Trong một thế giới kinh doanh hiện đại đầy biến động, nơi mà tuổi thọ trung bình của các tập đoàn trong danh sách S&P 500 đã giảm xuống dưới 20 năm, thì Nhật Bản lại hiện lên như một ngoại lệ kỳ lạ và đáng kính nể. Bạn có tin được không, tại đất nước này, việc một doanh nghiệp hoạt động vài trăm năm là chuyện… bình thường.
Theo số liệu thống kê mới nhất, Nhật Bản hiện sở hữu 33.259 doanh nghiệp có tuổi đời trên 100 năm. Nhưng điều khiến cả thế giới phải ngả mũ thán phục chính là danh sách những công ty lâu đời nhất Nhật Bản với lịch sử kéo dài hàng thiên niên kỷ. Họ là những “hóa thạch sống” chứng minh rằng lợi nhuận không phải là đích đến duy nhất, mà sự trường tồn mới là thước đo cuối cùng của thành công. Bài viết này sẽ không chỉ liệt kê, mà còn đi sâu giải mã DNA quản trị đã giúp họ sống sót qua mọi thăng trầm lịch sử.
Vị thế độc tôn của các công ty lâu đời nhất Nhật Bản trên bản đồ thế giới
Để hiểu rõ tầm vóc của các doanh nghiệp Nhật, chúng ta cần nhìn vào những con số biết nói. Con số 33.259 doanh nghiệp trên 100 năm tuổi mà tôi vừa nhắc đến chiếm tới 52% tổng số công ty lâu đời trên toàn thế giới. Tức là, tổng số doanh nghiệp trăm năm của tất cả các quốc gia còn lại cộng lại mới chỉ xấp xỉ bằng Nhật Bản.
Trong văn hóa kinh doanh Nhật, có một thuật ngữ riêng dành cho những doanh nghiệp này là “Shinise” (Cửa hàng lâu đời). Được làm chủ hoặc làm việc tại một Shinise là niềm kiêu hãnh to lớn. Khác với tư duy “Exit” (bán công ty để chốt lời) phổ biến ở phương Tây, mục tiêu tối thượng của các công ty lâu đời nhất Nhật Bản là truyền lại ngọn đuốc cho thế hệ sau. Chính tư duy này đã tạo nên một vị thế độc tôn, biến Nhật Bản thành thánh địa của sự bền vững mà bất kỳ nhà quản trị nào cũng muốn đến để học hỏi.
Danh sách 10 công ty lâu đời nhất Nhật Bản vẫn đang hoạt động hưng thịnh
Dưới đây là 10 cái tên huyền thoại, được sắp xếp theo niên đại thành lập. Họ không chỉ là những doanh nghiệp, họ là những chứng nhân lịch sử.
1. Kongo Gumi (Thành lập năm 578) – Huyền thoại ngành xây dựng
Đứng đầu danh sách và cũng là cái tên nổi tiếng nhất toàn cầu chính là Kongo Gumi. Được thành lập vào năm 578 bởi một thợ mộc tài hoa người Triều Tiên được mời sang Nhật để xây dựng chùa Shitennoji, công ty này đã hoạt động liên tục hơn 1.400 năm.
Bí quyết của Kongo Gumi nằm ở kỹ thuật ghép gỗ không dùng đinh thượng thừa và lòng sùng kính tôn giáo. Dù năm 2006, do khó khăn tài chính, họ đã trở thành công ty con của Tập đoàn Takamatsu, nhưng cái tên Kongo Gumi vẫn được giữ nguyên như một sự tôn trọng tuyệt đối dành cho công ty lâu đời nhất Nhật Bản và cả thế giới này.
2. Nishiyama Onsen Keiunkan (Thành lập năm 705) – Khách sạn già nhất thế giới
Nằm ẩn mình giữa những dãy núi của tỉnh Yamanashi, Nishiyama Onsen Keiunkan đã được Kỷ lục Guinness Thế giới công nhận là khách sạn lâu đời nhất hành tinh. Suốt hơn 1.300 năm qua, 52 thế hệ của cùng một gia tộc đã thay phiên nhau quản lý khu nghỉ dưỡng suối nước nóng này. Tại đây, thời gian như ngừng trôi. Du khách đến đây không chỉ để tắm suối nước nóng, mà để trải nghiệm dịch vụ Omotenashi (lòng hiếu khách) đỉnh cao – thứ tài sản vô giá giúp họ giữ vững danh hiệu công ty lâu đời nhất Nhật Bản trong mảng dịch vụ.
3. Koman (Thành lập năm 717) – Biểu tượng Ryokan truyền thống
Chỉ ra đời sau Nishiyama Onsen Keiunkan 12 năm, Koman là một Ryokan (lữ quán) nổi tiếng tại Kinosaki Onsen. Bí quyết trường tồn của Koman nằm ở sự thích nghi mềm dẻo. Dù giữ gìn kiến trúc và phong cách phục vụ cổ xưa, họ vẫn khéo léo đưa vào các tiện ích hiện đại để làm hài lòng du khách thế kỷ 21 mà không đánh mất hồn cốt truyền thống.
