lớn từ Trung Quốc, EU do hạn chế công nghệ, vốn.
• Chi phí đầu tư: Đáp ứng tiêu chuẩn FTA đòi hỏi đầu tư vào công nghệ, chứng nhận, làm tăng chi phí, đặc biệt cho SME.
• Áp lực nội địa: Hàng nhập khẩu giá rẻ từ các nước FTA có thể gây khó khăn cho doanh nghiệp nội địa.

Những lĩnh vực và công ty nào có lợi thế

1. Dệt may:
   • Lợi thế: EVFTA, CPTPP, UKVFTA giảm thuế quan, giúp cạnh tranh tại EU, Canada, Anh. Quy tắc xuất xứ trong RCEP tạo cơ hội cho chuỗi cung ứng khu vực.
   • Công ty tiêu biểu: Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex), Tổng công ty May 10, Công ty Dệt may Thành Công. Các công ty này có năng lực sản xuất lớn, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế.
2. Giày dép:
   • Lợi thế: EVFTA, UKVFTA giúp xuất khẩu sang EU, Anh với thuế ưu đãi. Việt Nam là nước xuất khẩu giày dép lớn thứ hai thế giới.
   • Công ty tiêu biểu: Công ty Giày Biti’s, Công ty Giày Thái Bình, các nhà máy gia công cho Nike, Adidas.
3. Nông sản và thủy sản:
   • Lợi thế: EVFTA, RCEP, VIFTA mở cửa thị trường EU, Trung Quốc, Israel. Thủy sản (cá tra, tôm) và nông sản (gạo, cà phê) được hưởng thuế thấp.
   • Công ty tiêu biểu: Công ty Cổ phần Xuất nhập khẩu Thủy sản Cửu Long, Công ty Vĩnh Hoàn (thủy sản), Tập đoàn Lộc Trời (gạo, nông sản).
4. Điện tử và công nghệ:
   • Lợi thế: RCEP, CPTPP hỗ trợ chuỗi cung ứng linh kiện, sản phẩm công nghệ cao. Việt Nam thu hút FDI từ Samsung, LG.
   • Công ty tiêu biểu: Samsung Việt Nam, Công ty Viettel High Tech, FPT (xuất khẩu phần mềm và linh kiện).
5. Thương mại điện tử và kinh tế số:
   • Lợi thế: ACFTA nâng cấp thúc đẩy thương mại điện tử, phù hợp với tốc độ tăng trưởng 25% của Việt Nam. Các nền tảng nội địa có cơ hội mở rộng khu vực.
   • Công ty tiêu biểu: Shopee Việt Nam, Tiki, Công ty Haravan (giải pháp thương mại điện tử).
6. Công nghệ cao và nông nghiệp công nghệ:
   • Lợi thế: VIFTA tạo cơ hội hợp tác với Israel về công nghệ nông nghiệp, tưới tiêu, và y tế. Các doanh nghiệp công nghệ cao được hưởng lợi từ FDI.
   • Công ty tiêu biểu: VinFast (ô tô điện), Công ty TH True Milk (nông nghiệp công nghệ cao), các startup nông nghiệp như Hachi.

Sáu hiệp định FTA mang lại cơ hội lớn cho Việt Nam trong xuất khẩu, FDI, và cải cách thể chế, nhưng cũng đặt ra thách thức về cạnh tranh và chi phí tuân thủ. Các lĩnh vực dệt may, giày dép, nông sản, thủy sản, điện tử, và thương mại điện tử có lợi thế lớn, với các công ty như Vinatex, Vĩnh Hoàn, Samsung Việt Nam, và Shopee dẫn đầu. Doanh nghiệp cần đầu tư vào công nghệ, chất lượng, và chiến lược để tận dụng tối đa lợi ích từ các FTA này.