Starbucks trốn thuế 1,3 tỷ USD và nhiều điều cần rút ra!

Bài viết dựa trên báo cáo của Trung tâm Nghiên cứu và Trách nhiệm Thuế doanh nghiệp Quốc tế (CICTAR), cáo buộc Starbucks đã trốn thuế khoảng 1,3 tỷ USD trong 10 năm qua (từ 2015) thông qua Starbucks Coffee Trading Company (SCTC), một chi nhánh tại Thụy Sĩ. Cụ thể:

• Hoạt động của SCTC: Trên danh nghĩa, SCTC chịu trách nhiệm mua cà phê chưa rang từ các nước như Colombia, Rwanda, và giám sát chương trình Coffee and Farmer Equity Practices (C.A.F.E.) để đảm bảo nguồn cung cà phê “có đạo đức”. Tuy nhiên, báo cáo cho rằng chi nhánh này còn được sử dụng để chuyển lợi nhuận từ các quốc gia có thuế suất cao sang Thụy Sĩ – một thiên đường thuế với mức thuế thấp.
• Cơ chế trốn thuế: SCTC bị nghi ngờ là “vỏ bọc” để Starbucks né tránh nghĩa vụ thuế tại các quốc gia khác, giúp công ty giảm đáng kể số tiền thuế phải nộp trên toàn cầu.
• Phản hồi từ Starbucks: Starbucks phủ nhận cáo buộc, khẳng định họ “tuân thủ đầy đủ luật thuế trên toàn thế giới” và nộp thuế “phù hợp, chính xác” tại mọi khu vực pháp lý. Công ty cho biết mức thuế suất toàn cầu hiệu quả năm qua là 24%, và SCTC đóng vai trò cung cấp cà phê chất lượng cao cùng hỗ trợ nông dân.
• Bối cảnh rộng hơn: Matthew Gardner từ Viện Chính sách Thuế và Kinh tế (ITEP) nhận định hành vi này không bất ngờ, vì nhiều công ty đa quốc gia tận dụng thiên đường thuế để tối ưu hóa lợi nhuận. Các chính sách thuế của Mỹ (như luật năm 2004 hay Đạo luật Cắt giảm Thuế 2017) cũng tạo điều kiện cho hành vi này.

2. Các điểm đáng chú ý từ tin bài này:

• Mâu thuẫn giữa hình ảnh và thực tế: Starbucks xây dựng thương hiệu dựa trên giá trị “có đạo đức” (qua chương trình C.A.F.E.), nhưng cáo buộc trốn thuế cho thấy sự không nhất quán giữa lời nói và hành động.
• Tác động đến uy tín: Dù Starbucks bác bỏ cáo buộc, thông tin này có thể làm lung lay niềm tin của khách hàng và cộng đồng, đặc biệt trong bối cảnh người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp.
• Tính phổ biến của vấn đề: Bài viết nhấn mạnh đây không phải vấn đề riêng của Starbucks mà là thực tế chung của nhiều tập đoàn đa quốc gia, tận dụng kẽ hở pháp lý để giảm thuế.

Bài viết được đăng vào ngày 11/03/2025, ngay trước thời điểm hiện tại (12/03/2025), cho thấy đây là vấn đề nóng hổi, phản ánh sự quan tâm của dư luận về đạo đức kinh doanh trong bối cảnh toàn cầu hóa và áp lực minh bạch ngày càng tăng.

Bài học về kinh doanh tử tế cho doanh nghiệp Việt Nam

Vụ việc của Starbucks mang lại nhiều bài học quan trọng cho các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt trong việc xây dựng và duy trì mô hình kinh doanh tử tế – tức là kinh doanh không chỉ vì lợi nhuận mà còn vì giá trị đạo đức, trách nhiệm xã hội, và sự bền vững.

1. Trung thực và nhất quán giữa lời nói và hành động

• Starbucks quảng bá hình ảnh “cà phê có đạo đức” nhưng bị cáo buộc trốn thuế, tạo ra mâu thuẫn giữa cam kết và thực tế. Điều này có thể làm tổn hại uy tín lâu dài, vốn khó xây dựng hơn lợi nhuận ngắn hạn.
• Các doanh nghiệp Việt Nam, từ SMEs đến tập đoàn lớn như VinGroup hay Trung Nguyên, cần đảm bảo rằng các giá trị họ cam kết (ví dụ: sản phẩm sạch, hỗ trợ cộng đồng) được thể hiện qua hành động cụ thể. Ví dụ, nếu một công ty cà phê Việt Nam quảng bá “hỗ trợ nông dân”, họ cần minh bạch về cách phân phối lợi nhuận cho người trồng cà phê, tránh chỉ dùng khẩu hiệu để đánh bóng thương hiệu.