4. Hoshi Ryokan (Thành lập năm 718) – Sự hiếu khách vượt thời gian
Cạnh tranh trực tiếp về độ tuổi với Koman là Hoshi Ryokan tại tỉnh Ishikawa. Có một giai thoại kể rằng, vị thần núi Hakusan đã báo mộng cho một nhà sư xây dựng lữ quán này để chữa bệnh cho mọi người bằng nguồn nước suối nóng thần kỳ. Trải qua 46 thế hệ, gia đình Hoshi vẫn coi việc bảo vệ nguồn nước và chăm sóc khách hàng như người thân là sứ mệnh thiêng liêng. Đây là minh chứng sống động cho thấy các công ty lâu đời nhất Nhật Bản luôn gắn kinh doanh với trách nhiệm xã hội và tâm linh.
5. Genda Shigyo (Thành lập năm 771) – Nghệ thuật giấy nghi lễ
Khác với các đại diện ngành du lịch, Genda Shigyo hoạt động trong lĩnh vực sản xuất Mizuhiki – những sợi dây giấy trang trí dùng trong các dịp lễ tết, cưới hỏi hay tang lễ. Sản phẩm của họ không chỉ là hàng hóa, mà là cầu nối của cảm xúc và lễ nghĩa. Bằng cách gắn chặt sản phẩm của mình với các nghi thức văn hóa bất biến của người Nhật, Genda Shigyo đã đảm bảo được đầu ra cho sản phẩm suốt hơn 1.200 năm qua.
6. Ichiwa (Thành lập năm 1000) – Cửa hàng bánh Mochi nướng
Nếu có dịp đến thăm đền Imamiya ở Kyoto, bạn sẽ thấy một quán nhỏ tên là Ichiwa. Thật khó tin khi biết rằng quán nước này đã tồn tại hơn 1 thiên niên kỷ chỉ bằng việc bán duy nhất một món: bánh gạo nướng (Mochi). Triết lý của Ichiwa cực kỳ đơn giản: “Làm một việc và làm tốt nhất có thể”. Họ không mở chuỗi, không nhượng quyền, chỉ tập trung giữ gìn hương vị nguyên bản từ năm 1000 đến nay. Đây là một sắc thái rất riêng của các công ty lâu đời nhất Nhật Bản: sự thỏa mãn với quy mô vừa đủ.
7. Sudo Honke (Thành lập năm 1141) – Hồn cốt của rượu Sake
Là nhà máy sản xuất rượu Sake lâu đời nhất còn hoạt động, Sudo Honke tọa lạc tại tỉnh Ibaraki. Triết lý của họ là “Sake – Gạo – Đất – Nước – Cây”. Họ tin rằng để có rượu ngon, phải bảo vệ môi trường xung quanh nguồn nước. Chính vì vậy, Sudo Honke không chỉ nấu rượu mà còn là những nhà bảo vệ môi trường tích cực trong suốt gần 900 năm qua.
8. Itonjyu (Thành lập năm 1189) – Ngọt ngào hương vị cố đô
Itonjyu khởi đầu là một cửa hàng bánh kẹo phục vụ cho giới quý tộc và tu sĩ tại Kyoto. Trải qua các cuộc chiến tranh và thay đổi triều đại, hương vị bánh kẹo của Itonjyu vẫn được gìn giữ như một phần di sản của cố đô. Sự tinh tế trong từng chiếc bánh nhỏ bé chính là sức mạnh mềm giúp công ty lâu đời nhất Nhật Bản này vượt qua bom đạn.
9. Seki Aji Hompo (Thành lập năm 1212) – Từ rèn kiếm đến dụng cụ bếp
Đây là một ví dụ xuất sắc về khả năng “tiến hóa”. Xuất phát điểm là nơi rèn kiếm cho các Samurai, khi thời đại Samurai kết thúc, Seki Aji Hompo đã không chịu chết chìm cùng quá khứ. Họ chuyển đổi kỹ thuật rèn thép đỉnh cao của mình sang sản xuất dao bếp và dụng cụ gia đình. Bài học ở đây là: Cốt lõi kỹ thuật giữ nguyên, nhưng ứng dụng phải thay đổi theo thời cuộc.
10. Nabeya Bi-tech (Thành lập năm 1560) – Cuộc cách mạng công nghệ
Nabeya Bi-tech ban đầu chuyên đúc ấm đun nước trà đạo và chuông chùa. Ngày nay, họ là một nhà sản xuất linh kiện máy móc chính xác công nghệ cao. Từ những chiếc ấm gang thô sơ đến các chi tiết máy bay hiện đại, sợi dây liên kết duy nhất là kỹ thuật đúc kim loại. Sự chuyển mình ngoạn mục này chứng minh rằng các công ty lâu đời nhất Nhật Bản không hề bảo thủ, họ cực kỳ nhạy bén với công nghệ.
