Trong bối cảnh kinh tế đang chuyển mình mạnh mẽ, tín dụng xanh trở thành điểm nhấn quan trọng, góp phần tạo nên sức sống mới cho vùng Đồng bằng sông Cửu Long – khu vực được xem là trung tâm sản xuất lúa gạo và thủy sản của cả nước.
Khơi dòng tín dụng xanh
Biến đổi khí hậu, biến động thị trường và xu thế tiêu dùng mới là ba yếu tố lớn mà Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) đang đối mặt. Tuy nhiên, cùng với những thách thức đó là cơ hội mở ra từ xu hướng kinh tế xanh, giảm phát thải, phát triển nông nghiệp bền vững và ứng dụng khoa học công nghệ.
Nhiều mô hình nông nghiệp sinh thái, sản xuất thuận thiên và tích hợp đa giá trị đã được triển khai tại các tỉnh trong vùng như tôm – lúa ở Cà Mau, chuyển đổi đa canh tại Đồng Tháp, Tiền Giang, hay du lịch sinh thái nông nghiệp. Những mô hình này giúp cải thiện đời sống người dân, đồng thời góp phần thực hiện cam kết của Chính phủ về phát triển kinh tế xanh và mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.
Cùng với xu hướng đó, việc xanh hóa dòng tín dụng đang được các tổ chức tín dụng tại ĐBSCL triển khai mạnh mẽ nhằm hỗ trợ người dân và doanh nghiệp chuyển đổi mô hình sản xuất, kinh doanh theo hướng thân thiện với môi trường, hướng tới phát triển bền vững.
Khung pháp lý thúc đẩy tín dụng xanh
Khung pháp lý về tín dụng xanh đã được Ngân hàng Nhà nước Việt Nam xây dựng sớm với nhiều văn bản nền tảng như Chỉ thị 03/CT-NHNN (2015) về thúc đẩy tăng trưởng tín dụng xanh, Quyết định 1604/QĐ-NHNN (2018) phê duyệt Đề án phát triển ngân hàng xanh, và Thông tư 17/2022/TT-NHNN hướng dẫn quản lý rủi ro môi trường trong hoạt động cấp tín dụng.
Ngoài ra, Ngân hàng Nhà nước còn phối hợp với Tổ chức Tài chính Quốc tế (IFC) ban hành sổ tay hướng dẫn đánh giá rủi ro môi trường – xã hội trong hoạt động cấp tín dụng cho 15 ngành kinh tế. Đây là bước tiến quan trọng, thể hiện cam kết của Việt Nam trong việc khuyến khích các tổ chức tín dụng tham gia tiến trình phát triển bền vững và mục tiêu Net Zero.
Tín dụng xanh – bệ đỡ cho tăng trưởng xanh
Khung pháp lý là điều kiện cần, nhưng chưa đủ. Việt Nam cần tiếp tục hoàn thiện các chính sách để đẩy mạnh tăng trưởng xanh, trong đó tín dụng xanh là nguồn lực tài chính quan trọng. Nếu các chính sách chỉ dừng ở mức cục bộ, thiếu đồng bộ, hiệu quả thực thi sẽ bị hạn chế và khó đi vào cuộc sống.
Trong năm 2024, nông nghiệp và nông thôn vẫn là lĩnh vực được ưu tiên tín dụng lớn nhất. Riêng cho vay sản xuất, kinh doanh lúa gạo tại ĐBSCL, các tổ chức tín dụng đã giải ngân khoảng 124 nghìn tỷ đồng. Với Đề án phát triển 1 triệu ha lúa chất lượng cao, nhiều mô hình lớn đã tiếp cận nguồn vốn ưu đãi, và các ngân hàng thương mại cam kết không giới hạn hạn mức cho vay.
Đối với lĩnh vực lâm sản và thủy sản, quy mô gói vay ưu đãi lãi suất cũng tăng từ 15 nghìn tỷ đồng lên 60 nghìn tỷ đồng, với hàng chục ngân hàng thương mại tham gia. Dư nợ tại nhiều địa phương đạt từ 4.000 – 5.000 tỷ đồng, hỗ trợ lãi suất 1–2% cho hàng nghìn doanh nghiệp.
