Toàn cảnh thị trường lao động Việt Nam và thế giới: Báo cáo WEF và những vấn đề từ thực tế Việt Nam
Thị trường lao động Việt Nam đang trải qua những chuyển dịch lớn, với các yếu tố nội tại và xu hướng toàn cầu tác động mạnh mẽ. Báo cáo “The Future of Jobs Report 2025” của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) không chỉ cung cấp một góc nhìn rộng về xu hướng toàn cầu, mà còn mở ra nhiều bài học cho thị trường lao động nước ta.
Những xu hướng chính từ báo cáo WEF
Công nghệ và chuyển đổi số
Trí tuệ nhân tạo (AI): 86% doanh nghiệp toàn cầu dự báo công nghệ AI sẽ tạo ra 11 triệu việc làm mới nhưng cũng sẽ thay thế 9 triệu việc làm cũ. Các lĩnh vực như phân tích dữ liệu, Fintech, và lập trình ứng dụng sẽ dẫn đầu xu hướng.
Tự động hóa: Nhiều công việc văn phòng và hành chính truyền thống, như nhập liệu, kế toán, và thư ký, sẽ giảm mạnh do tự động hóa và hệ thống robot.
Chuyển đổi xanh và biến đổi khí hậu
Các ngành nghề liên quan đến năng lượng tái tạo, xe điện tự động và kỹ thuật môi trường nằm trong nhóm phát triển nhanh nhất toàn cầu. Tuy nhiên, sự thiếu hụt kỹ năng “xanh” đang là thách thức lớn tại các quốc gia như Việt Nam.
Dân số và nhân khẩu học
Dân số già hóa: 40% doanh nghiệp toàn cầu đang đối mặt với áp lực từ sự suy giảm lực lượng lao động do già hóa, đặc biệt ở các quốc gia phát triển.
Dân số trẻ tại các nước đang phát triển: Việt Nam đang có lợi thế với lực lượng lao động trẻ chiếm tỷ trọng lớn, nhưng cần chính sách mạnh mẽ để tạo ra các việc làm chất lượng cao.
Chênh lệch kỹ năng và đào tạo lại lực lượng lao động
Báo cáo dự đoán 59% lực lượng lao động toàn cầu cần được đào tạo lại trước năm 2030. Các kỹ năng quan trọng bao gồm tư duy phân tích, sáng tạo, linh hoạt, và khả năng lãnh đạo.
Ứng dụng tại Việt Nam: Tận dụng cơ hội và đối phó thách thức
Cơ hội lớn:
- Nhu cầu công việc công nghệ cao: Với sự bùng nổ của lĩnh vực công nghệ thông tin tại Việt Nam, các ngành như lập trình, phân tích dữ liệu lớn và an ninh mạng sẽ là xu hướng nổi bật.
- Lợi thế nhân khẩu học: Lực lượng lao động trẻ và đông đảo tại Việt Nam là cơ hội vàng để đón đầu xu hướng việc làm xanh và công nghệ cao.
- Chuyển đổi xanh: Các ngành nghề như kỹ sư năng lượng tái tạo, chuyên gia môi trường sẽ tăng trưởng nhờ vào các cam kết của Việt Nam trong việc giảm phát thải.
- Cải cách bộ máy nhà nước cuối năm 2024: Việt Nam đã thực hiện nhiều chính sách tinh gọn bộ máy, giảm số lượng biên chế trong khối nhà nước. Điều này mang đến cả cơ hội và thách thức. Cơ hội là thị trường lao động được tăng thêm nguồn cung. Hàng ngàn lao động từ khu vực công, bao gồm các cán bộ hành chính, giáo viên, và nhân viên quản lý, đang chuyển dịch ra thị trường lao động. Nhiều lao động công đã phải đối mặt với việc thay đổi công việc do các vị trí truyền thống không còn phù hợp hoặc bị tự động hóa thay thế.
Thách thức cần giải quyết:
- Chất lượng đào tạo: Gần 38 triệu lao động tại Việt Nam chưa qua đào tạo chuyên môn, gây áp lực lớn cho thị trường việc làm.
- Mất cân bằng việc làm: Lao động phi chính thức vẫn chiếm tỷ trọng lớn, với hơn 3/5 tổng số lao động cả nước.
- Khả năng đáp ứng với công nghệ: Sự tiếp cận hạn chế với công nghệ mới và kỹ năng số là rào cản cần vượt qua.
- Cạnh tranh trên thị trường lao động: Một lực lượng lao động từ khối nhà nước sẽ ra ngoài thị trường và lực lượng lao động trẻ mới ra trường sẽ phải đối mặt với áp lực lớn khi cạnh tranh gia tăng.
- Khoảng cách kỹ năng: Sự khác biệt về kỹ năng giữa lao động công và thị trường tư nhân đòi hỏi đầu tư mạnh mẽ vào đào tạo và tái đào tạo.
Giải pháp đề xuất:
- Tập trung vào đào tạo và nâng cao kỹ năng: Đẩy mạnh các chương trình đào tạo kỹ năng mềm và kỹ năng công nghệ, từ cấp cơ bản đến chuyên sâu. Bên cạnh đó Cần triển khai các chương trình đào tạo tập trung vào kỹ năng công nghệ, ngoại ngữ, và tư duy sáng tạo để giúp lao động công chuyển đổi sang các ngành nghề mới. Theo báo cáo WEF, gần 70% doanh nghiệp toàn cầu dự định tập trung vào việc đào tạo lại nhân viên và nâng cao kỹ năng cho các vị trí mới. Việt Nam cần học hỏi kinh nghiệm này để hỗ trợ lực lượng lao động chuyển đổi từ khu vực công ra khu vực tư nhân.
- Đón đầu xu hướng xanh: Khuyến khích phát triển các ngành công nghiệp xanh, đồng thời tạo cơ hội tái đào tạo cho các ngành nghề truyền thống.
- Tận dụng dân số trẻ: Xây dựng chính sách tạo việc làm chất lượng, tận dụng tối đa lợi ích từ lực lượng lao động trẻ.
Kết luận: Tận dụng thời cơ để phát triển bền vững
Việt Nam đang đứng trước cơ hội lịch sử để nâng cao chất lượng thị trường lao động, tận dụng xu hướng toàn cầu về chuyển đổi số và năng lượng xanh. Tuy nhiên, các thách thức từ việc tinh gọn bộ máy nhà nước và sự chuyển đổi lao động đòi hỏi chính sách mạnh mẽ và các giải pháp đồng bộ.
|
