Làng Shein vắng đơn hàng: Câu chuyện về hệ lụy thương chiến Mỹ - Trung dưới thời TT Trump

Phần 1: Phiên Ngung – Trái tim thời trang nhanh

Ngày xưa, tại Phiên Ngung, một quận nhỏ ở Quảng Châu, Trung Quốc, ánh đèn từ các xưởng may thắp sáng cả bầu trời đêm. Tiếng máy khâu rộn ràng, những công nhân làm việc không ngừng nghỉ, và xe tải chở đầy quần áo thời trang giá rẻ lăn bánh đến sân bay. Tất cả đều phục vụ một cái tên: Shein, gã khổng lồ thời trang nhanh đang thống trị thị trường toàn cầu.

Trong những năm 2020, Phiên Ngung là trung tâm của đế chế Shein, với 80% trong số 7.000 nhà máy ở đây sản xuất cho hãng. Mỗi ngày, hàng chục nghìn mẫu áo, váy, phụ kiện được tạo ra, đóng gói, và gửi đến Mỹ, châu Âu. Một chủ xưởng may kể: “Đơn hàng của Shein đến như nước lũ. Chúng tôi phải hoàn thành trong 7 ngày, làm thêm giờ là chuyện thường.” Nhờ Shein, các nhà máy mở rộng, máy móc hiện đại hơn, và người dân Phiên Ngung sống trong thịnh vượng. Năm 2023, Shein đạt doanh thu 45 tỷ USD và lợi nhuận 2 tỷ USD, trở thành biểu tượng của thời trang nhanh.

Shein vận hành như một cỗ máy hoàn hảo, sử dụng hệ thống kỹ thuật số để quản lý chuỗi cung ứng phức tạp. Họ yêu cầu nhà cung cấp tham gia đào tạo nghiêm ngặt, tìm nguồn vải rẻ để giữ giá sản phẩm thấp. Nhưng ánh đèn rực rỡ của Phiên Ngung không kéo dài mãi. Một cơn bão từ Mỹ, mang dấu ấn của Tổng thống Donald Trump, đang đến.

Phần 2: Cơn bão mang tên Donald Trump

Ở Washington, Tổng thống Donald Trump, ngay từ đầu nhiệm kỳ thứ hai vào năm 2025, đã quyết tâm thực hiện chiến lược “Nước Mỹ trên hết”. Với mục tiêu giảm thâm hụt thương mại và bảo vệ ngành sản xuất nội địa, Trump nhắm đến Trung Quốc, đặc biệt là các công ty như Shein, vốn hưởng lợi từ lỗ hổng de minimis. Lỗ hổng này cho phép các lô hàng dưới 800 USD nhập vào Mỹ miễn thuế, giúp Shein bán váy, áo với giá chỉ 15 USD hoặc thấp hơn, đánh bại các đối thủ Mỹ.

Ngày 2/2/2025, Trump ký sắc lệnh hành pháp bãi bỏ quy định de minimis, áp thuế lên các lô hàng nhỏ từ Trung Quốc. Đến 8/4/2025, ông nâng thuế đối ứng với hàng Trung Quốc lên 104%, và chỉ một tuần sau, mức thuế này tăng vọt lên 125% với một số mặt hàng, thậm chí đạt 245% vào giữa tháng 4/2025. Trump tuyên bố: “Trung Quốc đã móc túi chúng ta đủ kiểu. Giờ là lúc chúng ta móc lại.”

Những động thái này không chỉ nhắm vào Shein mà còn vào các nền tảng như Temu và AliExpress, với lý do bảo vệ an ninh quốc gia, ngăn chặn ma túy (như fentanyl), và giảm thâm hụt thương mại 295 tỷ USD với Trung Quốc. Nhưng tại Phiên Ngung, hậu quả đến ngay lập tức. Đơn hàng từ Shein giảm mạnh. Các nhà máy từng tấp nập nay đầy ắp hàng tồn kho. Một công nhân thở dài: “Kho hàng chất cao như núi, nhưng không ai lấy. Chúng tôi không biết ngày mai sẽ ra sao.”

Phần 3: Hệ lụy của thương chiến Mỹ - Trung dưới thời TT Trump

Chính sách thuế quan cứng rắn của Trump đã làm leo thang thương chiến Mỹ - Trung, kéo theo những hệ lụy sâu rộng không chỉ cho Phiên Ngung mà còn cho kinh tế toàn cầu.

Hệ lụy cho Trung Quốc

1. Suy giảm kinh tế địa phương: 

   • Tại Phiên Ngung, hàng nghìn công nhân mất việc, nhiều nhà máy nhỏ phá sản. Một chủ xưởng chia sẻ: “Tôi vay tiền mua máy móc vì tin Shein. Giờ nợ chồng chất.” Kinh tế địa phương, vốn phụ thuộc vào thời trang nhanh, rơi vào khủng hoảng.

   • Các ngành phụ trợ như vận tải, đóng gói cũng bị ảnh hưởng, làm gia tăng bất ổn xã hội.

2. Áp lực chuyển dịch chuỗi cung ứng:

   • Shein buộc phải tìm thị trường mới (Đông Nam Á, châu Phi) và xây dựng nhà máy tại các nước như Việt Nam, Ấn Độ để né thuế Mỹ. Tuy nhiên, chi phí sản xuất cao hơn và hạ tầng kém phát triển khiến lợi thế giá rẻ của Shein bị đe dọa.

   • Năm 2024, Shein sa thải một số nhà cung cấp tại Phiên Ngung do vi phạm tiêu chuẩn lao động, đẩy họ sang làm việc cho Temu, nhưng đơn hàng không ổn định.