Phân tích đặc điểm ngành nghề của các công ty lâu đời nhất Nhật Bản
Nhìn vào danh sách trên, chúng ta dễ dàng nhận thấy một mẫu số chung. Hầu hết các doanh nghiệp này đều tập trung vào các nhu cầu thiết yếu của con người: ăn uống (Sake, Mochi), lưu trú (Ryokan) và tín ngưỡng/xây dựng (Kongo Gumi, Genda Shigyo).
Tại sao lại như vậy? Bởi vì công nghệ có thể thay đổi, nhưng nhu cầu ăn ngon, ngủ yên và tìm về tâm linh của con người thì ngàn năm vẫn vậy. Các công ty lâu đời nhất Nhật Bản thường chọn cách chiếm lĩnh một thị trường ngách (niche market), trở thành “cá lớn trong ao nhỏ” thay vì lao vào các cuộc chiến giá cả khốc liệt ở đại dương đỏ. Quy mô của họ thường là doanh nghiệp gia đình (Family Business), nơi quyền sở hữu và quản lý được thống nhất, giúp các quyết định dài hạn được thực thi mà không bị áp lực bởi cổ đông bên ngoài.
3 Bí quyết giúp doanh nghiệp Nhật trường tồn ngàn năm
Sự tồn tại của họ không phải là ngẫu nhiên, mà dựa trên 3 trụ cột quản trị độc đáo:
Thứ nhất là truyền thống “Mukoyoshi” (Nhận con rể thừa kế). Đây là điểm khác biệt cốt tử so với văn hóa Trung Quốc hay Việt Nam. Nếu con trai trưởng không đủ năng lực, các gia tộc Nhật Bản sẵn sàng nhận một nhân viên xuất sắc hoặc một người tài giỏi làm con rể, đổi họ và trao quyền kế nghiệp. Điều này đảm bảo công ty lâu đời nhất Nhật Bản luôn được chèo lái bởi những bộ óc ưu tú nhất, tránh được lời nguyền “không ai giàu ba họ”.
Thứ hai là triết lý “Sanpo Yoshi” (Tam phương đắc lợi). Kinh doanh phải mang lại lợi ích cho người bán, người mua và cả xã hội. Khi doanh nghiệp xem mình là một phần của cộng đồng, họ sẽ được cộng đồng bảo vệ những lúc khó khăn.
Thứ ba là tư duy dài hạn (Long-termism). Họ không hy sinh uy tín trăm năm để đổi lấy món lợi trước mắt. Sẵn sàng chịu lỗ để giữ lời hứa với khách hàng là chuyện thường thấy tại các Shinise.
Bài học cho doanh nghiệp Việt từ các công ty lâu đời nhất Nhật Bản
Quay trở lại với thực tại Việt Nam, nơi nhiều doanh nghiệp vẫn mang nặng tư duy “đánh nhanh thắng nhanh”, “lướt sóng” bất động sản hay tài chính. Câu chuyện về các công ty lâu đời nhất Nhật Bản là một hồi chuông cảnh tỉnh sâu sắc.
Bài học lớn nhất cho chúng ta là cần chuyển dịch từ phát triển theo chiều rộng sang chiều sâu. Hãy xây dựng văn hóa doanh nghiệp nơi nhân viên được coi là người nhà, giống như cách các Ryokan đã làm. Hãy xác định giá trị cốt lõi của mình là gì và kiên định với nó, nhưng cũng đừng ngại thay đổi hình thức sản phẩm như cách Nabeya Bi-tech đã làm. Cuối cùng, hãy nhớ rằng thương hiệu không được xây bằng tiền quảng cáo, mà được đắp bồi bằng thời gian và lòng tin.
Lời kết
Danh sách 10 công ty lâu đời nhất Nhật Bản không chỉ là những cái tên vô tri, mà là những di sản sống của nhân loại. Họ dạy chúng ta rằng, để đi xa, chúng ta cần đôi chân vững chãi của truyền thống và đôi mắt tinh tường hướng về tương lai. Với con số 33.259 công ty trên 100 tuổi, Nhật Bản đã chứng minh cho cả thế giới thấy sức mạnh của sự kiên định.
Hy vọng bài viết này đã mang lại cho bạn những góc nhìn mới mẻ về quản trị và kinh doanh. Nếu bạn thấy những bài học từ các doanh nghiệp nghìn năm tuổi này hữu ích, đừng ngần ngại chia sẻ bài viết để lan tỏa tư duy kinh doanh bền vững đến cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam.
Xem thêm Gia tộc Walton: Giải mã đế chế giàu nhất hành tinh và bài học để đời
