Chiến lược là gì? tạo sao lại cần xây dựng chiến lược?

1. Chiến lược theo định nghĩa của Michael Porter là gì? 

Theo Michael Porter, giáo sư tại Trường Kinh doanh Harvard và là một trong những chuyên gia hàng đầu về chiến lược, chiến lược là "một tập hợp các lựa chọn có chủ ý nhằm tạo ra giá trị độc đáo, giúp doanh nghiệp đạt được lợi thế cạnh tranh bền vững trong thị trường". Chiến lược không chỉ là kế hoạch hành động mà còn là cách doanh nghiệp định vị mình khác biệt so với đối thủ, tập trung vào việc cung cấp giá trị đặc biệt cho khách hàng mục tiêu.

Porter nhấn mạnh rằng chiến lược không phải là hiệu quả hoạt động (làm tốt hơn những gì đối thủ làm) mà là tạo sự khác biệt (làm những việc khác biệt hoặc làm theo cách khác biệt). Chiến lược yêu cầu doanh nghiệp đưa ra các lựa chọn rõ ràng về ai là khách hàng mục tiêu, giá trị nào sẽ cung cấp, và làm thế nào để cung cấp giá trị đó một cách bền vững.

Ba Chiến lược Cạnh tranh Cốt lõi của Michael Porter

Porter đã đề xuất ba chiến lược cạnh tranh cơ bản để doanh nghiệp đạt được lợi thế cạnh tranh trong ngành:

1. Chiến lược Dẫn đầu về Chi phí (Cost Leadership):

   • Mục tiêu: Trở thành nhà cung cấp sản phẩm/dịch vụ với chi phí thấp nhất trong ngành, đồng thời duy trì chất lượng chấp nhận được.

   • Cách thực hiện: Tối ưu hóa quy trình sản xuất, sử dụng quy mô kinh tế, đàm phán với nhà cung cấp, hoặc áp dụng công nghệ để giảm chi phí.

   • Ví dụ: Walmart sử dụng chiến lược này để cung cấp sản phẩm giá rẻ thông qua chuỗi cung ứng hiệu quả.

2. Chiến lược Khác biệt hóa (Differentiation):

   • Mục tiêu: Cung cấp sản phẩm/dịch vụ độc đáo, có giá trị cao hơn so với đối thủ, khiến khách hàng sẵn sàng trả giá cao hơn.

   • Cách thực hiện: Tập trung vào đổi mới sản phẩm, xây dựng thương hiệu mạnh, hoặc cung cấp trải nghiệm khách hàng vượt trội.

   • Ví dụ: Apple sử dụng thiết kế sáng tạo, thương hiệu cao cấp, và hệ sinh thái tích hợp để khác biệt hóa.

3. Chiến lược Tập trung (Focus):

   • Mục tiêu: Tập trung vào một phân khúc thị trường cụ thể (theo địa lý, nhân khẩu học, hoặc nhu cầu đặc biệt) và áp dụng dẫn đầu về chi phí hoặc khác biệt hóa trong phân khúc đó.

   • Cách thực hiện: Hiểu rõ nhu cầu của phân khúc mục tiêu và phục vụ họ tốt hơn bất kỳ đối thủ nào.

   • Ví dụ: Rolls-Royce tập trung vào phân khúc xe hơi siêu sang, khác biệt hóa bằng chất lượng thủ công và độ xa xỉ.

Porter cũng cảnh báo về nguy cơ "bị kẹt giữa lằn ranh" (stuck in the middle), khi doanh nghiệp không chọn rõ chiến lược nào, dẫn đến không đạt được lợi thế cạnh tranh.

2. Tại sao Doanh nghiệp cần xây dựng Chiến lược? Doanh nghiệp cần xây dựng chiến lược vì những lý do sau:

1. Tạo Lợi thế Cạnh tranh Bền vững:

   • Chiến lược giúp doanh nghiệp định vị mình khác biệt so với đối thủ, tránh cạnh tranh dựa chỉ vào giá cả. Ví dụ, Starbucks xây dựng thương hiệu cà phê cao cấp, khác biệt so với các chuỗi cà phê giá rẻ.

2. Hướng dẫn Phân bổ Nguồn lực:

   • Chiến lược xác định các ưu tiên, giúp doanh nghiệp phân bổ nguồn lực (nhân lực, tài chính, thời gian) hiệu quả hơn. Ví dụ, Tesla đầu tư mạnh vào công nghệ pin và xe điện để dẫn đầu ngành.

3. Đáp ứng Nhu cầu Thị trường:

   • Chiến lược giúp doanh nghiệp hiểu rõ khách hàng mục tiêu, từ đó thiết kế sản phẩm/dịch vụ phù hợp. Ví dụ, Netflix tập trung vào nội dung streaming để đáp ứng nhu cầu giải trí trực tuyến.

