Lộ trình phát triển Tự chủ

Thứ năm - 06/03/2025 15:49

Với kinh nghiệp gần 15 năm chia sẻ cho gần chục ngàn CEO và khởi nghiệp cũng như bản thân khởi nghiệp từ rất sớm. Nhân tiện đọc được Nấc thang doanh nhân của Action Coach mình khá tâm đắc và xin chia sẻ quan điểm cá nhân với các cấp độ được điều chỉnh mang tính cảm tính.

Với kinh nghiệp gần 15 năm chia sẻ cho gần chục ngàn CEO và khởi nghiệp cũng như bản thân khởi nghiệp từ rất sớm. Nhân tiện đọc được Nấc thang doanh nhân của Action Coach mình khá tâm đắc và xin chia sẻ quan điểm cá nhân với các cấp độ được điều chỉnh mang tính cảm tính, cũng như tạm đặt lại tên gọi với các nội dung như sau (Không có ý là góp ý hay điều chỉnh gì!):

0: Nhân viên
1: Kinh doanh tự do
2: Quản lý
3: Quản lý cấp cao tham gia cổ phần
4: Nhà đầu tư tự do
5: Doanh chủ

So với nội dung gốc, cách phân chia này có một số điểm khác biệt đáng chú ý, đặc biệt ở cấp 3 (thêm yếu tố "tham gia cổ phần", vì từ cấp độ quản lý nếu bước tiến tiếp có thể theo hai hướng: Vẫn tiếp tục làm “Thuê cao cấp” và được chia cổ phần hoặc là Startup, đi đầu tư tự do) và cấp 5 (thay "Doanh nhân" bằng "Doanh chủ"). Dưới đây là phân tích chi tiết về nội dung "Nấc thang doanh nhân" theo cách nhìn của bạn, cùng với ảnh hưởng đối với thế hệ doanh nhân trẻ Việt Nam.

1. Phân tích nội dung "Lộ trình phát triển tự chủ":
Cấp 0: Nhân viên

Đặc điểm: Người làm công ăn lương, phụ thuộc vào thời gian và thu nhập cố định, không có quyền kiểm soát doanh nghiệp hay lợi nhuận.
Mục tiêu: Tích lũy kinh nghiệm, kỹ năng cơ bản, và hiểu biết về môi trường làm việc để chuẩn bị cho bước nhảy vọt sang cấp 1.
Điểm khác biệt: Đây là nền tảng bắt buộc, phù hợp với thực tế tại Việt Nam, nơi nhiều người trẻ bắt đầu từ công việc toàn thời gian và đây là môi trường để các bạn học hỏi, trao dồi kinh nghiệm thực tế, mà không phải trả giá đắt nếu ra làm riêng luôn.

Cấp 1: Kinh doanh tự do

Đặc điểm: Cá nhân tự khởi nghiệp, kinh doanh dựa trên công sức và thời gian cá nhân (ví dụ: bán hàng online, dịch vụ tự do). Thu nhập chưa ổn định và phụ thuộc vào bản thân.
Mục tiêu: Xây dựng khách hàng, học cách quản lý tài chính cá nhân, và tìm cách tách rời thu nhập khỏi thời gian làm việc.
Điểm khác biệt: Thuật ngữ "Kinh doanh tự do" nhấn mạnh tính độc lập, phù hợp với xu hướng khởi nghiệp nhỏ lẻ của thế hệ trẻ Việt Nam. Đây cũng là 1 sự lựa chọn nhưng theo mình là chưa phù hợp, thiếu thông minh, với kinh nghiệm 15 năm chia sẻ về khởi nghiệp đào tạo cho gần chục ngàn CEO thì ra start up ngay sẽ gặp rất nhiều rủi ro tiềm tàng.

