Chuyển đổi số: Bài học không của riêng ai!

Thứ bảy - 01/03/2025 21:48

Chuyển đổi số nghe quen mà lạ, nhiều doanh nghiệp phải trả giá và sẽ tiếp tục trả giá cho việc này. Vì sao? Vì không đơn giản thuê 1 đơn vị công nghệ vào tư vấn là xong mà là một quá trình phức tạp, mang lại cả cơ hội lẫn thách thức cho các doanh nghiệp kinh doanh truyền thống tại Việt Nam.

Dưới đây là các bài học từ những câu chuyện thành công và thất bại, cùng với những nguy cơ mà doanh nghiệp sẽ đối mặt nếu không thực hiện chuyển đổi số.

1. Bài học từ thành công
Trường hợp thành công: Thế Giới Di Động

Thế giới di động từ một chuỗi cửa hàng bán lẻ, Thế Giới Di Động (MWG) đã chuyển đổi số mạnh mẽ để thích nghi với thị hiếu và đáp ứng được nhu cầu khách hàng hiện đại.
Chiến lược:
- Đầu tư vào thương mại điện tử với website và ứng dụng di động, tích hợp thanh toán không tiền mặt.
- Sử dụng dữ liệu lớn (big data) để phân tích hành vi khách hàng và cá nhân hóa dịch vụ đáp ứng được sự mới lạ cho khách hàng, vào cửa hàng được quan tâm chào hỏi và dựa vào dữ liệu lớn để phân tích hành vi, nhằm đáp ứng đúng nhu cầu.
- Ứng dụng ERP để quản lý chuỗi cung ứng và hơn 1.000 cửa hàng trên toàn quốc, cũng như các hệ thống khác trong hệ thống.
Kết quả:
- Doanh thu từ kênh online chiếm hơn 20% tổng doanh thu (năm 2023 đạt gần 140 nghìn tỷ VND).
- Giữ vững vị thế dẫn đầu trong ngành bán lẻ điện tử, vượt qua nhiều các đối thủ trên thị trường;.
Qua đó chúng ta thấy rõ
1. Tận dụng công nghệ để mở rộng kênh bán hàng: Kết hợp offline và online giúp tiếp cận nhiều khách hàng hơn.
2. Dữ liệu là chìa khóa: Phân tích dữ liệu khách hàng giúp tối ưu hóa chiến lược marketing và vận hành đặc biệt là nắm bắt đượng thông tin khách hàng, hành vi khách hàng để có chiến lược phục vụ phù hợp.
3. Đầu tư đúng thời điểm: MWG bắt đầu chuyển đổi số khi thương mại điện tử bùng nổ tại Việt Nam (2015-2016), tận dụng xu hướng thị trường.

Trong thị trường ngành hàng tiêu dùng Vinamilk đã ứng dụng công nghệ ra sao!

Bối cảnh: Là doanh nghiệp sữa truyền thống, Vinamilk đã chuyển đổi số để cạnh tranh với các đối thủ quốc tế và thị trường sữa được cho là cạnh tranh khốc liệt.
Chiến lược:
- Số hóa chuỗi cung ứng từ trang trại bò sữa đến phân phối.
- Ứng dụng công nghệ 4.0 như IoT (Internet vạn vật) trong quản lý sản xuất và robot tại nhà máy.
- Ra mắt các chiến dịch marketing số trên mạng xã hội và sàn thương mại điện tử.

Kết quả:
- Tăng năng suất sản xuất lên 30%, giảm chi phí vận hành.
- Doanh thu năm 2023 đạt hơn 62 nghìn tỷ VND, xuất khẩu sang hơn 60 quốc gia.
Bài học đúc kết được:
1. Chuyển đổi toàn diện: Không chỉ tập trung vào kinh doanh mà cả sản xuất và quản trị, ứng dụng công nghệ tgoàn diện, đây là 1 thách thức rất lớn với doanh nghiệp Việt Nam với nền tảng và kinh nghiệm chuyển đổi số chưa nhiều.
2. Ứng dụng công nghệ phù hợp: Sử dụng công nghệ hiện đại nhưng phù hợp với ngành nghề cốt lõi (sữa). Việc lựa chọn công nghệ là vấn đề không hề đơn giản và thường phải trả giá.
3. Tăng cường thương hiệu số: Marketing số giúp củng cố hình ảnh trong mắt khách hàng trẻ.

