Cuộc chiến AI và đằng sau đó nữa là gì!

AI và cuộc chiến giành quyền kiểm soát thiết kế, sản xuất chip giữa Mỹ và Trung Quốc
AI (trí tuệ nhân tạo) đang trở thành xu thế định hình tương lai của công nghệ, kinh tế và an ninh toàn cầu. Trong bối cảnh đó, chip bán dẫn – “trái tim” của các hệ thống AI – không chỉ là một sản phẩm công nghệ mà còn là công cụ quyền lực chiến lược. Quốc gia nào nắm được thiết kế và sản xuất chip tiên tiến sẽ nắm “yết hầu” của thế giới, điều này lý giải tại sao cả Hoa Kỳ và Trung Quốc đều không khoan nhượng trong cuộc đua này. 
Vậy vai trò của AI, sự cạnh tranh giữa hai siêu cường, và tác động của việc Tổng thống Trump kéo TSMC về Mỹ như một nước cờ trước Trung Quốc.
________________________________________
1. AI và vai trò của chip bán dẫn trong tương lai
•    Tầm quan trọng của AI: AI đang thay đổi mọi khía cạnh của đời sống, từ y tế, giáo dục, sản xuất đến quốc phòng và an ninh mạng. Các mô hình AI tiên tiến như GPT-4, Grok hay các hệ thống AI quân sự đòi hỏi sức mạnh tính toán khổng lồ, phụ thuộc vào các chip hiệu năng cao như GPU của NVIDIA hay các chip tùy chỉnh của TSMC.
•    Chip là “yết hầu”: Thiết kế và sản xuất chip tiên tiến (dưới 7nm) quyết định khả năng phát triển AI của một quốc gia. Ai kiểm soát được công nghệ này không chỉ dẫn đầu về kinh tế mà còn có lợi thế chiến lược trong việc định hình trật tự thế giới số.
•    Xu hướng toàn cầu: Theo dự báo của McKinsey, thị trường AI toàn cầu sẽ đạt giá trị 15 nghìn tỷ USD vào năm 2030, trong khi ngành bán dẫn dự kiến tăng trưởng lên 1 nghìn tỷ USD vào cùng kỳ, với phần lớn giá trị đến từ chip AI.
________________________________________
2. Cuộc chiến giành quyền kiểm soát giữa Mỹ và Trung Quốc
•    Hoa Kỳ: Lợi thế thiết kế, thách thức sản xuất 
o    Thế mạnh: Mỹ dẫn đầu thế giới về thiết kế chip, với các công ty như NVIDIA, Intel và AMD sở hữu công nghệ GPU và CPU tiên tiến nhất. Phần mềm như CUDA của NVIDIA tạo ra hệ sinh thái độc quyền, khiến các đối thủ khó bắt kịp.
o    Điểm yếu: Mỹ đã đánh mất năng lực sản xuất chip nội địa từ nhiều thập kỷ trước, phụ thuộc lớn vào TSMC (Đài Loan) và Samsung (Hàn Quốc). Điều này khiến chuỗi cung ứng dễ bị tổn thương trước các biến động địa chính trị, đặc biệt liên quan đến Trung Quốc.
o    Chiến lược: Mỹ không thể bỏ qua mối đe dọa từ Trung Quốc. Đạo luật CHIPS (2022) đầu tư hơn 52 tỷ USD để xây dựng nhà máy bán dẫn trong nước, đồng thời áp đặt lệnh cấm xuất khẩu chip và thiết bị sản xuất tiên tiến sang Trung Quốc. Việc kéo TSMC về Mỹ là một phần của kế hoạch dài hạn nhằm lấy lại quyền kiểm soát cả thiết kế lẫn sản xuất.
•    Trung Quốc: Tham vọng tự chủ, áp lực công nghệ 
o    Thế mạnh: Trung Quốc có nguồn lực tài chính khổng lồ (Quỹ Đầu tư Bán dẫn 27 tỷ USD năm 2024) và thị trường nội địa rộng lớn để thúc đẩy ngành bán dẫn. Các công ty như SMIC và Huawei đang tiến bộ, dù chỉ đạt mức 7nm – cách xa công nghệ 3nm của TSMC.
o    Điểm yếu: Các lệnh cấm vận của Mỹ đã cắt đứt nguồn cung chip tiên tiến và thiết bị sản xuất (như máy quang khắc EUV của ASML), khiến Trung Quốc tụt hậu trong cuộc đua AI. Họ buộc phải dựa vào các tuyến buôn lậu hoặc phát triển công nghệ nội địa chậm hơn.
o    Chiến lược: Trung Quốc không chấp nhận bị kìm hãm. Chính phủ nước này đặt mục tiêu tự chủ 70% nhu cầu chip vào năm 2025 và đang đầu tư mạnh vào R&D để vượt qua các rào cản công nghệ. AI nội địa (như DeepSeek) vẫn phát triển nhờ chip NVIDIA nhập lậu, nhưng không đủ để cạnh tranh ở quy mô toàn cầu.
