Chính phủ Mỹ mua cổ phiếu Intel, vì sao?

Động thái chính phủ Mỹ đầu tư vào Intel và SoftBank dự kiến rót 2 tỷ USD vào tập đoàn này

Dựa trên các thông tin từ các nguồn tin tức gần đây, động thái của chính quyền Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump đối với Intel là một thỏa thuận đầu tư lớn nhằm hỗ trợ sản xuất chip nội địa. Cụ thể, ngày 22/8/2025, chính phủ Mỹ công bố mua 9,9% cổ phần của Intel với giá 8,9 tỷ USD, tương đương 20,4 USD mỗi cổ phiếu. Khoản đầu tư này bao gồm việc chuyển đổi một phần khoản tài trợ từ Đạo luật CHIPS (đã cấp 2,2 tỷ USD trước đó) thành cổ phần, nâng tổng hỗ trợ từ chính phủ lên 11,1 tỷ USD. Thỏa thuận này biến chính phủ Mỹ thành cổ đông lớn nhất của Intel, với quyền mua thêm 5% cổ phần trong 5 năm tới nếu Intel mất quyền kiểm soát ít nhất 51% mảng gia công chip (foundry). Mục tiêu là thúc đẩy sản xuất chip tiên tiến tại Mỹ, đặc biệt tại các nhà máy ở Arizona và Ohio, nhằm giảm phụ thuộc vào các nhà sản xuất nước ngoài như TSMC. Trump mô tả đây là "thỏa thuận tuyệt vời cho nước Mỹ và Intel", nhấn mạnh vai trò của chip trong tương lai quốc gia, đồng thời phù hợp với chính sách thúc đẩy sản xuất nội địa và mang việc làm về Mỹ.

Về phía SoftBank, tập đoàn Nhật Bản công bố ngày 18/8/2025 sẽ đầu tư 2 tỷ USD vào Intel bằng cách mua cổ phiếu với giá 23 USD mỗi đơn vị, biến SoftBank thành cổ đông lớn thứ 5 của hãng. Khoản đầu tư này diễn ra trong bối cảnh SoftBank đang đẩy mạnh đầu tư vào lĩnh vực chip và AI toàn cầu, bao gồm việc thâu tóm Arm và các kế hoạch hợp tác với Oracle, OpenAI. CEO Intel Lip-Bu Tan đánh giá cao sự tin tưởng từ nhà sáng lập SoftBank Masayoshi Son. Sau thông báo, cổ phiếu Intel tăng 6% trong giao dịch ngoài giờ.

Cả hai động thái này đều nhằm hỗ trợ Intel vượt qua khó khăn, với chính phủ Mỹ tập trung vào an ninh quốc gia và kinh tế, trong khi SoftBank hướng đến cơ hội tăng trưởng trong AI và chip.

Trước Intel, Tập đoàn nào đã "được cứu"?

• Chính quyền Trump đang cân nhắc các cổ phần tương tự trong các doanh nghiệp quốc phòng — như Lockheed Martin, Boeing, Palantir — theo lời Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick.
• Đồng thời, chính phủ cũng đang đầu tư mạnh vào chuỗi cung ứng chiến lược như MP Materials (đất hiếm), thông qua các khoản hỗ trợ hàng trăm triệu USD.

Kỳ vọng: Intel chỉ là bước đầu trong một chiến lược tái cấu trúc công nghiệp sâu rộng với chính phủ là bên chủ động.

Thực trạng của Intel trước lúc chính phủ Mỹ mua cổ phiếu

Trước thỏa thuận mua cổ phần ngày 22/8/2025, Intel đang đối mặt với nhiều thách thức nghiêm trọng, khiến hãng bị coi là "quá lớn để sụp đổ" nhưng khó vực dậy chỉ bằng vốn. Từng là biểu tượng của ngành chip Mỹ, Intel đã sa sút do quản lý sai lầm, mất vị thế dẫn đầu vào tay TSMC (về sản xuất) và Nvidia (về chip AI). Dưới đây là các vấn đề chính:

• Tài chính yếu kém: Trong quý II/2025, doanh thu Intel chỉ ở mức 12,9 tỷ USD (đi ngang), nhưng lỗ ròng lên đến 2,9 tỷ USD. Hãng lỗ ròng liên tiếp 6 quý. Vốn hóa thị trường chỉ hơn 108 tỷ USD, thấp hơn một nửa so với AMD (272 tỷ USD) và chỉ bằng 1/40 so với Nvidia (4.340 tỷ USD).
• Vấn đề sản xuất và công nghệ: Intel đầu tư hơn 100 tỷ USD để mở rộng nhà máy tại Mỹ (Arizona, Ohio), nhưng gặp khó khăn về tỷ lệ thành phẩm (yield) thấp ở quy trình 18A và 14A, dẫn đến khó thu hút khách hàng gia công lớn. CEO Lip-Bu Tan cảnh báo có thể rút khỏi mảng foundry nếu không ký được hợp đồng lớn. Hãng đã hủy kế hoạch nhà máy ở Đức, Ba Lan và làm chậm tiến độ ở Ohio (dự kiến hoạt động năm 2030).
• Cắt giảm chi phí: Tháng 7/2025, Intel thông báo sa thải 15% nhân sự (khoảng 15.000 người) để tiết kiệm, và giám sát chặt chẽ chi tiêu. Trước đó, Trump chỉ trích CEO Tan có "xung đột lợi ích" liên quan đến Trung Quốc, dẫn đến cuộc gặp tại Nhà Trắng.
• Thị trường cạnh tranh: Intel thiếu khách hàng lớn cho mảng foundry, trong khi đối thủ như TSMC và Samsung thống trị. Cổ phiếu Intel chỉ tăng 23% từ đầu năm nhờ kế hoạch cắt giảm, nhưng vẫn giảm mạnh so với các đối thủ.

