TT Trump ném bom Iran và những hệ lụy kinh tế

Tình hình Trung Đông luôn là một điểm nóng có thể gây ra những biến động lớn trên phạm vi toàn cầu, đặc biệt là khi có sự can thiệp của các cường quốc như Mỹ. Cuộc xung đột giữa Israel và Iran, cùng với khả năng Mỹ tham chiến, sẽ có những ảnh hưởng sâu rộng đến kinh tế thế giới và Việt Nam.

I. Ảnh hưởng đến Kinh tế Thế giới

1. Giá dầu và năng lượng:

• Tăng vọt: Trung Đông là khu vực sản xuất dầu mỏ lớn nhất thế giới, và eo biển Hormuz là tuyến đường vận chuyển dầu quan trọng bậc nhất. Bất kỳ sự gián đoạn nào tại đây (ví dụ: Iran đóng cửa eo biển Hormuz) sẽ đẩy giá dầu và khí đốt lên mức cao kỷ lục, gây ra cú sốc năng lượng toàn cầu.
• Lạm phát: Giá năng lượng tăng cao sẽ trực tiếp đẩy chi phí sản xuất và vận chuyển lên, dẫn đến lạm phát trên diện rộng ở các nền kinh tế lớn. Điều này có thể buộc các ngân hàng trung ương phải thắt chặt chính sách tiền tệ (tăng lãi suất), làm chậm lại tốc độ tăng trưởng kinh tế.
• Gián đoạn chuỗi cung ứng: Việc gián đoạn tuyến đường biển qua eo biển Hormuz và kênh đào Suez (do các mối đe dọa từ Houthi hoặc căng thẳng leo thang) sẽ buộc các tàu phải đi vòng qua Mũi Hảo Vọng, làm tăng đáng kể thời gian và chi phí vận chuyển hàng hóa toàn cầu.

2. Thị trường tài chính:

• Bất ổn và biến động: Xung đột sẽ gây ra sự hoảng loạn trên thị trường tài chính, khiến các nhà đầu tư chuyển sang các tài sản trú ẩn an toàn như vàng, trái phiếu chính phủ Mỹ, và đồng USD. Thị trường chứng khoán toàn cầu có thể sụt giảm mạnh do lo ngại về suy thoái kinh tế và bất ổn địa chính trị.
• Suy yếu niềm tin đầu tư: Sự không chắc chắn về tương lai sẽ khiến các doanh nghiệp và nhà đầu tư ngần ngại rót vốn, kìm hãm các dự án đầu tư mới và hoạt động kinh doanh. Tổng Giám đốc IMF đã cảnh báo rằng "Khi có sự không chắc chắn, điều gì sẽ xảy ra? Các nhà đầu tư không đầu tư, người tiêu dùng không tiêu dùng và điều đó kìm hãm triển vọng tăng trưởng".

3. Thâm hụt ngân sách:

• Chi phí quân sự: Các quốc gia tham chiến (Israel, Iran, và có thể là Mỹ) sẽ phải chi một khoản ngân sách khổng lồ cho hoạt động quân sự, gây thâm hụt ngân sách và nợ công.
• Viện trợ và tái thiết: Nếu xung đột kéo dài, các quốc gia khác có thể phải cung cấp viện trợ nhân đạo và tài chính cho các khu vực bị ảnh hưởng, gây thêm gánh nặng cho ngân sách.

4. Thương mại quốc tế:

• Giảm sút: Xung đột sẽ làm gián đoạn các hoạt động thương mại, đặc biệt là với các quốc gia phụ thuộc vào nguồn cung dầu mỏ từ Trung Đông. Các lệnh trừng phạt bổ sung (nếu có) cũng sẽ ảnh hưởng đến thương mại với Iran.

II. Ảnh hưởng đến Kinh tế Việt Nam

Việt Nam, với nền kinh tế mở và hội nhập sâu rộng, sẽ không tránh khỏi những tác động tiêu cực từ cuộc xung đột:

1. Giá cả hàng hóa:

• Giá xăng dầu tăng cao: Việt Nam là nước nhập khẩu ròng dầu thô, do đó giá dầu thế giới tăng sẽ trực tiếp đẩy giá xăng dầu trong nước lên cao, ảnh hưởng đến chi phí vận chuyển, sản xuất và đời sống người dân.
• Lạm phát: Chi phí năng lượng tăng cùng với gián đoạn chuỗi cung ứng sẽ đẩy giá các mặt hàng nhập khẩu và hàng hóa tiêu dùng lên, gây áp lực lạm phát cho nền kinh tế.

