Tổng quan thị trường F&B Việt Nam, xu hướng bền vững, triển vọng và ứng dụng AI trong ngành F&B toàn cầu

Ngành F&B (Food & Beverage – thực phẩm và đồ uống) tại Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ, trở thành một trong những lĩnh vực kinh tế quan trọng với tiềm năng lớn. Bài viết này phân tích tổng quan thị trường F&B Việt Nam, các xu hướng bền vững, triển vọng trong tương lai, và những mô hình F&B đột phá trên thế giới trong ba năm qua, cùng với vai trò của trí tuệ nhân tạo (AI) trong việc định hình ngành F&B toàn cầu.

1. Tổng quan thị trường F&B Việt Nam

Ngành F&B Việt Nam đang chứng kiến sự tăng trưởng đáng kể nhờ các yếu tố kinh tế, xã hội và công nghệ. Theo các báo cáo gần đây, doanh thu ngành F&B năm 2023 đạt khoảng 590 nghìn tỷ đồng (23,6 tỷ USD), tăng 11,47% so với năm trước. Dự báo đến năm 2027, con số này có thể đạt 872,9 nghìn tỷ đồng (34,9 tỷ USD) với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) khoảng 10,25%. Các yếu tố thúc đẩy bao gồm:

• Dân số trẻ và xu hướng tiêu dùng hiện đại: Với 70% dân số dưới 35 tuổi, đặc biệt là Gen Z, người tiêu dùng Việt Nam sẵn sàng chi tiêu cho các trải nghiệm ăn uống mới lạ, từ trà sữa, cà phê đến các món ăn “trending” trên mạng xã hội.
• Sự bùng nổ của thương mại điện tử: Các ứng dụng giao hàng như GrabFood, Baemin, ShopeeFood đã thay đổi thói quen tiêu dùng, với doanh thu từ giao đồ ăn trực tuyến dự kiến chiếm 15-20% tổng doanh thu F&B vào năm 2025.
• Phục hồi du lịch: Lượng khách quốc tế tăng mạnh (2,1 triệu lượt trong tháng 1/2025) thúc đẩy nhu cầu ăn uống tại các điểm du lịch lớn như Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng.

Tuy nhiên, ngành F&B cũng đối mặt với nhiều thách thức như cạnh tranh khốc liệt, chi phí nguyên liệu tăng cao do lạm phát, và sự thay đổi nhanh chóng trong thị hiếu người tiêu dùng. Nhiều doanh nghiệp nhỏ đóng cửa do không thể đáp ứng nhu cầu ngày càng cao về chất lượng và trải nghiệm.

2. Trào lưu F&B bền vững

Để phát triển bền vững trong ngành F&B, các doanh nghiệp cần tập trung vào các chiến lược sau:

• Sản phẩm lành mạnh và hữu cơ: Người tiêu dùng, đặc biệt là Gen Z và Millennials, ngày càng ưa chuộng thực phẩm hữu cơ, thuần chay, hoặc không gluten. Các thương hiệu như Phúc Long đã giới thiệu các món đồ uống “healthy” như trà không đường, sữa hạt.
• Truy xuất nguồn gốc minh bạch: Khách hàng yêu cầu thông tin rõ ràng về nguồn gốc nguyên liệu. Công nghệ blockchain, như được áp dụng bởi Carrefour tại Pháp, đang trở thành xu hướng để đảm bảo tính minh bạch, và Việt Nam cần theo kịp để đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu.
• Bao bì thân thiện môi trường: Việc sử dụng bao bì tái chế hoặc phân hủy sinh học giúp thương hiệu ghi điểm với người tiêu dùng. Tetra Pak đã hỗ trợ nhiều doanh nghiệp F&B Việt Nam chuyển đổi sang bao bì bền vững.
• Chuyển đổi số: Gần 83% doanh nghiệp F&B Việt Nam đã áp dụng công nghệ như máy POS, thanh toán QR code, hoặc phần mềm quản lý bán hàng để tối ưu hóa vận hành và nâng cao trải nghiệm khách hàng.

Yếu tố nào để ngành F&B bền vững:

✅ Kết luận: Muốn bền – phải chuẩn hóa từ bên trong, thay vì chạy theo view, like, hay viral nhất thời.