Đáng giá chung, Intel đang ở thế bế tắc, cần không chỉ vốn mà còn cải thiện công nghệ và thu hút khách hàng để cạnh tranh.

Sau Intel sẽ còn tập đoàn nào được TT Trump cứu để đẩy mạnh việc đưa sản xuất về Mỹ

Dựa trên các tuyên bố và kế hoạch gần đây của chính quyền Trump, Intel có thể không phải là trường hợp cuối cùng. Trump đã cam kết sẽ có "nhiều thỏa thuận hơn nữa" tương tự, tập trung vào việc lấy cổ phần từ các công ty nhận tài trợ từ Đạo luật CHIPS để thúc đẩy sản xuất nội địa, giảm phụ thuộc vào chuỗi cung ứng nước ngoài (đặc biệt Trung Quốc và Đài Loan). Các nguồn tin cho biết thỏa thuận với Intel có thể là "mẫu hình" cho các công ty khác, đặc biệt trong lĩnh vực chip và sản xuất công nghệ cao.

Dưới đây là bảng tóm tắt các tập đoàn tiềm năng có thể được "cứu" hoặc nhận đầu tư tương tự, dựa trên các công ty đã nhận tài trợ CHIPS Act và các lĩnh vực ưu tiên reshoring (dữ liệu đến ngày 28/8/2025, chưa có thỏa thuận chính thức nào được công bố sau Intel):

Ngoài ra, Trump đang xem xét quỹ tài sản quốc gia (sovereign wealth fund) để đầu tư vào các ngành chiến lược khác như thép, đồng, và AI, nhằm "thắng cuộc đua chip". Tuy nhiên, chưa có công ty cụ thể nào được xác nhận sau Intel, và các thỏa thuận phụ thuộc vào đàm phán.

Phân tích yếu tố này của chính sách Mỹ trong thời TT Trump

Chính sách của Trump về việc chính phủ mua cổ phần công ty (như Intel) là một phần của chiến lược công nghiệp hóa lớn hơn, tập trung vào reshoring (đưa sản xuất về Mỹ) để tăng cường an ninh quốc gia, việc làm và cạnh tranh toàn cầu, đặc biệt trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị với Trung Quốc. Dưới đây là phân tích các yếu tố chính:

1. Mục tiêu chiến lược: Trump sử dụng Đạo luật CHIPS (2022) làm nền tảng, nhưng thay vì chỉ cấp trợ cấp, ông chuyển sang lấy equity (cổ phần) để kiểm soát tốt hơn, đảm bảo công ty ưu tiên sản xuất Mỹ. Điều này nhằm xây dựng "Thung lũng Silicon tim đất Mỹ" (như Ohio), giảm rủi ro chuỗi cung ứng (ví dụ: 90% chip tiên tiến từ Đài Loan). Chính sách kết hợp với thuế quan cao (100% với chip nhập khẩu, trừ một số miễn trừ) để buộc công ty nước ngoài đầu tư vào Mỹ. Kết quả: Tăng đầu tư nội địa (hàng trăm tỷ USD từ CHIPS), tạo việc làm (hàng nghìn vị trí ở nhà máy mới), và củng cố vị thế AI của Mỹ.
2. Lợi ích và rủi ro kinh tế: Lợi ích bao gồm kích thích tăng trưởng (ví dụ: "Trump Effect" dẫn đến đầu tư mới từ GE Vernova, Intel), bảo vệ ngành công nghệ khỏi suy thoái. Tuy nhiên, rủi ro là can thiệp chính phủ có thể làm méo mó quản trị doanh nghiệp, giảm động lực cạnh tranh, và gây lo ngại cho nhà đầu tư về "thời đại chính sách công nghiệp" kiểu Mỹ (giống Trung Quốc). Các nhà phân tích cảnh báo chi phí cao (tăng giá chip, lạm phát), và không giải quyết vấn đề cốt lõi như công nghệ lạc hậu của Intel.
3. Tác động địa chính trị: Chính sách này làm gián đoạn liên minh (ví dụ: ảnh hưởng đến Đài Loan, Hàn Quốc), nhưng tăng cường "Fortress America" (pháo đài Mỹ) bằng cách theo dõi chip xuất khẩu và thúc đẩy sản xuất nội địa. Trump ưu tiên "cây gậy" (thuế quan) hơn "củ cà rốt" (trợ cấp thuần), khác với Biden, dẫn đến tranh cãi về hiệu quả dài hạn.
4. Bối cảnh chính trị: Đây là sự mở rộng từ nhiệm kỳ đầu của Trump (2017-2021), với trọng tâm bảo hộ mậu dịch. Năm 2025, nó giúp Trump củng cố hình ảnh "làm Mỹ vĩ đại trở lại", nhưng gây lo ngại từ doanh nghiệp về can thiệp nhà nước. Tổng thể, chính sách này đánh dấu sự chuyển dịch sang chủ nghĩa dân tộc kinh tế, có thể thúc đẩy tăng trưởng ngắn hạn nhưng rủi ro làm chậm đổi mới và tăng chi phí toàn cầu.
5. Xây dựng lại chuỗi sản xuất trong nước (Reshoring): Chính sách này là sự nối dài tư duy truyền thống về chủ quyền kinh tế: không để các ngành chiến lược phụ thuộc nước ngoài — đặc biệt là ngành chip và quốc phòng.

Kết luận theo góc nhìn toàn diện