Xu hướng giới trẻ đọc tin tức trên nền tảng AI: Tiện lợi và nhiều thách thức

Vào ngày 17/6/2025 – Báo cáo thường niên của Viện Nghiên cứu Báo chí Reuters (RISJ), phối hợp với Đại học Oxford, đã ghi nhận sự gia tăng đáng kể trong việc sử dụng chatbot AI tạo sinh để cập nhật tin tức, đặc biệt trong nhóm người dùng trẻ tuổi. Xu hướng này không chỉ phản ánh sự thay đổi trong cách tiếp cận thông tin mà còn đặt ra nhiều thách thức cho ngành báo chí và công nghệ.

Người trẻ dẫn đầu xu hướng sử dụng Chatbot AI

Khảo sát quy mô lớn với 97.000 người tại 48 quốc gia cho thấy:

• 7% người tham gia sử dụng chatbot AI để tìm kiếm và theo dõi tin tức.

• Tỷ lệ này cao hơn đáng kể ở nhóm người trẻ:

  • 12% ở độ tuổi dưới 35.

  • 15% ở độ tuổi dưới 25.

• Người dùng trẻ đánh giá cao tính cá nhân hóa và sự phù hợp của nội dung tin tức mà các chatbot cung cấp, giúp họ tiết kiệm thời gian và dễ dàng tiếp cận thông tin theo nhu cầu cá nhân.

Các công cụ AI phổ biến nhất bao gồm:

1. ChatGPT của OpenAI, dẫn đầu về mức độ sử dụng.

2. Gemini của Google.

3. Llama của Meta.

Người dùng chủ yếu sử dụng chatbot AI cho các mục đích sau:

• Tóm tắt bài báo cáo (27%): Giúp nắm bắt nội dung chính mà không cần đọc toàn bộ bài viết.

• Dịch tin tức (24%): Hỗ trợ tiếp cận thông tin từ các nguồn quốc tế.

• Đề xuất bài viết (21%): Gợi ý nội dung phù hợp với sở thích.

• Đặt câu hỏi về sự kiện đang diễn ra (gần 20%): Cho phép người dùng tương tác trực tiếp để tìm hiểu chi tiết về các vấn đề thời sự.

Tuy nhiên sẽ thách thức về độ tin cậy và minh bạch!

Mặc dù được ưa chuộng, chatbot AI vẫn đối mặt với nhiều nghi ngại về độ tin cậy. Báo cáo chỉ ra rằng:

• Nhiều người dùng không hoàn toàn tin tưởng vào thông tin do AI cung cấp vì nguy cơ thiếu minh bạch, kém chính xác, và ít đáng tin cậy.

• Các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM), nền tảng của chatbot AI, được huấn luyện trên dữ liệu khổng lồ từ web và các nguồn khác, bao gồm tin tức dạng văn bản, video, và bài đăng trên mạng xã hội. Tuy nhiên, chúng dễ gặp vấn đề "ảo giác" (hallucination), tức tạo ra thông tin không đúng sự thật nhưng trông có vẻ hợp lý dựa trên các mẫu dữ liệu huấn luyện.

Ví dụ, một chatbot có thể đưa ra thông tin sai lệch về một sự kiện do dữ liệu huấn luyện chứa nội dung không chính xác hoặc lỗi thời. Điều này làm dấy lên lo ngại về việc lan truyền tin giả hoặc thông tin gây hiểu lầm, đặc biệt trong bối cảnh tin tức cần sự chính xác cao.

Tác động đến ngành báo chí và truy cập trên website

Sự phổ biến của chatbot AI không chỉ thay đổi thói quen của người dùng mà còn ảnh hưởng lớn đến ngành báo chí và hành vi truy cập trực tuyến:

• Theo Similarweb, tìm kiếm bằng AI đã thay thế khoảng 10% lưu lượng truy cập từ các công cụ tìm kiếm truyền thống như Google Search. Các công cụ như ChatGPT, Perplexity, và Gemini ngày càng được sử dụng thay thế trên cả thiết bị di động và máy tính để bàn.

• Google cũng tích cực tham gia xu hướng này bằng tính năng AI Overview, xuất hiện ở đầu trang kết quả tìm kiếm. Thay vì hiển thị danh sách liên kết, AI Overview cung cấp tóm tắt nhanh về nội dung liên quan, dẫn đến việc giảm lượt nhấp chuột vào các website tin tức. Điều này có thể gây áp lực tài chính cho các hãng truyền thông phụ thuộc vào quảng cáo trực tuyến.

Hệ quả là, các website báo chí đang chứng kiến sự sụt giảm lưu lượng truy cập trực tiếp, đe dọa mô hình kinh doanh truyền thống dựa trên lượt xem trang và quảng cáo.