4. Đối phó với Thay đổi Môi trường Kinh doanh:

   • Thị trường liên tục thay đổi (công nghệ, quy định, hành vi khách hàng). Chiến lược giúp doanh nghiệp thích nghi, ví dụ: Amazon chuyển từ bán sách sang thương mại điện tử toàn diện và điện toán đám mây.

5. Tăng Cường Sự Ổn định và Phát triển Dài hạn:

   • Một chiến lược rõ ràng giúp doanh nghiệp định hướng dài hạn, tránh bị cuốn vào các quyết định ngắn hạn. Ví dụ, Unilever cam kết chiến lược phát triển bền vững đến năm 2030.

6. Tối ưu hóa Hiệu quả Hoạt động:

   • Chiến lược giúp doanh nghiệp tập trung vào các hoạt động mang lại giá trị cao nhất, loại bỏ lãng phí. Ví dụ, Zara sử dụng chuỗi cung ứng nhanh để đáp ứng xu hướng thời trang.

Hậu quả nếu không có chiến lược:

• Thiếu định hướng, dẫn đến quyết định không nhất quán.

• Mất lợi thế cạnh tranh, dễ bị đối thủ vượt qua.

• Phân bổ nguồn lực không hiệu quả, gây lãng phí tài nguyên.
   

3. Doanh nghiệp Nên Thuê hay Tự Xây dựng Chiến lược? Phân tích Lợi và Hại

Lợi ích của việc Tự Xây dựng Chiến lược

• Hiểu Biết Sâu Sắc về Doanh nghiệp: Ban lãnh đạo và đội ngũ nội bộ hiểu rõ văn hóa, nguồn lực, và thị trường của doanh nghiệp, giúp xây dựng chiến lược phù hợp. Ví dụ, các startup nhỏ thường tự xây chiến lược để đảm bảo tính linh hoạt.

• Kiểm soát Hoàn toàn: Doanh nghiệp có thể điều chỉnh chiến lược theo thời gian thực mà không phụ thuộc vào bên thứ ba.

• Tiết kiệm Chi phí Dài hạn: Không phải trả phí tư vấn định kỳ, phù hợp với các doanh nghiệp có ngân sách hạn chế.

• Tăng Cường Gắn Kết Nội Bộ: Quá trình xây dựng chiến lược giúp đội ngũ lãnh đạo và nhân viên hiểu rõ mục tiêu chung, cải thiện tinh thần làm việc.

Hạn chế:

• Thiếu Chuyên môn: Các doanh nghiệp nhỏ hoặc mới có thể thiếu đội ngũ có kinh nghiệm chiến lược, dẫn đến kế hoạch thiếu thực tế hoặc không tối ưu.

• Thiên Vị Nội Bộ: Có thể bỏ qua các góc nhìn khách quan, dẫn đến đánh giá sai lầm về thị trường hoặc đối thủ.

• Tốn Thời gian: Xây dựng chiến lược đòi hỏi nghiên cứu sâu, phân tích dữ liệu, và thử nghiệm, có thể làm chậm tiến độ hoạt động.

• Rủi ro Sai lầm Cao: Nếu không có kinh nghiệm, chiến lược có thể thiếu chiều sâu hoặc không khả thi.

Lợi thê khi Thuê Tư vấn Chiến lược

• Chuyên môn Cao: Các công ty tư vấn như McKinsey, BCG, hoặc Bain có đội ngũ chuyên gia với kinh nghiệm toàn cầu, giúp xây dựng chiến lược dựa trên dữ liệu và xu hướng mới nhất.

• Góc Nhìn Khách Quan: Tư vấn bên ngoài không bị ảnh hưởng bởi thiên kiến nội bộ, mang lại cái nhìn mới mẻ và trung lập.

• Tiết kiệm Thời gian: Các công ty tư vấn có quy trình bài bản, giúp doanh nghiệp nhanh chóng có chiến lược chất lượng cao.

• Mạng lưới Quan hệ: Các công ty tư vấn thường có kết nối với các đối tác chiến lược, giúp doanh nghiệp mở rộng cơ hội.

Hạn chế:

• Chi phí Cao: Phí tư vấn có thể lên đến hàng triệu USD, không phù hợp với doanh nghiệp nhỏ. Ví dụ, một dự án tư vấn của McKinsey có thể tốn 500.000–2 triệu USD.

• Phụ thuộc vào Bên Thứ Ba: Doanh nghiệp có thể mất kiểm soát một phần hoặc gặp khó khăn trong việc thực thi chiến lược do không hiểu rõ kế hoạch.

• Thiếu Tính Cá nhân hóa: Một số công ty tư vấn áp dụng mô hình chung, không phù hợp với văn hóa hoặc đặc thù của doanh nghiệp.