2. Hoạt động xuất nhập khẩu:

• Chi phí vận tải tăng: Việc các tuyến hàng hải quan trọng bị gián đoạn sẽ khiến chi phí vận chuyển hàng hóa xuất nhập khẩu của Việt Nam tăng cao, ảnh hưởng đến lợi nhuận của doanh nghiệp và sức cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam.
• Nguy cơ gián đoạn sản xuất: Một số ngành sản xuất của Việt Nam có thể phụ thuộc vào nguyên liệu hoặc linh kiện nhập khẩu từ các khu vực bị ảnh hưởng, dẫn đến nguy cơ gián đoạn sản xuất.
• Thị trường xuất khẩu: Sự suy yếu kinh tế toàn cầu sẽ làm giảm nhu cầu tiêu dùng ở các thị trường lớn như Mỹ, Châu Âu, ảnh hưởng đến kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam.

3. Đầu tư và thị trường tài chính:

• Thị trường chứng khoán biến động: Tâm lý bất ổn sẽ khiến nhà đầu tư thận trọng, có thể dẫn đến xu hướng rút vốn khỏi các thị trường mới nổi như Việt Nam, gây biến động cho thị trường chứng khoán.
• Tỷ giá hối đoái: Đồng USD có xu hướng mạnh lên trong bối cảnh bất ổn toàn cầu, tạo áp lực lên tỷ giá USD/VND.
• Dòng vốn FDI: Dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) có thể bị ảnh hưởng nếu các nhà đầu tư lo ngại về rủi ro địa chính trị toàn cầu.

Tuy nhiên, Việt Nam cũng có những yếu tố giảm thiểu tác động như:

• Nền tảng kinh tế vĩ mô ổn định: Việt Nam đã duy trì tăng trưởng ổn định, cán cân thương mại tích cực và thu hút FDI, tạo ra nguồn cung ngoại tệ dồi dào, giúp ổn định tỷ giá.
• Nhu cầu tiêu dùng nội địa: Việc củng cố thị trường tiêu dùng trong nước có thể giúp tăng sức chống chịu cho nền kinh tế Việt Nam.

III. Động thái "ném bom" của TT Trump và tư duy kinh doanh của vị TT này

Việc Tổng thống Donald Trump ra lệnh không kích các cơ sở hạt nhân của Iran cho thấy một phần tư duy kinh doanh đặc trưng của ông được áp dụng vào chính sách đối ngoại:

• "Deal-making" (Thương lượng): Ông Trump thường coi các vấn đề quốc tế như một cuộc đàm phán kinh doanh. Việc không kích có thể được xem là một động thái gây áp lực để Iran quay lại bàn đàm phán và đạt được một "thỏa thuận tốt hơn" theo quan điểm của ông, đặc biệt liên quan đến chương trình hạt nhân của Iran. Ông thường phát biểu rằng "Họ đáng lẽ phải thực hiện thỏa thuận. Tôi đã bảo họ 'thực hiện thỏa thuận đi'".
• "Strength through projection" (Sức mạnh thông qua sự phô trương): Trong kinh doanh, ông Trump nổi tiếng với việc xây dựng hình ảnh mạnh mẽ, không khoan nhượng. Trong chính sách đối ngoại, ông cũng thể hiện điều này qua các hành động quân sự quyết đoán, nhằm thể hiện sức mạnh của Mỹ và răn đe đối thủ. Việc tấn công các cơ sở hạt nhân là một thông điệp rõ ràng về khả năng và ý chí của Mỹ.
• "Unpredictability" (Khó đoán): Phong cách của ông Trump thường là khó đoán, tạo ra sự bất ngờ để khiến đối thủ bối rối. Việc không kích bất ngờ có thể là một phần của chiến lược này, nhằm phá vỡ sự cân bằng hiện có và buộc đối phương phải phản ứng theo hướng có lợi cho Mỹ.
• "Maximum pressure" (Áp lực tối đa): Đây là một chiến lược phổ biến trong kinh doanh của ông Trump, nơi ông gây áp lực tối đa lên đối tác để đạt được mục tiêu của mình. Các cuộc tấn công quân sự, cùng với các lệnh trừng phạt kinh tế, là công cụ để tạo ra áp lực lớn nhất lên Iran.
• "Media and public perception" (Truyền thông và nhận thức công chúng): Ông Trump rất giỏi trong việc sử dụng truyền thông để định hình nhận thức. Việc công bố thông tin ngừng bắn, dù có thể còn chưa rõ ràng về chi tiết, cũng là một cách để kiểm soát câu chuyện, tạo ra ấn tượng về một thành công ngoại giao và ổn định thị trường.