Trên đây là những bài học thành công vậy bài học từ thất bại là gì!
Trường hợp thất bại: Taxi truyền thống

Bối cảnh cách đây chục năm: Các hãng taxi truyền thống tại Việt Nam từng chiếm lĩnh thị trường vận tải Việt Nam nhưng bị tụt lại khi Uber, Grab và các ứng dụng gọi xe công nghệ xuất hiện. Việc loay hoay tìm mô hình chuyển đổi số đã làm cho các doanh nghiệp Việt Nam mất nhiều cơ hội dẫn đầu thị trường.
Nguyên nhân thất bại:
- Chậm chuyển đổi sang mô hình ứng dụng di động, vẫn phụ thuộc vào hệ thống tổng đài và giao dịch tiền mặt. Hệ thống các trạm đã là gia tăng chi phí.
- Không đầu tư vào trải nghiệm khách hàng (giao diện ứng dụng kém, giá cước không linh hoạt).
- Thiếu dữ liệu để tối ưu hóa hoạt động và cạnh tranh với các đối thủ công nghệ.
Hậu quả:
- Thị phần được cho là giảm mạnh (từ 70% xuống dưới 20% trong giai đoạn 2015-2020).
- Doanh thu sụt giảm nghiêm trọng, nhiều công ty vận tải Việt Nam từng đối mặt với nguy cơ phá sản (nợ hàng ngàn tỷ đồng).
Qua đâu chúng ta thấy rõ:
1. Chậm thích nghi là tự loại mình khỏi cuộc chơi: Không bắt kịp xu hướng công nghệ khiến doanh nghiệp mất lợi thế cạnh tranh.
2. Bỏ qua việc trải nghiệm khách hàng: Không cải thiện trải nghiệm người dùng làm suy giảm lòng trung thành.
3. Thiếu chiến lược dài hạn: Tập trung vào bảo vệ mô hình cũ thay vì đổi mới dẫn đến thất bại.

Trường hợp thất bại: Một số doanh nghiệp dệt may nhỏ

Nhiều doanh nghiệp dệt may truyền thống tại Việt Nam không chuyển đổi số, vẫn phụ thuộc vào đơn hàng xuất khẩu thủ công và quy trình sản xuất lạc hậu.
Nguyên nhân thất bại:
- Không áp dụng thương mại điện tử để tìm khách hàng mới, chỉ dựa vào mối quan hệ truyền thống.
- Đầu tư công nghệ không đúng mức, dẫn đến chi phí cao nhưng hiệu quả thấp.
- Không nhìn nhận được xu hướng thị trường, các nhu cầu đơn hàng từ phương Tây đang hướng đến tiêu dùng xanh, tác động tốt đến môi trường.
- Thiếu kỹ năng số trong đội ngũ nhân sự.
Hậu quả dẫn đến:
- Mất đơn hàng vào tay các đối thủ từ Bangladesh, Ấn Độ (những nơi đã số hóa chuỗi cung ứng).
- Lợi nhuận giảm do không cạnh tranh được về giá và thời gian giao hàng.

1. Công nghệ không phải là tất cả nếu không có chiến lược: Đầu tư mù quáng mà không hiểu nhu cầu thực tế dẫn đến lãng phí.
2. Nhân lực là vấn đề cốt lõi: Không đào tạo nhân viên khiến công nghệ trở thành vô dụng.
3. Không đổi mới là tự đào thải: Cố bám víu mô hình cũ khiến doanh nghiệp không thể mở rộng thị trường.

