1. Bức tranh toàn cảnh: Thế giới lao động "lên đời" hay "đi luôn"!

Theo Future of Jobs 2025 của WEF, thị trường lao động toàn cầu đang chuẩn bị cho một cuộc “đại tu” hoành tráng. Tưởng tượng như một chiếc xe máy cũ kỹ được độ lại thành xe điện thời thượng: 170 triệu việc làm mới sẽ được tạo ra, nhưng 92 triệu việc làm cũ sẽ “bay màu,” để lại mức tăng ròng 78 triệu việc làm từ nay đến 2030. Nhưng đừng vội mừng, vì không phải ai cũng được mời lên chuyến tàu tốc hành này. Nếu thế giới có 100 người lao động, WEF dự đoán 59 người cần học lại từ đầu, 29 người có thể “tăng cấp” trong vai trò hiện tại, 19 người cần đổi nghề, và 11 người có nguy cơ bị “out” nếu không kịp thích nghi. Nói cách khác, nếu bạn không chịu học thêm kỹ năng, bạn có thể trở thành “di tích sống” trong thế giới công việc tương lai

Tại Việt Nam, câu chuyện còn thú vị hơn. Với lực lượng lao động trẻ, năng động, và tốc độ hội nhập nhanh như cách người Việt “vô tư” vượt đèn đỏ, chúng ta đang đứng trước cả cơ hội lẫn thách thức. Báo cáo WEF chỉ ra rằng AI, tự động hóa, và các xu hướng xanh (như năng lượng tái tạo) sẽ định hình lại thị trường lao động. Nhưng Việt Nam, với dân số trẻ và “khát” công nghệ, có thể biến thách thức thành cơ hội nếu biết chơi đúng bài.

2. AI: Người bạn thân hay kẻ thù giấu mặt?

AI đang phát triển nhanh hơn cả drama trên mạng xã hội. WEF dự báo 86% doanh nghiệp toàn cầu tin rằng AI sẽ tạo ra 11 triệu việc làm mới nhưng cũng “xóa sổ” 9 triệu việc làm cũ. Ở Việt Nam, các ngành như lập trình, phân tích dữ liệu, và an ninh mạng đang “hot” hơn cả trà sữa trân châu đường đen. Nhưng đừng vội mơ mộng về việc ngồi gõ code cả ngày, vì chính ông Matt Garman, sếp lớn của AWS, đã cảnh báo: AI có thể “nuốt chửng” phần lớn công việc lập trình truyền thống trong vòng 24 tháng tới

Những ngành nghề “nguy cơ cao” bị AI thay thế bao gồm:

• Nhân viên nhập liệu, thư ký: Máy móc giờ đây gõ nhanh hơn cả bạn trong giờ kiểm tra đánh máy thời phổ thông.

• Thu ngân, giao dịch viên ngân hàng: Thanh toán tự động và chatbot AI đang biến quầy giao dịch thành “viện bảo tàng.”

• Nội dung truyền thông cơ bản: AI giờ đây viết bài, chỉnh ảnh, làm video nhanh hơn cả team marketing làm việc thâu đêm....

Nhưng đừng hoảng loạn! AI không phải là “kẻ hủy diệt” như trong phim Hollywood. Nó chỉ giỏi làm những việc lặp đi lặp lại, còn những kỹ năng “đỉnh cao” của con người như tư duy sáng tạo, giải quyết vấn đề, và cảm xúc thì AI vẫn “chào thua.” Ví dụ, bạn có thể huấn luyện AI viết một bài thơ, nhưng để khiến crush rung động bằng một câu tỏ tình chân thành, chỉ có bạn mới làm được

3. Nghề Nào Sẽ “Hot” Ở Việt Nam Năm 2030?

Báo cáo WEF chỉ ra những ngành nghề sẽ “lên ngôi” tại Việt Nam và toàn cầu, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số và chuyển đổi xanh:

• AI và Machine Learning: Chuyên gia AI, học máy, và dữ liệu lớn sẽ là những “rockstar” của thị trường lao động, với nhu cầu tăng tới 75%.

• Năng lượng tái tạo: Kỹ sư năng lượng mặt trời, chuyên gia bền vững, và kỹ sư môi trường sẽ là những “người hùng xanh” khi Việt Nam đẩy mạnh cam kết giảm phát thải.

• An ninh mạng: Với các cuộc tấn công mạng tăng nhanh, chuyên gia an ninh mạng sẽ được săn đón hơn cả hot girl trên TikTok, với nhu cầu tăng hơn 4 triệu vị trí toàn cầu.

• Metaverse và công nghệ 3D: Nhà thiết kế trải nghiệm Metaverse hay chuyên gia blockchain sẽ là những nghề “ngầu lòi” khi thế giới ảo bùng nổ.

