Chiêu lừa đảo trên TikTok Shop

Những chiêu lừa đảo khi mua hàng trên TikTok Shop

TikTok Shop, với sự phát triển nhanh chóng tại Việt Nam và trên toàn cầu, đã trở thành một kênh mua sắm phổ biến. Tuy nhiên, cùng với sự tiện lợi, các chiêu lừa đảo cũng xuất hiện, gây thiệt hại cho người tiêu dùng và ảnh hưởng đến các nhà sản xuất chân chính. Dưới đây là một số chiêu lừa đảo phổ biến đang thịnh hành trên TikTok Shop:

1. Hàng giả, hàng nhái (Counterfeit Products)
   • Người bán quảng cáo sản phẩm là hàng chính hãng với giá rẻ bất ngờ, nhưng giao hàng kém chất lượng hoặc nhái thương hiệu. Ví dụ, mỹ phẩm, quần áo, hoặc thiết bị điện tử thường bị làm giả.
   • Dấu hiệu nhận biết: Giá thấp bất thường, mô tả sản phẩm thiếu chi tiết, không có chứng nhận nguồn gốc, thông tin mập mờ, hàng hóa chụp lung linh không chân thật.
2. Không giao hàng (Non-Delivery Scams)
   • Người bán nhận tiền nhưng không giao hàng, sau đó xóa tài khoản hoặc không phản hồi.
   • Dấu hiệu nhận biết: Người bán yêu cầu thanh toán gấp, không cung cấp mã vận đơn hoặc thông tin theo dõi đơn hàng hoặc có những chiêu để dụ khách hàng thanh toán để được giá tốt...
3. Lừa đảo phishing (Phishing Scams), lấy thông tin trên mạng
   • Người bán gửi tin nhắn hoặc liên kết giả mạo, yêu cầu người mua nhập thông tin cá nhân (mật khẩu, thẻ tín dụng) để “xác nhận đơn hàng”.
   • Dấu hiệu nhận biết: Yêu cầu thanh toán ngoài TikTok Shop, liên kết dẫn đến trang web không chính thức, hình thức này khá phổ biến và lừa được khá nhiều người mua hàng cả tin.
4. Quảng cáo sai sự thật (Misleading Advertisements)
   • Video hoặc livestream phóng đại công dụng sản phẩm (ví dụ: thực phẩm chức năng “chữa bách bệnh”), nhưng thực tế sản phẩm không đạt chất lượng như quảng cáo. Hình thức này hiện nay rất nhiều kể cả các KOL, Celebs nổi tiếng cũng sử dụng hình thức quảng cáo sai sự thật về sản phẩm: Thủy Tiên, Quang Linh vừa rồi là 1 ví dụ.
   • Dấu hiệu nhận biết: Lời hứa quá mức, thiếu bằng chứng khoa học, đánh giá không nhất quán.
5. Chính sách hoàn trả mập mờ (Fake Return Policies)
   • Người bán hứa hẹn hoàn tiền nếu không hài lòng, nhưng khi khách yêu cầu trả hàng, họ từ chối hoặc không phản hồi.
   • Dấu hiệu nhận biết: Chính sách hoàn trả không rõ ràng trong mô tả sản phẩm hoặc tính cam kết mơ hồ.

Lừa đào sẽ ảnh hưởng đến các nhà máy sản xuất chân chính ra sao?

Các chiêu lừa đảo trên TikTok Shop không chỉ gây thiệt hại cho người tiêu dùng mà còn tác động tiêu cực đến các nhà sản xuất chân chính, bao gồm:

1. Mất lòng tin từ người tiêu dùng:
   • Khi người mua nhận hàng giả hoặc bị lừa, họ mất niềm tin vào toàn bộ nền tảng, kể cả các sản phẩm chính hãng. Điều này khiến các nhà sản xuất chân chính khó tiếp cận khách hàng qua TikTok Shop.
   • Ví dụ, một thương hiệu thực phẩm chức năng uy tín có thể bị ảnh hưởng bởi các sản phẩm nhái giá rẻ có thể làm lòng tin của khách hàng vào nhóm sản phẩm đó không còn nữa.
2. Cạnh tranh không lành mạnh:
   • Các nhà sản xuất lừa đảo bán hàng giá thấp, không tuân thủ tiêu chuẩn chất lượng, tạo áp lực cạnh tranh về giá lên các nhà máy sản xuất hợp pháp. Điều này buộc các doanh nghiệp chân chính phải giảm giá, ảnh hưởng đến lợi nhuận và chất lượng sản phẩm.
   • Không gian mạng rất dễ tạo ra những cạnh tranh không lành mạnh, dùng bot để report hoặc sử dụng những chiêu trò bẩn nhắm vào các đối thủ.
3. Thiệt hại thương hiệu:
   • Nếu hàng giả mang logo hoặc tên thương hiệu tương tự, các nhà sản xuất chính hãng có thể bị tổn hại uy tín.
   • Ví dụ, một nhà máy sản xuất quần áo Việt Nam có thể bị nhầm lẫn với hàng nhái từ Trung Quốc, làm giảm giá trị thương hiệu.
4. Giảm doanh thu và thị phần:
   • Sự phổ biến của hàng kém chất lượng khiến người tiêu dùng e ngại mua sắm trên TikTok Shop, dẫn đến doanh thu của các nhà sản xuất chân chính giảm. Theo báo cáo từ Statista (2023), 48% người dùng TikTok tại Mỹ từng mua hàng qua nền tảng này, nhưng tỷ lệ từ chối mua lại tăng khi gặp lừa đảo.
5. Tăng chi phí pháp lý và bảo vệ thương hiệu:
   • Các nhà sản xuất phải chi thêm tiền để kiện tụng, bảo vệ bản quyền, hoặc quảng cáo để lấy lại lòng tin, làm tăng gánh nặng tài chính.