2. Tuân thủ pháp luật và trách nhiệm thuế

• Việc trốn thuế, dù hợp pháp ở một số kẽ hở, vẫn bị coi là thiếu trách nhiệm với xã hội. Điều này đặc biệt nhạy cảm khi các quốc gia đang thắt chặt quy định thuế với doanh nghiệp đa quốc gia.
• Doanh nghiệp Việt Nam cần tránh các chiến thuật né thuế không minh bạch, dù là trong nước hay quốc tế. Ví dụ, một số công ty xuất khẩu có thể bị cám dỗ chuyển giá (transfer pricing) để giảm thuế, nhưng nếu bị phát hiện, họ không chỉ đối mặt với phạt tiền mà còn mất lòng tin từ đối tác và khách hàng. Việc nộp thuế đầy đủ là cách thể hiện trách nhiệm với đất nước, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam đang cần nguồn lực để phát triển.

3. Xây dựng lợi nhuận bền vững thay vì ngắn hạn

• Starbucks có thể tiết kiệm được 1,3 tỷ USD thuế, nhưng cái giá phải trả là nguy cơ mất uy tín và áp lực pháp lý trong tương lai. Lợi nhuận ngắn hạn từ “nhân xấu” thường dẫn đến “quả xấu” về lâu dài.
• Các doanh nghiệp Việt Nam nên ưu tiên chiến lược dài hạn. Chẳng hạn, thay vì cắt giảm chi phí bằng cách sử dụng nguyên liệu kém chất lượng (như một số vụ bê bối thực phẩm trước đây), họ nên đầu tư vào chất lượng và xây dựng lòng tin. Ví dụ, Highlands Coffee có thể học từ Starbucks để không chỉ mở rộng chuỗi mà còn đầu tư vào nguồn cà phê bền vững, vừa sinh lợi vừa hỗ trợ nông dân Việt.

4. Minh bạch và quản trị rủi ro danh tiếng

• Dù Starbucks phản bác cáo buộc, thông tin tiêu cực vẫn lan truyền nhanh chóng, gây tổn hại hình ảnh. Điều này cho thấy tầm quan trọng của việc quản trị rủi ro danh tiếng trong thời đại thông tin.
• Doanh nghiệp Việt Nam cần minh bạch trong hoạt động kinh doanh và chuẩn bị kế hoạch ứng phó khủng hoảng. Ví dụ, nếu một công ty dệt may bị tố bóc lột lao động, họ cần công khai quy trình sản xuất và điều kiện làm việc để lấy lại niềm tin, thay vì im lặng hoặc phủ nhận mà không có bằng chứng.

5. Tận dụng đạo đức như lợi thế cạnh tranh

• Người tiêu dùng hiện đại, đặc biệt là thế hệ Gen Z, ngày càng ưa chuộng các thương hiệu có trách nhiệm xã hội. Nếu Starbucks không khắc phục được scandal này, họ có thể mất thị phần vào tay các đối thủ “tử tế” hơn.
• Áp dụng cho Việt Nam: Các doanh nghiệp Việt Nam có thể biến “kinh doanh tử tế” thành lợi thế. Chẳng hạn, một công ty như Biti’s có thể nhấn mạnh vào việc sử dụng lao động địa phương và nguyên liệu thân thiện môi trường, không chỉ để cạnh tranh với các thương hiệu quốc tế mà còn xây dựng lòng trung thành từ khách hàng trong nước.

Vụ việc Starbucks trốn thuế là lời cảnh báo rằng kinh doanh không thể chỉ dựa vào lợi nhuận mà bỏ qua đạo đức và trách nhiệm xã hội. Đối với doanh nghiệp Việt Nam, “Nhân nào quả nấy” không chỉ là triết lý sống mà còn là kim chỉ nam trong kinh doanh. Kinh doanh tử tế – trung thực, minh bạch, chia sẻ giá trị với cộng đồng – không làm giảm lợi nhuận mà là cách để gặt hái “quả ngọt” bền vững. Trong bối cảnh Việt Nam đang hội nhập sâu vào kinh tế toàn cầu, việc học hỏi từ những sai lầm của các “ông lớn” như Starbucks sẽ giúp doanh nghiệp nội địa vừa phát triển vừa giữ vững giá trị cốt lõi, tránh rơi vào vòng xoáy “nhân xấu, quả xấu”.