• Chăm sóc sức khỏe và giáo dục: Dân số trẻ ở Việt Nam đồng nghĩa với nhu cầu lớn về giáo viên, chuyên gia y tế, và nhân viên chăm sóc.

Đặc biệt, tại Việt Nam, nhu cầu nhân sự công nghệ thông tin thông minh (AI, IoT, Big Data) được dự báo đạt 150.000 người/năm, nhưng nguồn cung hiện chỉ đáp ứng 30–40%. Nói cách khác, nếu bạn học giỏi AI hay an ninh mạng, bạn không chỉ có việc làm mà còn có thể “chọn việc” như chọn món ăn trong buffet.

4. Kỹ năng nào để sống sót trong kỷ nguyên AI?

WEF nhấn mạnh: kỹ năng là “tấm vé vàng” để bạn không bị AI “đá văng” khỏi thị trường lao động. Dưới đây là top kỹ năng bạn cần “cày” ngay từ hôm nay:

• Tư duy phân tích và sáng tạo: Máy móc có thể tính toán nhanh, nhưng để nghĩ ra ý tưởng “đỉnh của chóp,” bạn vẫn là số một.

• Kỹ năng công nghệ (AI, Big Data, Cybersecurity): Không cần trở thành hacker, nhưng biết cách “nói chuyện” với AI sẽ giúp bạn “ghi điểm” với nhà tuyển dụng.

• Kỹ năng mềm: Khả năng giao tiếp, lãnh đạo, và thích nghi linh hoạt là những thứ AI chưa thể bắt chước. Một nụ cười thân thiện trong buổi phỏng vấn vẫn đáng giá hơn ngàn dòng code.

• Học suốt đời: Nếu bạn nghĩ tốt nghiệp đại học là “xong,” thì xin lỗi, bạn đã lạc hậu rồi. Học liên tục là cách duy nhất để không bị AI “vượt mặt.”

Ở Việt Nam, các trường như Đại học Bách khoa TP.HCM hay FPT Schools đang tiên phong đưa AI vào chương trình học từ tiểu học đến đại học, giúp thế hệ trẻ sẵn sàng cho cuộc đua công nghệ. Nếu bạn còn đang băn khoăn “học gì để không thất nghiệp,” hãy chọn các ngành liên quan đến công nghệ thông minh, năng lượng xanh, hoặc chăm sóc sức khỏe – những lĩnh vực mà AI chỉ là “trợ lý” chứ không phải “ông chủ.”

5. Việt Nam: Cơ hội vàng trong bão công nghệ!

Việt Nam đang có lợi thế “vàng” với dân số trẻ và tốc độ chuyển đổi số nhanh như cách bạn lướt Shopee trong ngày sale 11/11. Nhưng lợi thế này chỉ phát huy nếu chúng ta hành động ngay. WEF gợi ý:

• Đào tạo lại lực lượng lao động: 70% doanh nghiệp toàn cầu đang đầu tư vào đào tạo lại nhân viên, và Việt Nam cần học theo. Các chương trình đào tạo kỹ năng công nghệ và kỹ năng mềm cần được đẩy mạnh.

• Hợp tác công-tư: Doanh nghiệp cần bắt tay với trường học để tạo ra nguồn nhân lực “chuẩn chỉnh,” đáp ứng nhu cầu thị trường.

• Chuyển đổi xanh: Các ngành như năng lượng tái tạo và kinh tế tuần hoàn sẽ là “mỏ vàng” mới, đặc biệt khi Việt Nam cam kết đạt Net Zero vào 2050.

Nhưng đừng quên, áp lực cũng không nhỏ. Với 1,07 triệu người mất việc trong năm 2023 tại Việt Nam, phần lớn do tự động hóa và thay đổi cơ cấu, người lao động cần “tăng tốc” để không bị bỏ lại.

Ngành nghề dự báo “hot” đến 2030

Vậy có phải cứ học IT là chắc ăn? Không hẳn — vì nếu bạn là một coder mà không biết giao tiếp, quản lý, và học thêm AI thì rất dễ bị… AI thay.

Báo cáo Future of Jobs 2025 không chỉ là một tài liệu để đọc rồi… cất vào ngăn kéo. Nó là lời cảnh báo hài hước nhưng sâu sắc: nếu bạn không thay đổi, AI sẽ “thay” bạn! Tại Việt Nam, cơ hội đang rộng mở, nhưng chỉ dành cho những ai sẵn sàng học hỏi, sáng tạo, và “chơi” cùng công nghệ. Hãy tưởng tượng năm 2030, bạn có thể là một chuyên gia AI đang thiết kế hệ thống thông minh cho thành phố, hoặc một kỹ sư năng lượng tái tạo giúp Việt Nam xanh hơn, hoặc đơn giản là người kể chuyện cảm xúc mà AI không bao giờ thay thế được.

Tải link báo cáo đính kèm