Ngay từ thời Pháp thuộc, trong bối cảnh thuộc địa nhiều khó khăn, người Việt đã nỗ lực tạo dựng những thương hiệu riêng để khẳng định bản lĩnh và niềm tự hào dân tộc. Có thương hiệu trở thành huyền thoại, có thương hiệu biến mất, nhưng tất cả đều để lại dấu ấn trong ký ức tập thể.
Dưới đây là 10 thương hiệu từng cạnh tranh sòng phẳng với hàng ngoại, kèm theo câu chuyện hình thành, thành công, số phận hiện tại và những giai thoại dân gian gắn liền với chúng.
1. Nước mắm Vạn Vân
-
Người sáng lập: Gia tộc Vạn Vân (Cát Hải – Nam Định, cuối thế kỷ XIX).
-
Huyền thoại thành công: Nổi tiếng với nước mắm cốt, tinh khiết, từng được xuất khẩu sang Pháp. Có câu nói dân gian: “Ăn cơm hẩm mà có giọt Vạn Vân cũng ngon như tiệc Tây.”
-
Hiện nay: Thương hiệu nguyên bản đã mất, nhưng để lại di sản cho nước mắm Phú Quốc, Cát Hải.
-
Giai thoại: Người dân kể rằng vua Bảo Đại rất thích dùng Vạn Vân trong yến tiệc cung đình.
2. Xà bông Cô Ba
-
Người sáng lập: Doanh nhân Trương Văn Bền (1883–1956).
-
Huyền thoại thành công: Ra mắt năm 1932, với hình ảnh cô Ba áo dài, xà bông này đánh bại hàng Pháp, trở thành niềm tự hào của người Việt.
-
Hiện nay: Thương hiệu gần như biến mất, chỉ còn trong ký ức.
-
Giai thoại: Người Sài Gòn nói vui, “Cô Ba thơm mùi dừa, gội đầu đi chợ cũng như đi dạ hội.”
3. Bia Sài Gòn (Sabeco)
-
Người sáng lập: Nhà máy bia Sài Gòn (1875), ban đầu của Pháp, sau này người Việt quản lý.
-
Huyền thoại thành công: Trở thành thương hiệu bia quốc dân, gắn liền với văn hóa Sài Gòn.
-
Hiện nay: Vẫn tồn tại mạnh mẽ, nhưng thuộc sở hữu ThaiBev (Thái Lan).
-
Giai thoại: Có câu truyền miệng “Bia Sài Gòn, uống vô là nhớ” để ca ngợi hương vị khó quên.
4. Hynos – bột đánh răng Việt
-
Người sáng lập: Doanh nhân Lê Văn Hảo, thập niên 1930s.
-
Huyền thoại thành công: Logo chàng da đen cười tươi, Hynos cạnh tranh trực diện với Colgate, phổ biến trong nhiều gia đình Việt.
-
Hiện nay: Đã biến mất sau quá trình hội nhập.
-
Giai thoại: Trẻ em hay đùa “đánh Hynos, cười sáng hơn đèn dầu.”
5. Nước ngọt Chương Dương
-
Người sáng lập: Cơ sở sản xuất Việt từ thập niên 1920s.
-
Huyền thoại thành công: Nước xá xị Chương Dương từng là thức uống Tết không thể thiếu, cạnh tranh Coca-Cola và Pepsi.
-
Hiện nay: Vẫn tồn tại nhưng suy yếu mạnh.
-
Giai thoại: Trẻ con Sài Gòn thu gom nắp chai Chương Dương để chơi trò búng nắp, tạo nên ký ức tuổi thơ.
6. Mỹ phẩm Miss Saigon
-
Người sáng lập: Doanh nghiệp Việt tại Sài Gòn từ thập niên 1930s.
-
Huyền thoại thành công: Nước hoa Miss Saigon gắn với hình ảnh thiếu nữ áo dài, được xuất khẩu sang nhiều nước.
-
Hiện nay: Thương hiệu được hồi sinh dưới Saigon Cosmetic.
-
Giai thoại: Người ta tin chỉ một giọt Miss Saigon đủ khiến chàng trai ngoại quốc “ngẩn ngơ quên lối về cảng.”
7. Thuốc lá Thăng Long
-
Người sáng lập: Công ty Thuốc lá Thăng Long (tiền thân từ thời Pháp).
-
Huyền thoại thành công: Trở thành biểu tượng của Hà Nội, gắn liền với giới văn nghệ sĩ, trí thức.
