KFC ra đời như thế nào?

Câu chuyện khởi nghiệp của Đại tá Harland Sanders

Harland David Sanders (1890-1980), người sáng lập KFC (Kentucky Fried Chicken), là một biểu tượng về sự kiên trì và khả năng vượt qua nghịch cảnh. Cuộc đời ông đầy biến động và thử thách trước khi đạt được thành công rực rỡ.

• Quá khứ đầy biến động:
  • Sanders sinh ra ở Henryville, Indiana, Mỹ. Cha ông qua đời khi ông mới 5 tuổi, buộc mẹ ông làm việc vất vả để nuôi gia đình. Từ nhỏ, Sanders đã học nấu ăn để chăm sóc các em, đặt nền móng cho kỹ năng ẩm thực sau này.
  • Ông bỏ học năm 12 tuổi và làm nhiều nghề để kiếm sống: nông dân, nhân viên đường sắt, lính cứu hỏa, bán bảo hiểm, thậm chí lái phà. Cuộc sống của ông liên tục gặp thất bại: bị sa thải nhiều lần, kinh doanh thua lỗ, và gia đình tan vỡ (ly hôn lần đầu năm 1947).
  • Năm 1930, ở tuổi 40, Sanders bắt đầu bán gà rán tại một trạm xăng ở Corbin, Kentucky, trong thời kỳ Đại Suy thoái. Ông phát triển công thức "11 loại thảo mộc và gia vị" nổi tiếng, nhưng việc kinh doanh ban đầu chỉ đủ sống.
• Hơn 1.000 lần bị từ chối đầu tư và không bỏ cuộc:
  • Năm 1952, ở tuổi 62, Sanders quyết định nhượng quyền kinh doanh mô hình gà rán của mình sau khi trạm xăng bị phá sản do thay đổi tuyến đường cao tốc. Với tài sản ít ỏi (105 USD tiền trợ cấp xã hội), ông đi khắp nước Mỹ, gõ cửa từng nhà hàng để mời hợp tác.
  • Sanders bị từ chối hơn 1.000 lần (con số chính xác thường được nhắc là 1.009 lần). Ông phải ngủ trong xe hơi, ăn uống đạm bạc, nhưng không bỏ cuộc. Cuối cùng, một nhà hàng ở Utah đồng ý thử mô hình nhượng quyền, đánh dấu bước khởi đầu cho KFC.
• Bước ngoặt được cho là lịch sử:
  • Thành công đến khi mô hình nhượng quyền lan rộng. Sanders bán công thức và phương pháp chiên áp suất (dùng nồi áp suất để rút ngắn thời gian nấu) với giá rẻ, chỉ lấy 5 cent mỗi miếng gà bán ra làm phí nhượng quyền. Điều này khuyến khích các đối tác tham gia, giúp KFC mở rộng nhanh chóng.
  • Do thời điểm đó mô hình nhượng chưa được áp dụng nhiều, chính mô hình kinh doanh mới giúp cho KFC phát triển nhanh chóng khắp nước Mỹ và sau đó là thế giới.

Những cột mốc thành công của KFC

1. 1930: Sanders bắt đầu bán gà rán tại trạm xăng Corbin, Kentucky, đặt nền móng cho công thức độc quyền.
2. 1952: Hợp đồng nhượng quyền đầu tiên được ký kết, đánh dấu sự ra đời của mô hình kinh doanh KFC hiện đại.
3. 1964: KFC có hơn 600 cửa hàng tại Mỹ và Canada. Sanders bán công ty cho một nhóm nhà đầu tư (dẫn đầu là John Y. Brown Jr. và Jack C. Massey) với giá 2 triệu USD (tương đương 17 triệu USD ngày nay), nhưng vẫn giữ vai trò đại sứ thương hiệu.
4. 1971: KFC được mua lại bởi Heublein Inc., mở rộng ra quốc tế mạnh mẽ hơn.
5. 1986: Yum! Brands (tiền thân là PepsiCo) mua lại KFC, biến nó thành một phần của tập đoàn sở hữu Pizza Hut và Taco Bell.
6. Hiện tại (2025): KFC có hơn 27.000 cửa hàng tại hơn 150 quốc gia, doanh thu hàng năm vượt 28 tỷ USD, trở thành chuỗi gà rán lớn nhất thế giới.

Những bí quyết thành công của KFC:

1. Công thức độc quyền:
   • Công thức "11 loại thảo mộc và gia vị" của Sanders là yếu tố cốt lõi tạo nên sự khác biệt. Bí mật này được bảo vệ nghiêm ngặt, lưu trữ trong két sắt tại trụ sở KFC ở Louisville, Kentucky. Sự độc đáo trong hương vị khiến KFC nổi bật so với đối thủ.
2. Mô hình nhượng quyền sáng tạo:
   • Sanders không bán công thức mà nhượng quyền sử dụng, tạo ra mô hình kinh doanh linh hoạt, chi phí thấp cho đối tác. Điều này giúp KFC nhân rộng nhanh mà không cần đầu tư vốn lớn từ chính công ty.
   • Mô hình nhượng quyền mượn được lực từ các nhà đầu tư nhỏ lẻ lúc bấy giờ đã giúp mô hình kinh doanh mới mẽ này nhân rộng.
3. Kiên trì và tầm nhìn:
   • Sự kiên nhẫn của Sanders sau hơn 1.000 lần bị từ chối là bài học kinh điển về tinh thần khởi nghiệp. Dù ở tuổi 62 nhưng ông vẫn không từ bỏ, chính lúc khởi nghiệp rất cần tính kiên định và nhẫn.
   • Ông không chỉ bán sản phẩm mà còn bán ý tưởng về một phong cách ăn uống mới – gà rán nhanh, tiện lợi là mô hình đột phá tại thời điểm ông khởi nghiệp, từ đó cho thấy kinh doanh khởi nghiệp rất cần sự khác biệt và tính sáng tạo.
4. Thích nghi với thị trường:
   • Ngày nay thế giới phẵng nhưng yếu tố văn hóa, tập tục và hành vi tiêu dùng mỗi quốc gia mỗi khác.
   • Với KFC đã điều chỉnh thực đơn theo từng địa phương (ví dụ: cơm gà tại Việt Nam, gà cay tại Hàn Quốc, hay bánh mì gà tại Pháp), giúp thương hiệu hòa nhập văn hóa và thu hút khách hàng toàn cầu.
5. Hình ảnh Đại tá Sanders:
   • Sanders trở thành biểu tượng thương hiệu với bộ vest trắng và nơ đen. Sự hiện diện của ông trong quảng cáo tạo cảm giác chân thực, gần gũi, và đáng tin cậy.
   • Hình ảnh (mascot) này giúp cho nhận diện tốt với khách hàng.

Lý do sau xa KFC nhân rộng nhanh chóng trên toàn cầu

1. Nhu cầu thực phẩm nhanh:
   • KFC ra đời đúng thời điểm thế giới chuyển sang phong cách sống nhanh, nơi thực phẩm tiện lợi được ưa chuộng. Gà rán đáp ứng nhu cầu ăn nhanh, rẻ, và ngon.
   • Món ăn ngon, nhanh gọn, hợp khẩu vị đã giúp cho KFC thành công.
2. Mô hình nhượng quyền hiệu quả:
   • Bản chất mô hình nhượng quyền là tận dụng lợi thế của nhau, nhưng bên bán nhượng quyền phải chứng minh được mô hình kinh doanh hiệu quả, với KFC do là sản phẩm mới, mô hình mới nên được thị trường chấp nhận.
   • Chi phí thấp, lợi nhuận cao từ nhượng quyền khiến các nhà đầu tư trên toàn thế giới muốn tham gia. KFC không cần trực tiếp quản lý từng cửa hàng, giảm gánh nặng tài chính và vận hành.
3. Thích ứng văn hóa địa phương:
   • Không giống nhiều chuỗi thức ăn nhanh khác, KFC linh hoạt điều chỉnh thực đơn và chiến lược tiếp thị để phù hợp với từng quốc gia, từ Ấn Độ (gà không cay cho người ăn chay) đến Trung Quốc (thị trường lớn nhất ngoài Mỹ với hơn 9.000 cửa hàng).
4. Hỗ trợ từ tập đoàn lớn:
   • Sau khi được Yum! Brands mua lại, KFC tận dụng nguồn lực tài chính, mạng lưới phân phối, và kinh nghiệm quản lý toàn cầu để mở rộng nhanh hơn.
   • Chính sách M&A được định hình dựa vào yếu tố cốt lõi và cùng nhóm khách hàng mục tiêu cũng giúp cho KFC phát triển nhanh chóng.
5. Sức hút của thương hiệu Mỹ:
   • Trong giai đoạn hậu Thế chiến II và toàn cầu hóa, văn hóa Mỹ (bao gồm thức ăn nhanh) trở thành xu hướng ban đầu tư Mỹ đến châu Âu và lan nhanh, lan rộng đến các nước châu Á, ngày này trở thành thương hiệu yêu thích của giới trẻ, dù chưa chắc tốt cho sức khỏe.
   • KFC tận dụng làn sóng này để thâm nhập các thị trường mới như Nhật Bản (nơi gà rán trở thành món ăn Giáng sinh phổ biến) hay châu Phi.
6. Công nghệ và logistics:
   • Phương pháp chiên áp suất của Sanders không chỉ giữ được hương vị mà còn tăng tốc độ phục vụ.
   • Kết hợp với chuỗi cung ứng hiện đại của Yum! Brands, KFC đảm bảo chất lượng đồng đều trên toàn cầu.

• Câu chuyện của Đại tá Sanders là minh chứng cho tinh thần không bỏ cuộc và khả năng biến khó khăn thành cơ hội, kiên trì mới những gì mình đã hoạch định. Từ một người đàn ông 62 tuổi với hai bàn tay trắng, ông đã tạo nên KFC – một đế chế toàn cầu nhờ công thức độc đáo, mô hình nhượng quyền sáng tạo, và sự thích nghi linh hoạt.

• Sự nhân rộng của KFC không chỉ dựa trên sản phẩm mà còn trên chiến lược kinh doanh thông minh và tầm nhìn vượt thời gian, biến nó thành biểu tượng của ngành thức ăn nhanh thế giới tính đến năm 2025. 

• Cho dù làm sóng tiêu dùng healthy đang lan nhanh nhưng với tính linh hoạt từ ngày đầu khởi nghiệp, KFC chắc sẽ tìm ra cho mình những lối đi riêng để tồn tại và phát triển, kinh doanh vốn là như thế phải đáp ứng thời cuộc.