3. Nguy cơ nếu doanh nghiệp không chuyển đổi số
Nếu xét trên bình diện chung nhiều doanh nghiệp kinh doanh truyền thống tại Việt Nam không thực hiện chuyển đổi số, hoặc có nghĩ tới nhưng chưa biết cách ứng dụng ra sao. Vậy họ sẽ đối mặt với những nguy cơ nghiêm trọng sau:
a. Mất khả năng cạnh tranh

Ví dụ: Các cửa hàng bán lẻ truyền thống không có website hay ứng dụng sẽ bị các sàn thương mại điện tử như Shopee, Lazada vượt mặt. Theo báo cáo của Google và Temasek, kinh tế số Việt Nam dự kiến đạt 52 tỷ USD vào năm 2025, nhưng chỉ những doanh nghiệp số hóa mới tận dụng được cơ hội này.
Nguy cơ: Doanh nghiệp bị loại khỏi thị trường khi khách hàng chuyển sang các nền tảng tiện lợi hơn.

b. Suy giảm doanh thu và lợi nhuận

Ví dụ: Các công ty sản xuất không áp dụng tự động hóa sẽ có chi phí cao hơn so với đối thủ sử dụng công nghệ, dẫn đến giá bán kém cạnh tranh. Ngành dệt may Việt Nam đã chứng kiến nhiều doanh nghiệp nhỏ đóng cửa khi không tối ưu hóa được chi phí.
Nguy cơ: Lợi nhuận giảm dần, không đủ nguồn lực để duy trì hoạt động hoặc tái đầu tư.

c. Mất khách hàng và thị phần

Ví dụ: Taxi truyền thống mất khách vào tay Grab, Be vì không đáp ứng được nhu cầu gọi xe nhanh chóng, thanh toán linh hoạt. Theo thống kê, Grab chiếm hơn 70% thị phần gọi xe tại Việt Nam vào năm 2023.
Nguy cơ: Khách hàng chuyển sang các thương hiệu hiện đại hơn, dẫn đến mất lòng trung thành và thị phần.

d. Khó khăn trong quản lý và mở rộng

Ví dụ: Các doanh nghiệp không dùng phần mềm quản lý (ERP, CRM) sẽ gặp khó khăn trong việc theo dõi hàng tồn kho, doanh thu, hoặc mở rộng quy mô. Một số công ty logistics nhỏ tại Việt Nam đã thất bại khi không thể xử lý đơn hàng lớn do thiếu công nghệ hỗ trợ.
Nguy cơ: Quy trình thủ công gây chậm trễ, sai sót, và hạn chế khả năng phát triển.

e. Bị tụt hậu trong xu hướng toàn cầu

Ví dụ: Thế giới đang bước vào kỷ nguyên 4.0 với AI, blockchain, và IoT. Nếu không chuyển đổi, doanh nghiệp Việt Nam sẽ không thể cạnh tranh với các công ty quốc tế khi gia nhập chuỗi cung ứng toàn cầu (như Apple, Tesla yêu cầu đối tác phải số hóa).
Nguy cơ: Bị cô lập khỏi các cơ hội hợp tác quốc tế và mất vị thế trên thị trường toàn cầu.

Từ thành công: Thế Giới Di Động và Vinamilk cho thấy rằng chuyển đổi số thành công đòi hỏi tư duy chiến lược, đầu tư đúng mức, và lấy khách hàng làm trung tâm. Đây là cách để doanh nghiệp truyền thống không chỉ tồn tại mà còn phát triển mạnh mẽ.
Từ thất bại: Taxi truyến thống hay các doanh nghiệp dệt may nhỏ là lời cảnh báo rằng chậm đổi mới hoặc triển khai không hiệu quả sẽ dẫn đến sự tụt hậu không thể khắc phục.
Nếu không chuyển đổi: Doanh nghiệp sẽ đối mặt với nguy cơ mất khách hàng, giảm lợi nhuận, và cuối cùng là bị đào thải khỏi thị trường trong bối cảnh kinh tế số bùng nổ. Bài học lớn nữa là nhiều doanh nghiệp sẽ chậm chân trong việc thu thập thông tin khách hàng, không bắt được trend và hành vi khách hàng kịp thời.