Bài học từ các nước tiên tiến trên thế giới

Các quốc gia phát triển như Mỹ, Anh, Nhật Bản đã đối mặt với vấn đề tương tự khi thương mại điện tử xã hội (social commerce) bùng nổ. Dưới đây là những bài học mà Việt Nam có thể áp dụng:

1. Tăng cường quy định và kiểm soát (Mỹ)
   • Tại Mỹ, Cục Bảo vệ Người tiêu dùng Liên bang (FTC) phối hợp với các nền tảng như TikTok để giám sát và xử phạt các hành vi lừa đảo. TikTok Shop tại Mỹ yêu cầu người bán cung cấp giấy phép kinh doanh và chứng nhận sản phẩm.
   • Áp dụng cho Việt Nam: Chính phủ có thể yêu cầu TikTok Shop Việt Nam kiểm tra kỹ hơn thông tin người bán, đặc biệt với các ngành nhạy cảm như thực phẩm chức năng, mỹ phẩm.
2. Giáo dục người tiêu dùng (Anh)
   • Better Business Bureau (BBB) tại Anh khuyến khích người tiêu dùng kiểm tra đánh giá, so sánh giá, và chỉ mua từ người bán verified (có dấu xác minh). Các chiến dịch nâng cao nhận thức giúp giảm 30% tỷ lệ lừa đảo trên TikTok Shop Anh (theo BBB, 2024).
   • Áp dụng cho Việt Nam: Tổ chức các chương trình truyền thông qua TikTok, hướng dẫn người dùng cách nhận diện lừa đảo và sử dụng tính năng báo cáo.
3. Hệ thống đánh giá minh bạch (Nhật Bản)
   • Nhật Bản áp dụng hệ thống đánh giá người bán nghiêm ngặt trên các nền tảng như Rakuten và TikTok Shop, yêu cầu công khai lịch sử giao dịch và phản hồi thực tế từ khách hàng. Điều này giúp người mua dễ dàng nhận diện người bán uy tín.
   • Áp dụng cho Việt Nam: TikTok Shop có thể cải thiện hệ thống đánh giá, hiển thị rõ ràng số lượng giao dịch thành công và tỷ lệ hài lòng.
4. Bảo vệ người bán chân chính (Hàn Quốc)
   • Hàn Quốc hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ bằng cách cấp chứng nhận “Trusted Seller” trên các nền tảng TMĐT, đồng thời phạt nặng các hành vi bán hàng giả. Điều này giúp các nhà sản xuất chính hãng nổi bật hơn.
   • Áp dụng cho Việt Nam: Chính phủ và TikTok có thể hợp tác để cấp dấu xác nhận cho các nhà sản xuất uy tín, đồng thời tăng mức phạt với người bán lừa đảo.
5. Công nghệ chống lừa đảo (Đức)
   • Đức sử dụng AI và blockchain để theo dõi nguồn gốc sản phẩm trên các nền tảng TMĐT, giảm thiểu hàng giả. TikTok Shop tại Đức đã giảm 25% khiếu nại về hàng nhái nhờ công nghệ này (theo Statista, 2024).
   • Áp dụng cho Việt Nam: TikTok Shop có thể đầu tư vào công nghệ AI để phát hiện video quảng cáo sai sự thật hoặc yêu cầu người bán cung cấp mã QR truy xuất nguồn gốc.

Các chiêu lừa đảo trên TikTok Shop như hàng giả, không giao hàng, và phishing không chỉ gây thiệt hại cho người tiêu dùng mà còn làm suy yếu các nhà sản xuất chân chính thông qua mất lòng tin, cạnh tranh không công bằng, và thiệt hại thương hiệu.

Bài học từ các nước tiên tiến cho thấy sự kết hợp giữa quy định chặt chẽ, giáo dục người tiêu dùng, công nghệ hiện đại, và hỗ trợ doanh nghiệp chính hãng là chìa khóa để giảm thiểu vấn đề.

Tại Việt Nam, cả TikTok Shop, chính quyền, và người tiêu dùng cần phối hợp để xây dựng một môi trường mua sắm an toàn và bền vững, tuy nhiên cần phải cởi mở và đơn vị đầu ngành kết nối xử lý việc này.