Nâng tầm tín dụng xanh trong năm 2025
Năm 2025, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đặt mục tiêu tăng trưởng GDP ngành đạt 3,4–3,5%, kim ngạch xuất khẩu nông lâm thủy sản khoảng 64–65 tỷ USD. Trọng tâm là tái cơ cấu ngành theo hướng hiệu quả, minh bạch và tích hợp đa giá trị, khuyến khích nông nghiệp hữu cơ, tuần hoàn.
Những định hướng này cho thấy xu thế xanh hóa nền kinh tế nông nghiệp đang được ưu tiên phát triển trên phạm vi cả nước. Các chính sách hỗ trợ lãi suất, điều kiện tiếp cận vốn và cơ chế tín dụng cũng sẽ linh hoạt, cởi mở hơn.
Tuy nhiên, thách thức đối với các tổ chức tín dụng hiện nay không chỉ nằm ở cơ chế chính sách, mà còn ở năng lực quản trị nội bộ, nhân sự và khả năng đánh giá dự án xanh. Hiện nhiều ngân hàng đã triển khai quy trình nội bộ cho tín dụng xanh, nhưng vẫn thiếu tính chuẩn hóa, gây khó khăn trong việc thẩm định, giám sát và đánh giá hiệu quả dự án.
Tài chính xanh – động lực mới cho phát triển vùng
Bên cạnh tín dụng xanh, các công cụ tài chính xanh như trái phiếu xanh, quỹ đầu tư xanh, hay tín chỉ carbon đang được mở rộng nhằm hỗ trợ doanh nghiệp và dự án thân thiện môi trường. Những công cụ này giúp thu hút đầu tư công – tư, mở ra cơ hội hợp tác quốc tế và tăng nguồn lực cho các chương trình chống biến đổi khí hậu.
Việc bổ sung các mô hình nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp tuần hoàn vào danh mục hỗ trợ lãi suất tín dụng theo Nghị định 55/2015/NĐ-CP (sửa đổi bằng Nghị định 116/2018) cũng như cơ chế thử nghiệm phát triển kinh tế tuần hoàn sẽ tạo thêm cơ hội tăng trưởng cho khu vực tín dụng xanh trong lĩnh vực nông nghiệp.
Thúc đẩy tín dụng xanh lên tầm cao mới
Hiện nhiều ngân hàng thương mại như VietinBank, Agribank, TPBank và MB đã xây dựng bộ tiêu chuẩn môi trường – xã hội, thiết kế sản phẩm đặc thù cho lĩnh vực nông nghiệp, tạo cơ chế linh hoạt khi cấp vốn cho các dự án nông nghiệp xanh.
Năm 2025, với mục tiêu tăng trưởng tín dụng toàn hệ thống 16%, các ngân hàng dự kiến mở rộng mạnh các sản phẩm liên quan đến ngân hàng xanh và kinh tế xanh, đặc biệt tại khu vực nông nghiệp trọng điểm.
Tuy nhiên, việc thiếu tiêu chí rõ ràng để phân loại và đánh giá dự án xanh vẫn là vướng mắc lớn. Điều này gây khó khăn cho cả ngân hàng và doanh nghiệp khi tiếp cận nguồn vốn tín dụng xanh. Vì vậy, cần sớm ban hành hướng dẫn cụ thể về danh mục và tiêu chí xác định dự án xanh phù hợp với thực tiễn kinh tế Việt Nam.
Kết luận: Tín dụng xanh – mạch máu của kinh tế bền vững
Tín dụng xanh được xem là “mạch máu” nuôi dưỡng những “mầm xanh” của nền kinh tế. Đồng bằng sông Cửu Long đang từng bước thúc đẩy dòng vốn xanh lan tỏa, góp phần hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng bền vững và thân thiện với môi trường.
Theo Ngân hàng Nhà nước, đến cuối năm 2024, tổng dư nợ tín dụng vùng ĐBSCL đạt 1,18 triệu tỷ đồng, tăng 8% so với năm 2023. Trong đó, dư nợ nông nghiệp – nông thôn chiếm 54%, tương đương 643 nghìn tỷ đồng, khẳng định vai trò trung tâm của khu vực trong tiến trình xanh hóa tài chính quốc gia.