3. Kinh doanh F&B qua thời thì đi đâu?

Để tránh bị tụt hậu khi xu hướng thay đổi, các doanh nghiệp F&B cần linh hoạt và chủ động:

• Đa dạng hóa kênh phân phối: Kết hợp bán tại chỗ, giao hàng trực tuyến, và nhượng quyền để tiếp cận nhiều phân khúc khách hàng hơn.
• Tạo trải nghiệm độc đáo: Không gian quán, thiết kế menu, và các chương trình khuyến mãi cần tập trung vào trải nghiệm cá nhân hóa, đặc biệt là với Gen Z, những người coi trọng “vibe” khi ăn uống.
• Hướng tới xuất khẩu: Ẩm thực Việt Nam, từ phở đến cà phê, có tiềm năng vươn ra thế giới. Tuy nhiên, để thành công, các doanh nghiệp cần đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế về an toàn thực phẩm và giảm phát thải carbon. Kim ngạch xuất khẩu F&B Việt Nam năm 2024 đã đạt hơn 2 tỷ USD trong 8 tháng đầu năm, cho thấy tiềm năng lớn.

4. Xu hướng F&B gần đây và triển vọng tương lai

Xu hướng gần đây (2022-2024):

• Đồ uống tiện lợi: Các quán trà, cà phê nhỏ, giá bình dân, phù hợp với giao hàng đang chiếm lĩnh thị trường.
• Ăn uống lành mạnh: Thực phẩm hữu cơ, thuần chay, và keto ngày càng phổ biến, đặc biệt tại các đô thị lớn.
• Nhượng quyền: Mô hình nhượng quyền như xe hủ tiếu gõ Sài Gòn giúp giảm chi phí và rủi ro cho người bán.
• Chuyển đổi số: Từ menu điện tử đến chatbot đặt hàng, công nghệ đang thay đổi cách vận hành F&B.

Triển vọng tương lai (2025-2027):

• Tăng trưởng ổn định: Với tốc độ tăng trưởng 10,25% mỗi năm, ngành F&B sẽ tiếp tục là “mỏ vàng” cho các nhà đầu tư.
• Ẩm thực Việt quốc tế hóa: Các món ăn truyền thống cần được định vị như một thương hiệu quốc gia, cạnh tranh với ẩm thực Thái Lan, Nhật Bản.
• Công nghệ dẫn dắt: AI, blockchain, và IoT sẽ tiếp tục định hình ngành, từ cá nhân hóa thực đơn đến tối ưu chuỗi cung ứng.
• Xu hướng bền vững: Người tiêu dùng sẽ ưu tiên các thương hiệu sử dụng nguyên liệu thân thiện môi trường và có trách nhiệm xã hội.

5. Những mô hình F&B đột phá trên thế giới: Trong ba năm qua, nhiều mô hình F&B đã tạo ra bước ngoặt trên toàn cầu

1. Ghost Kitchen (Bếp ảo) – Mỹ, châu Âu
   • Nhà hàng không có không gian ăn uống, tập trung vào nấu ăn và giao hàng qua ứng dụng như DoorDash, Uber Eats.
   • MrBeast Burger (Mỹ) đạt doanh thu hơn 100 triệu USD năm 2023 nhờ tận dụng bếp chung và marketing qua mạng xã hội.
   • Thành công từ việc giảm chi phí mặt bằng, tập trung vào chất lượng món ăn, và phù hợp với xu hướng đặt hàng trực tuyến của Gen Z.
2. Nhà hàng công nghệ cao – Hàn Quốc, Trung Quốc
   • Sử dụng robot phục vụ, chatbot đặt hàng, và thực đơn ảo VR/AR.
   • Haidilao (Trung Quốc) với hơn 1.500 cửa hàng toàn cầu, doanh thu 6 tỷ USD năm 2023, nhờ robot giao đồ ăn và trải nghiệm công nghệ độc đáo.
   • Tạo trải nghiệm mới lạ, giảm chi phí nhân công, và tối ưu quy trình.
3. Farm-to-Table bền vững – Châu Âu
   • Nhà hàng sử dụng nguyên liệu trực tiếp từ nông trại, kết hợp blockchain để truy xuất nguồn gốc.
   • Carrefour (Pháp) tăng 20% doanh số từ sản phẩm “xanh” năm 2023; nhà hàng Noma (Đan Mạch) giữ vị trí top 1 thế giới nhờ menu bền vững.
   • Thành công nhờ đáp ứng nhu cầu minh bạch và bền vững của người tiêu dùng.