Ý nghĩa của con số và triển vọng tương lai

Xu hướng sử dụng chatbot AI để theo dõi tin tức phản ánh sự thay đổi sâu sắc trong cách thế hệ trẻ tiếp cận thông tin. Những ưu điểm như tốc độ, tiện lợi, và cá nhân hóa khiến AI trở thành lựa chọn hấp dẫn. Tuy nhiên, sự phụ thuộc ngày càng lớn vào AI cũng đặt ra nhiều câu hỏi quan trọng:

• Ngành báo chí cần tìm cách thích nghi, chẳng hạn như tích hợp AI để tạo nội dung cá nhân hóa, đồng thời duy trì uy tín thông qua việc kiểm chứng thông tin nghiêm ngặt.

• Các nhà phát triển AI cần cải thiện độ chính xác của LLM, giảm thiểu hiện tượng "ảo giác" và tăng cường khả năng xác minh nguồn dữ liệu.

• Người dùng nên sử dụng AI như một công cụ bổ trợ, kết hợp với các nguồn tin tức uy tín để đảm bảo thông tin chính xác và toàn diện.

Các ngành nghề mới sẽ nổi bật nhờ AI

Sự phát triển mạnh mẽ của AI, đặc biệt là AI tạo sinh (Generative AI) và các mô hình ngôn ngữ lớn (LLMs), đang tạo ra những vai trò và chuyên môn hoàn toàn mới, thường tập trung vào việc tối ưu hóa, kiểm soát, và phát triển các hệ thống AI:

• Kỹ sư nhắc lệnh (Prompt Engineer): Đây là một trong những ngành nghề mới nổi lên nhanh chóng và được nhắc đến nhiều nhất. Vai trò của kỹ sư nhắc lệnh là tạo ra các câu lệnh (prompts) hiệu quả, rõ ràng và chính xác để điều khiển các mô hình AI tạo sinh (như ChatGPT, Gemini) tạo ra nội dung mong muốn, từ văn bản, hình ảnh đến mã code. Họ cần hiểu sâu về cách thức hoạt động của AI và có khả năng thử nghiệm, điều chỉnh để đạt được kết quả tối ưu. Mức lương cho vị trí này có thể rất hấp dẫn, phản ánh nhu cầu cao và kỹ năng chuyên biệt.
• Chuyên gia đạo đức AI và Quản trị AI (AI Ethicist & Governance Specialist): Khi AI ngày càng trở nên mạnh mẽ và ảnh hưởng đến mọi mặt của đời sống, việc đảm bảo AI được phát triển và sử dụng một cách có trách nhiệm, công bằng và minh bạch trở nên cực kỳ quan trọng. Các chuyên gia này sẽ làm việc để xác định, đánh giá và giảm thiểu các rủi ro liên quan đến AI như thiên vị dữ liệu, quyền riêng tư, và các vấn đề đạo đức khác. Họ đóng vai trò then chốt trong việc xây dựng các khung pháp lý và chính sách cho việc triển khai AI.
• Kiểm định viên và Giám sát AI (AI Auditor & Monitor): Với vấn đề "ảo giác" (hallucination) và tính thiếu minh bạch của AI được đề cập trong bài viết, nhu cầu về những người có khả năng kiểm tra, xác minh tính chính xác và độ tin cậy của thông tin do AI tạo ra sẽ tăng lên. Họ sẽ phát triển các công cụ và quy trình để giám sát hiệu suất của AI, đảm bảo rằng AI hoạt động đúng như mong đợi và không gây ra những thông tin sai lệch.
• Chuyên viên phát triển nội dung tích hợp AI (AI-integrated Content Developer): Trong bối cảnh các website tin tức và nền tảng nội dung đang tìm cách thích nghi với sự thay đổi trong hành vi tiếp cận thông tin của người dùng, sẽ cần đến những chuyên viên có khả năng kết hợp AI vào quy trình sản xuất nội dung. Điều này có thể bao gồm việc sử dụng AI để tóm tắt bài viết, đề xuất chủ đề, cá nhân hóa nội dung hoặc thậm chí là hỗ trợ viết lách.
• Huấn luyện viên và Dán nhãn dữ liệu AI (AI Trainer & Data Labeler): Mặc dù một số công việc dán nhãn dữ liệu có thể được tự động hóa bằng AI, nhưng vẫn cần sự can thiệp của con người để tinh chỉnh, kiểm tra và dán nhãn các tập dữ liệu phức tạp hơn, đặc biệt là để giải quyết các vấn đề về thiên vị và độ chính xác của AI.