3. Thách thức danh tiếng và IPO: Kế hoạch IPO của Shein tại Anh gặp khó khăn do áp lực từ Mỹ (nghi ngờ liên hệ với chính phủ Trung Quốc) và Trung Quốc (không hài lòng với việc Shein chuyển trụ sở sang Singapore). Các cáo buộc về lao động trẻ em và tác động môi trường càng làm xấu hình ảnh thương hiệu.

4. Đáp trả từ Bắc Kinh: Trung Quốc trả đũa bằng cách áp thuế 125% lên hàng Mỹ từ 12/4/2025, siết xuất khẩu kim loại chiến lược (tungsten, molybdenum), và đưa doanh nghiệp Mỹ vào danh sách “thực thể không đáng tin cậy”. Bộ Thương mại Trung Quốc tuyên bố: “Chúng tôi sẽ chiến đến cùng.”

Hệ lụy cho nước Mỹ

1. Tăng giá sản phẩm:

   • Thuế quan khiến giá hàng Shein tại Mỹ tăng, ảnh hưởng đến người tiêu dùng, đặc biệt là Gen Z. Một chiếc váy từ 15 USD nay có thể lên 25 USD. Theo Reuters, người tiêu dùng Mỹ phải đối mặt với giá cao hơn cho nhiều mặt hàng thiết yếu, từ quần áo đến đồ chơi.

   • Các nhà bán lẻ Mỹ như ThredUp, H&M được hưởng lợi, nhưng không phải ai cũng sẵn sàng trả giá cao hơn cho thời trang bền vững.

2. Biến động thị trường tài chính:

   • Sau mỗi đợt thuế quan, thị trường chứng khoán Mỹ chao đảo. Chỉ số S&P 500 giảm 0,74% sau thông báo thuế 125% của Trung Quốc, còn Nasdaq và Dow Jones mất lần lượt 10% và 8% trong 2 ngày đầu tháng 4/2025. Apple, phụ thuộc vào chuỗi cung ứng Trung Quốc, mất 16% giá trị, tương đương 2,8 nghìn tỷ USD vốn hóa.

3. Nguy cơ lạm phát và suy thoái: Các chuyên gia OECD cảnh báo thuế quan của Trump có thể gây lạm phát, làm sụp đổ thương mại Mỹ - Trung, và kéo theo suy thoái kinh tế toàn cầu dài hạn. Deutsche Bank dự báo thị trường tài chính sẽ tiếp tục biến động nếu căng thẳng leo thang.

Và hệ lụy toàn cầu

1. Chuyển dịch chuỗi cung ứng:

   • Các nước như Việt Nam, Indonesia, và Ấn Độ trở thành điểm đến mới cho sản xuất thời trang nhanh. Tuy nhiên, hạ tầng và kinh nghiệm của họ chưa thể sánh với Phiên Ngung, gây nguy cơ tắc nghẽn chuỗi cung ứng. Ví dụ, Shein xây nhà máy tại Việt Nam, nhưng chi phí cao hơn 20% so với Trung Quốc.

   • Đông Nam Á đối mặt với “bãi rác hàng hóa” từ Trung Quốc, khi hàng giá rẻ không thể xuất sang Mỹ bị đẩy sang đây. Việt Nam áp thuế chống bán phá giá với thép Trung Quốc và tăng kiểm tra hàng hóa để tránh bị Mỹ trừng phạt.

2. Tác động môi trường: Mô hình thời trang nhanh của Shein bị chỉ trích vì tạo ra hàng triệu tấn rác thải quần áo mỗi năm. Thương chiến buộc Shein đầu tư vào vật liệu tái chế, nhưng áp lực từ Mỹ và EU có thể làm giảm nhu cầu thời trang nhanh, ảnh hưởng toàn ngành.

3. Căng thẳng địa chính trị: Thương chiến không chỉ dừng ở thuế mà còn mở rộng sang công nghệ (cấm chip, AI) và dữ liệu. Các nước như Việt Nam rơi vào thế khó, phải cân bằng giữa Mỹ và Trung Quốc. Chuyến công du của Chủ tịch Tập Cận Bình đến Việt Nam, Malaysia vào tháng 4/2025 mang ý nghĩa cấp bách, nhằm củng cố ảnh hưởng của Trung Quốc.

Phần 4: Liệu Phiên Ngung có hồi sinh!

Giữa những xưởng may vắng lặng, một số chủ nhà máy tại Phiên Ngung cố gắng xoay xở. Họ chuyển sang làm việc cho Temu hoặc các thương hiệu nội địa Trung Quốc, nhưng không ai thay thế được khối lượng đơn hàng khổng lồ của Shein. Một công nhân trẻ chia sẻ: “Tôi nhớ những ngày làm việc đến khuya, dù mệt nhưng có tiền. Giờ tôi chỉ mong có việc làm.”

Shein đang chạy đua để thích nghi: đầu tư vào AI, mở rộng thị trường mới, và cải thiện hình ảnh bền vững. Nhưng với thuế quan 245% từ Trump và sự trả đũa từ Trung Quốc, con đường phía trước đầy chông gai. Câu chuyện của Phiên Ngung là minh chứng cho sự mong manh của các cộng đồng phụ thuộc vào thương mại toàn cầu. Khi hai siêu cường Mỹ - Trung “đấu súng” bằng thuế quan, những người chịu thiệt nhất lại là những công nhân và nhà máy nhỏ bé ở nơi như Phiên Ngung.

Liệu ánh đèn Phiên Ngung có sáng lại? Câu trả lời phụ thuộc vào việc Shein có thể vượt qua cơn bão thương chiến, và liệu Mỹ - Trung có tìm được lối thoát cho căng thẳng đang leo thang.