Tóm lại, hành động "ném bom" của ông Trump có thể được lý giải như một nước cờ lớn trong một ván cờ địa chính trị, nơi ông sử dụng sức mạnh quân sự như một đòn bẩy để đạt được các mục tiêu chiến lược, tương tự như cách ông thường sử dụng các đòn bẩy trong các thương vụ kinh doanh.

IV. Các ngành nghề bị ảnh hưởng và hưởng lợi

Ngành nghề bị ảnh hưởng tiêu cực:

• Vận tải và Logistics: Chi phí nhiên liệu tăng cao, rủi ro an ninh hàng hải gia tăng (đặc biệt ở Trung Đông) và việc phải thay đổi lộ trình vận chuyển sẽ làm tăng chi phí và giảm hiệu quả của ngành này.
• Sản xuất và Xuất khẩu (nói chung): Chi phí nguyên vật liệu đầu vào (đặc biệt là năng lượng) tăng, gián đoạn chuỗi cung ứng, và suy giảm nhu cầu từ các thị trường lớn sẽ ảnh hưởng đến hầu hết các ngành sản xuất và xuất khẩu.
• Du lịch và Hàng không: Bất ổn địa chính trị thường khiến du khách e ngại, đặc biệt là các chuyến bay qua hoặc đến khu vực Trung Đông, ảnh hưởng đến doanh thu của các hãng hàng không và ngành du lịch.
• Thương mại quốc tế: Các công ty xuất nhập khẩu sẽ đối mặt với chi phí cao hơn và rủi ro lớn hơn.
• Xây dựng: Giá vật liệu xây dựng, đặc biệt là các sản phẩm từ dầu mỏ (nhựa đường), và chi phí vận chuyển sẽ tăng.
• Tiêu dùng: Lạm phát làm giảm sức mua của người dân, ảnh hưởng đến các ngành hàng tiêu dùng không thiết yếu.

Ngành nghề hưởng lợi (hoặc ít bị ảnh hưởng tiêu cực hơn):

• Dầu khí và Năng lượng (một số phân khúc): Các công ty khai thác dầu khí và năng lượng có thể hưởng lợi từ việc giá dầu tăng cao, đặc biệt là các công ty có hoạt động sản xuất ngoài Trung Đông. Tuy nhiên, các công ty lọc dầu và phân phối có thể bị ảnh hưởng bởi chi phí đầu vào cao.
• Quốc phòng và Quân sự: Các công ty sản xuất vũ khí, trang thiết bị quân sự sẽ có nhu cầu tăng cao từ các quốc gia muốn tăng cường an ninh.
• Vàng và các tài sản trú ẩn an toàn: Giá vàng thường tăng khi có bất ổn địa chính trị, thu hút các nhà đầu tư tìm kiếm nơi trú ẩn an toàn cho tài sản của mình.
• Công nghệ thông tin (một số lĩnh vực): Các dịch vụ liên quan đến an ninh mạng, công nghệ giám sát và phân tích dữ liệu có thể có nhu cầu tăng lên trong bối cảnh xung đột.
• Thực phẩm thiết yếu và Nông nghiệp: Nhu cầu về lương thực thực phẩm cơ bản thường ít bị ảnh hưởng bởi biến động kinh tế, thậm chí có thể tăng nếu chuỗi cung ứng bị gián đoạn ở một số nơi.

Cuộc xung đột lớn ở Trung Đông với sự tham gia của Mỹ sẽ gây ra những hệ lụy nghiêm trọng cho kinh tế toàn cầu, chủ yếu thông qua kênh năng lượng, lạm phát và gián đoạn chuỗi cung ứng. Việt Nam, với sự phụ thuộc vào nhập khẩu năng lượng và xuất khẩu, sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức, mặc dù nền tảng kinh tế vĩ mô ổn định có thể giúp giảm thiểu một phần tác động.