Cấp 2: Quản lý

Đặc điểm: Bắt đầu tham gia điều hành từ nhóm nhỏ rồi lên nhóm lớn hơn. Trong môi trường “làm thuê” thì bắt đầu xây dựng đội nhóm, tuyển dụng nhân sự để giảm phụ thuộc vào công việc bản thân, tập trung vào vận hành và quản lý hàng ngày.
Mục tiêu: Phát triển kỹ năng lãnh đạo, thiết lập quy trình làm việc, và tối ưu hóa hiệu suất đội nhóm.
Điểm khác biệt: Tương tự mô hình gốc, nhưng nhấn mạnh vai trò trung gian quan trọng trước khi tiến lên quản lý cấp cao.

Cấp 3: Quản lý cấp cao tham gia cổ phần

Đặc điểm: Ở cấp độ này, cá nhân không chỉ quản lý mà còn trở thành cổ đông của doanh nghiệp, tham gia vào chiến lược và hưởng lợi từ lợi nhuận thông qua cổ phần. Đây là bước chuyển từ quản lý đơn thuần sang sở hữu một phần giá trị doanh nghiệp. Đây được cho cũng là 1 bước khởi nghiệp làm chủ trong phần cổ phần của mình. Sự lựa chọn này ít rủi ro hơn.
Mục tiêu: Phát triển tư duy chiến lược, học cách đầu tư vào cổ phần, và xây dựng giá trị lâu dài cho doanh nghiệp.
Điểm khác biệt: Thêm yếu tố "tham gia cổ phần" là điểm sáng, phản ánh xu hướng hiện đại tại Việt Nam, nơi quản lý cấp cao thường được mời vào cổ phần để gắn bó lâu dài với công ty (ví dụ: các startup công nghệ).

Cấp 4: Nhà đầu tư tự do

Đặc điểm: Đầu tư vào các lĩnh vực như bất động sản, chứng khoán, hoặc startup, tạo ra thu nhập thụ động, không phụ thuộc vào doanh nghiệp cá nhân.
Mục tiêu: Đa dạng hóa danh mục đầu tư, tối ưu hóa tài sản, và đạt tự do tài chính. Tuy nhiên lúc này cần phải tự chủ và có nhiều thông tin cũng như mối quan hệ để phân tích, quyết định.
Điểm khác biệt: Giữ nguyên như mô hình gốc, nhưng phù hợp với xu hướng tài chính cá nhân đang bùng nổ tại Việt Nam.

Cấp 5: Doanh chủ

Đặc điểm: Đạt đỉnh cao với việc sở hữu và điều hành một hoặc nhiều doanh nghiệp lớn, tạo ra hệ sinh thái kinh doanh, và để lại di sản kinh tế - xã hội. "Doanh chủ" nhấn mạnh vai trò chủ động và quyền sở hữu tối đa.
Mục tiêu: Xây dựng thương hiệu trong nước và quốc tế, đóng góp cho cộng đồng, và truyền cảm hứng cho thế hệ sau.
Điểm khác biệt: Thay vì "Doanh nhân" (nhấn mạnh hành trình), "Doanh chủ" nhấn mạnh kết quả cuối cùng – sự sở hữu và kiểm soát, phù hợp với khát vọng làm chủ của nhiều người Việt.

2. Ảnh hưởng của "Phát triển tự chủ " đến thế hệ doanh nhân trẻ Việt Nam
Thế hệ doanh nhân trẻ Việt Nam (Gen Z và Millennials) đang tìm kiếm con đường phát triển trong bối cảnh số hóa và toàn cầu hóa sẽ mang lại những ảnh hưởng cụ thể:
a. Khuyến khích khởi nghiệp từ sớm và tự do kinh doanh

Tác động: Cấp 1 ("Kinh doanh tự do") khuyến khích người trẻ bắt đầu kinh doanh nhỏ lẻ, đặc biệt trong lĩnh vực thương mại điện tử, livestream bán hàng – xu hướng phổ biến tại Việt Nam. Nhiều bạn trẻ Gen Z tại TP.HCM, Hà Nội và các thành phố lớn đã khởi nghiệp với TikTok Shop, từ đó xây dựng nền tảng để tiến lên cấp 2.
Ảnh hưởng: Thúc đẩy tinh thần làm chủ, giảm phụ thuộc vào công việc nhân viên, và tạo động lực thử nghiệm ý tưởng kinh doanh.