•    Cạnh tranh khốc liệt: Cả Mỹ và Trung Quốc đều hiểu rằng ai nắm được chip sẽ dẫn dắt tương lai AI, từ đó kiểm soát kinh tế, quân sự và ảnh hưởng địa chính trị. Điều này biến ngành bán dẫn thành chiến trường không khoan nhượng.
________________________________________
3. Tổng thống Trump kéo TSMC về Mỹ: Nước cờ chiến lược trước Trung Quốc
•    Trong nhiệm kỳ đầu (2017-2021) và khi tái đắc cử (giả định vào 2025), Trump luôn nhấn mạnh chính sách “America First”. Việc thuyết phục TSMC đầu tư hơn 65 tỷ USD xây dựng ba nhà máy tại Arizona (dự kiến hoàn thành giai đoạn 1 vào năm 2025) là một bước đi quan trọng.
•    Lợi thế cụ thể: 
1.    Giảm phụ thuộc Đài Loan: TSMC sản xuất tại Mỹ giúp Hoa Kỳ giảm rủi ro từ căng thẳng eo biển Đài Loan, nơi Trung Quốc có thể gây áp lực quân sự để cắt đứt nguồn cung chip toàn cầu.
2.    Tăng cường an ninh quốc gia: Sản xuất nội địa bảo vệ các công nghệ nhạy cảm (AI quân sự, hệ thống phòng thủ) khỏi sự gián đoạn hoặc gián điệp từ Trung Quốc.
3.    Áp lực lên Trung Quốc: Việc TSMC chuyển một phần năng lực sang Mỹ làm suy yếu khả năng tiếp cận chip tiên tiến của Trung Quốc, củng cố hiệu quả của lệnh cấm xuất khẩu Mỹ. Điều này buộc Bắc Kinh phải đẩy nhanh tự chủ – một mục tiêu khó đạt trong ngắn hạn.
4.    Kinh tế và việc làm: Nhà máy TSMC tại Arizona tạo ra hàng nghìn việc làm, thúc đẩy kinh tế Mỹ và củng cố hình ảnh Trump như một nhà lãnh đạo “đưa sản xuất về nước”.
5.    Tín hiệu địa chính: Động thái này không chỉ là đòn đánh vào Trung Quốc mà còn là lời khẳng định với các đồng minh (Nhật Bản, Hàn Quốc, châu Âu) rằng Mỹ đang dẫn dắt nỗ lực tái cấu trúc chuỗi cung ứng bán dẫn toàn cầu.
•    Chi phí sản xuất tại Mỹ cao hơn Đài Loan, có thể làm tăng giá chip và ảnh hưởng đến người tiêu dùng. Ngoài ra, TSMC vẫn là công ty Đài Loan, và Mỹ chưa thể thay thế hoàn toàn vai trò của họ trong thời gian ngắn.
________________________________________
4. Tác động toàn cầu và bài học cho các quốc gia trong đó có Việt Nam
•    Phân mảnh chuỗi cung ứng: Cuộc chiến Mỹ-Trung đẩy nhanh xu hướng đa dạng hóa sản xuất chip sang các nước như Việt Nam, Ấn Độ và Đông Nam Á. Điều này tạo cơ hội cho các quốc gia nhỏ hơn tham gia chuỗi giá trị, nhưng cũng đặt họ trước áp lực chọn phe.
•    Đua vũ trang công nghệ: Các quốc gia không muốn bị tụt lại trong cuộc đua AI buộc phải đầu tư vào bán dẫn, từ thiết kế đến sản xuất. Ví dụ, Việt Nam đang hợp tác với NVIDIA để phát triển R&D AI, tận dụng xu thế này.
•    Trật tự mới: Quốc gia nào kiểm soát chip sẽ định hình quy tắc của thế giới số, từ kinh tế đến an ninh. Mỹ và Trung Quốc hiểu rõ điều này, và không ai sẵn sàng nhượng bộ.
________________________________________
AI là xu thế không thể đảo ngược, và chip bán dẫn là chìa khóa để dẫn dắt tương lai. Mỹ, với lợi thế thiết kế và liên minh mạnh mẽ, đang chơi nước cờ lớn bằng cách kéo TSMC về nội địa, vừa củng cố vị thế của mình, vừa gây áp lực lên Trung Quốc. Trong khi đó, Trung Quốc không từ bỏ tham vọng tự chủ, dù đối mặt với nhiều trở ngại từ lệnh cấm vận và công nghệ lạc hậu. 
Vào ngày 11/3/2025, khi cuộc chiến này vẫn đang căng thẳng, nước cờ của Trump với TSMC là một bước đi táo bạo nhằm đảm bảo Mỹ nắm giữ “yết hầu” của thế giới trong kỷ nguyên AI. Tuy nhiên, để chiến thắng hoàn toàn, Mỹ cần không chỉ sản xuất mà còn duy trì sự vượt trội về sáng tạo và hợp tác quốc tế – điều mà Trung Quốc cũng đang âm thầm theo đuổi. Cuộc đua này sẽ định hình thế kỷ 21, và không quốc gia nào muốn đứng ngoài cuộc cả.