• Rủi ro Bảo mật: Chia sẻ thông tin nhạy cảm với bên thứ ba có thể dẫn đến rò rỉ dữ liệu.

• Doanh nghiệp nhỏ hoặc startup: Nên tự xây chiến lược nếu có đội ngũ đủ năng lực, kết hợp với các công cụ phân tích miễn phí (như SWOT, PESTLE) để tiết kiệm chi phí.

• Doanh nghiệp lớn hoặc phức tạp: Nên thuê tư vấn để tận dụng chuyên môn, đặc biệt khi cần thâm nhập thị trường mới hoặc tái cấu trúc. Một mô hình kết hợp (tư vấn ban đầu + tự thực thi) có thể cân bằng chi phí và hiệu quả.
  
   

  Tiêu chí	Tự xây dựng	Thuê tư vấn chiến lược
  Ưu điểm	- Hiểu rõ nội bộ- Gắn kết đội ngũ- Dễ triển khai thực thi	- Góc nhìn khách quan- Tiếp cận tri thức và công cụ hiện đại- Tiết kiệm thời gian
  Nhược điểm	- Dễ rơi vào “mù nội bộ”- Thiếu phương pháp và dữ liệu khách quan	- Chi phí cao- Khó triển khai nếu không có cam kết từ nội bộ
  Phù hợp với	Doanh nghiệp nhỏ, có đội ngũ chiến lược mạnh	Doanh nghiệp đang tái cấu trúc, mở rộng, IPO, hoặc gặp khủng hoảng

4. Quy trình Xây dựng Chiến lược Công ty

Quy trình xây dựng chiến lược công ty theo Michael Porter và các thực tiễn phổ biến bao gồm các bước sau:

1. Xác định Tầm nhìn và Sứ mệnh:

   • Định nghĩa mục tiêu dài hạn của doanh nghiệp và giá trị cốt lõi. Ví dụ, sứ mệnh của Google là “sắp xếp thông tin thế giới và làm cho nó dễ tiếp cận”.

   • Công cụ: Vision Statement, Mission Statement.

2. Phân tích Môi trường Bên ngoài:

   • PESTLE Analysis: Đánh giá các yếu tố chính trị (Political), kinh tế (Economic), xã hội (Social), công nghệ (Technological), pháp lý (Legal), và môi trường (Environmental).

   • Porter’s Five Forces: Phân tích mức độ cạnh tranh trong ngành (đối thủ, nhà cung cấp, khách hàng, sản phẩm thay thế, và rào cản gia nhập).

   • Ví dụ: Tesla sử dụng Five Forces để đánh giá sự cạnh tranh trong ngành xe điện.

3. Phân tích Môi trường Bên trong:

   • SWOT Analysis: Xác định điểm mạnh (Strengths), điểm yếu (Weaknesses), cơ hội (Opportunities), và thách thức (Threats).

   • Value Chain Analysis: Đánh giá các hoạt động tạo ra giá trị, từ sản xuất đến dịch vụ khách hàng.

   • Ví dụ: Zara phân tích chuỗi cung ứng để tối ưu hóa thời gian đưa sản phẩm ra thị trường.

4. Xác định Mục tiêu Chiến lược:

   • Đặt mục tiêu cụ thể, đo lường được, khả thi, phù hợp, và có thời hạn (SMART Goals). Ví dụ: “Tăng thị phần lên 20% trong 3 năm”.

   • Liên kết mục tiêu với chiến lược của Porter (dẫn đầu chi phí, khác biệt hóa, hoặc tập trung).

5. Lựa chọn Chiến lược:

   • Chọn một trong ba chiến lược của Porter hoặc kết hợp phù hợp với phân khúc thị trường.

   • Ví dụ: Nike chọn khác biệt hóa với thương hiệu mạnh và sản phẩm thể thao cao cấp.

6. Xây dựng Kế hoạch Hành động:

   • Phân bổ nguồn lực (nhân sự, tài chính, công nghệ) và xác định các bước triển khai.

   • Thiết lập KPI (Key Performance Indicators) để đo lường hiệu quả. Ví dụ: Amazon theo dõi KPI về tỷ lệ giữ chân khách hàng trên AWS.

7. Thực thi và Theo dõi:

   • Triển khai chiến lược thông qua các dự án cụ thể, giám sát tiến độ, và điều chỉnh khi cần.

   • Sử dụng công cụ như Balanced Scorecard để đánh giá hiệu quả từ các góc độ tài chính, khách hàng, quy trình nội bộ, và đổi mới.

8. Đánh giá và Tinh chỉnh:

   • Định kỳ đánh giá hiệu quả chiến lược (hàng quý hoặc hàng năm) và điều chỉnh dựa trên dữ liệu thị trường mới.