b. Thúc đẩy vai trò quản lý cấp cao với cổ phần

Tác động: Cấp 3 ("Quản lý cấp cao tham gia cổ phần") phù hợp với xu hướng startup tại Việt Nam, nơi các công ty công nghệ (như MoMo, Tiki) mời nhân tài trẻ vào cổ đông để giữ chân và phát triển.
Ảnh hưởng: Khuyến khích thế hệ trẻ phát triển kỹ năng lãnh đạo và đầu tư, đồng thời gắn bó với doanh nghiệp, thay vì chỉ làm thuê.

c. Hướng đến tự do tài chính và sở hữu

Tác động: Cấp 4 ("Nhà đầu tư tự do") và cấp 5 ("Doanh chủ") truyền cảm hứng cho người trẻ đầu tư vào tài sản và xây dựng doanh nghiệp lớn, phù hợp với xu hướng tài chính cá nhân và khát vọng làm chủ tại Việt Nam.
Ảnh hưởng: Định hình tư duy dài hạn, khuyến khích tiết kiệm và đầu tư, giúp thế hệ trẻ đạt tự do tài chính sớm hơn.

d. Tạo động lực xây dựng di sản và ảnh hưởng xã hội

Tác động: Cấp 5 ("Doanh chủ") nhấn mạnh vai trò xây dựng di sản, phù hợp với mong muốn của nhiều bạn trẻ Việt Nam muốn để lại dấu ấn (ví dụ: các dự án xã hội từ VinGroup).
Ảnh hưởng: Thúc đẩy trách nhiệm xã hội, khuyến khích doanh nhân trẻ đóng góp cho cộng đồng.

e. Thích ứng với xu hướng hiện đại

Tác động: Việc thêm "tham gia cổ phần" ở cấp 3 và "Doanh chủ" ở cấp 5 phản ánh xu hướng doanh nghiệp hiện đại, nơi quyền sở hữu và đầu tư trở thành yếu tố then chốt.
Ảnh hưởng: Giúp thế hệ trẻ bắt kịp xu hướng toàn cầu, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ và đầu tư.

Những hạn chế và kỹ năng cần trao dồi:

Thiếu kinh nghiệm và vốn: Nhiều bạn trẻ gặp khó khăn khi chuyển từ cấp 1 sang cấp 2 hoặc cấp 3 do thiếu nguồn lực tài chính và kỹ năng quản lý cổ phần.
Áp lực văn hóa: Gia đình và xã hội vẫn ưu tiên công việc ổn định (cấp 0), làm giảm động lực khởi nghiệp.
Cạnh tranh cao: Thị trường startup và đầu tư tại Việt Nam ngày càng khốc liệt, đòi hỏi chiến lược rõ ràng để đạt cấp 4-5.

Cần Hỗ trợ đào tạo: Tổ chức các khóa học về quản lý cổ phần, đầu tư tài chính cho người trẻ.
Kết nối đầu tư: Thành lập quỹ hỗ trợ startup để giúp vượt qua giai đoạn cấp 1-2.
Truyền thông: Tuyên truyền về lợi ích của "Lộ trình phát triển tự chủ" để thay đổi nhận thức xã hội.

"Lộ trình phát triển tự chủ" với sự điều chỉnh ở cấp 3 ("Quản lý cấp cao tham gia cổ phần") và cấp 5 ("Doanh chủ"), cung cấp một lộ trình thực tế và hiện đại cho thế hệ doanh nhân và các bạn trẻ Việt Nam. Mô hình này không chỉ khuyến khích khởi nghiệp, phát triển kỹ năng lãnh đạo, mà còn định hướng đầu tư và xây dựng di sản. Dù còn thách thức về vốn và nhận thức, với sự hỗ trợ từ cộng đồng và chính phủ, mô hình này có thể truyền cảm hứng mạnh mẽ, giúp thế hệ trẻ Việt Nam vươn lên trở thành những "Doanh chủ" thành công và có tầm ảnh hưởng.

Tác giả bài viết: BBT VinaStrategy.com

Tags: phát triển tự chủ, Nấc thang doanh nhân, Phát triển bản thân