1. EAT JUST (Mỹ) – Trứng nhân tạo từ thực vật & nuôi cấy tế bào

• Đột phá: Được cấp phép bán thịt nuôi cấy đầu tiên trên thế giới.

• Lý do thành công: Nắm bắt xu hướng protein thay thế, đầu tư mạnh vào R&D, truyền thông mạnh về ESG.

2. Zume Pizza (Mỹ) – Pizza giao bằng robot & xe tự nướng

• Đột phá: Tự động hóa toàn bộ quy trình sản xuất – giao hàng.

• Lý do thành công: Công nghệ cao + dữ liệu AI dự đoán nhu cầu.

3. HEYTEA & NAYUKI (Trung Quốc) – Trà sữa cao cấp hóa & đầu tư IPO

• Đột phá: Nâng tầm trà sữa thành phong cách sống hiện đại, kết hợp nghệ thuật – thời trang.

• Lý do thành công: Đầu tư mạnh vào thương hiệu, trải nghiệm, thiết kế cửa hàng, & loyalty app.

4. "No-store concept" – Amazon Go & các mô hình bán hàng không thu ngân

• Đột phá: F&B dạng tiện lợi – chỉ cần “quét mặt” là mua xong.

• Lý do thành công: Tối ưu thời gian – tăng trải nghiệm – giảm nhân lực.

6. Ứng dụng AI trong ngành F&B toàn cầu: AI đang định hình lại ngành F&B toàn cầu qua các ứng dụng sau

• Cá nhân hóa thực đơn: Starbucks sử dụng AI để gợi ý đồ uống dựa trên lịch sử mua hàng, tăng 15% doanh số từ các gợi ý cá nhân hóa.
• Tự động hóa quy trình: Domino’s Pizza áp dụng AI để dự đoán lượng khách, tối ưu nguyên liệu, và giảm thời gian giao hàng. Robot phục vụ tại Haidilao giúp giảm 30% chi phí nhân công.
• Quản lý chuỗi cung ứng: AI kết hợp IoT giúp theo dõi tồn kho, dự báo nhu cầu, và giảm lãng phí thực phẩm. Walmart sử dụng AI để giảm 20% hàng tồn kho hỏng năm 2023.
• Chatbot và đặt hàng: Pizza Hut triển khai chatbot trên Facebook Messenger, cải thiện 25% tỷ lệ hài lòng khách hàng.
• Phát triển sản phẩm: Mondelez và PepsiCo sử dụng AI để tạo ra các hương vị mới, như Cheetos Crunchy Flamin’ Hot Pickle, dựa trên phân tích xu hướng người tiêu dùng.

Tổng hợp thông tin:

Thách thức: Chi phí đầu tư AI cao, khó tích hợp với hệ thống cũ, và yêu cầu dữ liệu lớn để vận hành hiệu quả. Các doanh nghiệp nhỏ tại Việt Nam cần sự hỗ trợ từ chính phủ hoặc đối tác công nghệ để áp dụng AI một cách hiệu quả.

Ngành F&B Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để phát triển, nhờ dân số trẻ, xu hướng tiêu dùng hiện đại, và sự phục hồi của du lịch. Tuy nhiên, để duy trì tính cạnh tranh, các doanh nghiệp cần đầu tư vào sản phẩm bền vững, công nghệ số, và trải nghiệm khách hàng. Học hỏi từ các mô hình đột phá toàn cầu như ghost kitchen, nhà hàng công nghệ cao, và farm-to-table, cùng với việc ứng dụng AI trong sản xuất và dịch vụ, sẽ giúp ngành F&B Việt Nam không chỉ phát triển trong nước mà còn vươn tầm quốc tế. Việc cân bằng giữa đổi mới và trách nhiệm xã hội sẽ là chìa khóa để ngành F&B Việt Nam phát triển bền vững trong tương lai.