   • Ví dụ: Netflix liên tục tinh chỉnh chiến lược nội dung dựa trên dữ liệu người dùng.

5. Những Chiến lược Đột phá của Các Tập đoàn Hàng đầu Thế giới: Dưới đây là các chiến lược đột phá của một số tập đoàn lớn, minh họa cách họ áp dụng lý thuyết của Michael Porter và các phương pháp sáng tạo:

1. Apple: Khác biệt hóa qua Hệ sinh thái Tích hợp:

   • Tạo ra hệ sinh thái khép kín (iPhone, Mac, iPad, Apple Watch, iCloud) với thiết kế tinh tế và thương hiệu cao cấp.

   • Đột phá: Apple không chỉ bán sản phẩm mà còn bán trải nghiệm, tích hợp phần cứng, phần mềm, và dịch vụ (App Store, Apple Music). Điều này giúp giữ chân khách hàng và tăng giá trị trung bình trên mỗi người dùng (ARPU).

   • Doanh thu năm 2024 đạt 383 tỷ USD, với 2,2 tỷ thiết bị hoạt động toàn cầu.

2. Amazon: Dẫn đầu về Chi phí + Khác biệt hóa qua Công nghệ:

   • Kết hợp chiến lược dẫn đầu chi phí (giá thấp trên Amazon.com) với khác biệt hóa qua đổi mới công nghệ (AWS, Alexa, logistics).

   • Đột phá: AWS chiếm 31% thị phần điện toán đám mây, mang lại lợi nhuận cao hơn mảng bán lẻ. Amazon Prime tạo lòng trung thành với 200 triệu thành viên toàn cầu.

   • Doanh thu năm 2024 đạt 574 tỷ USD, với AWS đóng góp 100 tỷ USD.

3. Tesla: Khác biệt hóa qua Đổi mới Công nghệ và Tầm nhìn Bền vững:

   • Tập trung vào xe điện và năng lượng tái tạo, khác biệt hóa bằng công nghệ pin, tự lái (Autopilot), và thương hiệu “xanh”.

   • Tesla đột phá xây dựng Gigafactories để giảm chi phí sản xuất pin, đồng thời bán trực tiếp đến người tiêu dùng, loại bỏ đại lý trung gian.

   • Giao 1,8 triệu xe trong năm 2024, với giá trị vốn hóa đạt 1,2 nghìn tỷ USD.

4. Walmart: Dẫn đầu về Chi phí qua Chuỗi cung ứng Hiệu quả:

   • Cung cấp sản phẩm giá thấp nhất thông qua quy mô kinh tế và chuỗi cung ứng tối ưu.

   • Đầu tư đột phá vào công nghệ (AI, tự động hóa kho bãi) và mở rộng sang thương mại điện tử để cạnh tranh với Amazon.

   • Doanh thu năm 2024 đạt 648 tỷ USD, với 37% doanh thu từ thương mại điện tử.

5. Netflix: Khác biệt hóa qua Nội dung và Dữ liệu Người dùng:

   • Cung cấp dịch vụ streaming với nội dung độc quyền và cá nhân hóa dựa trên dữ liệu người dùng.

   • Thuật toán đề xuất nội dung giữ chân 270 triệu người dùng toàn cầu. Netflix đầu tư 17 tỷ USD mỗi năm vào nội dung gốc.

   • Doanh thu năm 2024 đạt 33,7 tỷ USD, với mức tăng trưởng thuê bao 12,5%.

6. LVMH: Khác biệt hóa qua Xa xỉ và Thương hiệu:

   • Tập trung vào phân khúc xa xỉ, xây dựng các thương hiệu như Louis Vuitton, Dior với giá trị cảm xúc cao.

   • Mua lại các thương hiệu nhỏ (như Tiffany & Co.) để mở rộng danh mục và đầu tư vào trải nghiệm khách hàng cao cấp.

   • Doanh thu năm 2024 đạt 95 tỷ USD, với lợi nhuận tăng 8% so với 2023.

Chiến lược theo Michael Porter cung cấp nền tảng lý thuyết để doanh nghiệp đạt được lợi thế cạnh tranh thông qua dẫn đầu chi phí, khác biệt hóa, hoặc tập trung. Việc xây dựng chiến lược là cần thiết để định hướng nguồn lực, đáp ứng thị trường, và đảm bảo phát triển bền vững. Doanh nghiệp có thể tự xây chiến lược để tiết kiệm chi phí và kiểm soát tốt hơn, hoặc thuê tư vấn để tận dụng chuyên môn và góc nhìn khách quan, tùy thuộc vào quy mô và năng lực. Quy trình xây dựng chiến lược bao gồm phân tích môi trường, xác định mục tiêu, và thực thi theo kế hoạch bài bản.