-
Hiện nay: Vẫn còn, nhưng suy yếu do thói quen tiêu dùng thay đổi.
-
Giai thoại: Sinh viên Hà Nội thường đùa, “Hút Thăng Long làm một điếu rồi làm luôn một bài thơ.”
8. Nước hoa Thanh Hương
-
Người sáng lập: Một doanh nhân Hà Nội thập niên 1930s.
-
Huyền thoại thành công: Được phụ nữ phố cổ ưa chuộng, cạnh tranh hàng nước hoa Pháp.
-
Hiện nay: Thương hiệu biến mất, chỉ còn trong ký ức.
-
Giai thoại: Có câu nói, “Con gái ngõ Hàng Gai thơm mùi Thanh Hương, con trai Hàng Đào mê như điếu đổ.”
9. Gạo Nam Kỳ
-
Người sáng lập: Các nhà nông học, thương nhân Nam Bộ từ cuối thế kỷ XIX.
-
Huyền thoại thành công: Gạo Nam Kỳ nổi tiếng ở châu Âu, được gọi là “gạo trắng như ngọc, mềm như bông.”
-
Hiện nay: Truyền thống này được kế thừa bởi gạo ST25, nổi tiếng toàn cầu.
-
Giai thoại: Người dân Nam Bộ có câu, “Ăn một hạt gạo quê, nhớ cả mùa đồng lúa chín.”
10. La Dalat – xe hơi Việt đầu tiên
-
Người sáng lập: Liên doanh Citroen và kỹ sư Việt Nam, 1969–1975.
-
Huyền thoại thành công: La Dalat là chiếc xe hơi đầu tiên lắp ráp tại Việt Nam, trở thành biểu tượng công nghiệp non trẻ.
-
Hiện nay: Biến mất sau 1975, chỉ còn trong bảo tàng.
-
Giai thoại: Người Sài Gòn đùa, “La Dalat chạy không nhanh, nhưng tình yêu thì lâu bền.”
So sánh 10 thương hiệu
| Thương hiệu | Thời hoàng kim | Hiện tại | Tồn tại bản sắc Việt |
|---|---|---|---|
| Vạn Vân | Cuối XIX – 1940s | Mất | Không |
| Cô Ba | 1930s–1960s | Mất | Không |
| Bia Sài Gòn | 1875–nay | Vẫn mạnh, thuộc ThaiBev | Một phần |
| Hynos | 1930s–1970s | Mất | Không |
| Chương Dương | 1920s–1980s | Suy yếu | Có |
| Miss Saigon | 1930s–nay | Tồn tại dưới Saigon Cosmetic | Có |
| Thăng Long | 1950s–1990s | Suy yếu | Có |
| Thanh Hương | 1930s–1950s | Mất | Không |
| Gạo Nam Kỳ | 1930s–nay | Kế thừa ST25 | Có |
| La Dalat | 1969–1975 | Mất | Không |
Bài học giữ gìn và phát triển thương hiệu Việt
-
Thương hiệu phải được coi là tài sản vô giá, không thể đánh đổi chỉ để lấy vốn ngắn hạn.
-
Liên doanh quốc tế cần giữ quyền kiểm soát tên thương hiệu và định hướng phát triển.
-
Đổi mới sản phẩm và marketing liên tục để theo kịp xu thế.
-
Gắn thương hiệu với văn hóa, ký ức cộng đồng để tạo niềm tin bền vững.
-
Nhà nước và xã hội cần chính sách bảo vệ, tôn vinh di sản thương hiệu Việt.
Những thương hiệu như Vạn Vân, Cô Ba, Chương Dương, Hynos, Miss Saigon… không chỉ là sản phẩm, mà còn là biểu tượng văn hóa, niềm tự hào một thời của người Việt. Dù nhiều thương hiệu đã biến mất, bài học mà chúng để lại vẫn còn nguyên giá trị: muốn thương hiệu Việt vươn tầm quốc tế, chúng ta phải biết giữ gìn bản sắc, đồng thời không ngừng đổi mới.
Trong kỷ nguyên hội nhập và AI, thương hiệu Việt có cơ hội lớn để trở lại mạnh mẽ. Nhưng để làm được điều đó, cần sự kết hợp của trí tuệ, tầm nhìn và khát vọng – điều mà thế hệ trước đã để lại qua những huyền thoại thương hiệu.