Thách thức đối với các ngành nghề hiện nay

Song song với sự ra đời của các ngành nghề mới, AI cũng đang tạo áp lực không nhỏ lên các ngành nghề truyền thống, đặc biệt là những công việc mang tính lặp đi lặp lại, xử lý dữ liệu đơn thuần hoặc tạo nội dung cơ bản:

• Ngành báo chí và truyền thông truyền thống: Như bài viết đã nêu, sự sụt giảm lưu lượng truy cập trực tiếp vào các website tin tức là một thách thức lớn. Các phóng viên, biên tập viên truyền thống có thể sẽ phải thay đổi cách làm việc, tập trung vào phân tích chuyên sâu, báo cáo điều tra, hoặc các định dạng nội dung độc quyền mà AI khó có thể sao chép. Vai trò của họ có thể dịch chuyển từ người đưa tin đơn thuần sang người kiểm chứng thông tin, người phân tích và bình luận.
• Nhân viên nhập liệu, tổng hợp dữ liệu: AI có thể tự động hóa việc thu thập, phân tích và tổng hợp lượng lớn dữ liệu một cách nhanh chóng và chính xác hơn con người. Điều này có thể dẫn đến việc giảm nhu cầu đối với các vị trí nhập liệu thủ công hoặc tổng hợp báo cáo đơn giản.
• Biên dịch viên và phiên dịch viên (một số khía cạnh): Mặc dù AI dịch thuật đã có những bước tiến vượt bậc, đặc biệt là với các tài liệu có cấu trúc rõ ràng. Tuy nhiên, AI vẫn gặp khó khăn với các sắc thái ngôn ngữ, văn hóa, và ngữ cảnh phức tạp. Điều này có nghĩa là các biên dịch viên và phiên dịch viên sẽ cần tập trung vào các dự án đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về văn hóa, khả năng sáng tạo ngôn ngữ hoặc chuyên môn cao.
• Nhân viên dịch vụ khách hàng (một phần): Chatbot AI đã được sử dụng rộng rãi trong dịch vụ khách hàng để trả lời các câu hỏi thường gặp, giải quyết vấn đề đơn giản. Điều này có thể làm giảm số lượng nhân viên tổng đài cho các tác vụ cơ bản, trong khi nhu cầu về nhân viên có khả năng giải quyết các vấn đề phức tạp, yêu cầu sự đồng cảm và kỹ năng giao tiếp cao sẽ tăng lên.
• Các công việc sáng tạo nội dung cơ bản: AI tạo sinh có thể viết bài, tạo hình ảnh, thậm chí là sáng tác nhạc ở mức độ cơ bản. Điều này có thể ảnh hưởng đến những người làm công việc sáng tạo nội dung đơn giản hoặc theo khuôn mẫu. Tuy nhiên, khả năng sáng tạo độc đáo, tư duy chiến lược và sự cảm xúc của con người vẫn là những yếu tố mà AI chưa thể thay thế.

Và thích nghi để tồn tại và phát triển: Để thích nghi với những thay đổi này, cá nhân và tổ chức cần.

• Nâng cao kỹ năng (Upskilling và Reskilling): Học hỏi các kỹ năng mới liên quan đến AI, khoa học dữ liệu, lập trình và tư duy phản biện là điều cần thiết.
• Tập trung vào giá trị độc đáo của con người: Khả năng giải quyết vấn đề phức tạp, tư duy phản biện, sáng tạo, đạo đức, trí tuệ cảm xúc và khả năng giao tiếp là những yếu tố mà AI chưa thể thay thế hoàn toàn.
• Hợp tác với AI: Coi AI như một công cụ hỗ trợ để tăng cường năng suất và hiệu quả, chứ không phải là một đối thủ cạnh tranh trực tiếp.
• Thay đổi tư duy: Chấp nhận sự thay đổi và sẵn sàng thích nghi với môi trường làm việc mới.

Tóm lại, sự trỗi dậy của AI đang định hình lại thị trường lao động một cách sâu sắc. Mặc dù có thể loại bỏ một số công việc cũ, AI đồng thời mở ra vô số cơ hội mới cho những ai sẵn sàng học hỏi và thích nghi. Cuộc cách mạng AI không phải là về việc máy móc thay thế con người hoàn toàn, mà là về việc con người và máy móc cùng hợp tác để đạt được những điều vĩ đại hơn.

---------------------

Sự gia tăng của chatbot AI trong việc cập nhật tin tức là minh chứng cho sức mạnh của công nghệ trong việc định hình hành vi người dùng. Tuy nhiên, để tận dụng tối đa tiềm năng của AI mà vẫn đảm bảo chất lượng thông tin, cần có sự phối hợp giữa người dùng, ngành báo chí, và các nhà phát triển công nghệ. Trong bối cảnh thông tin ngày càng phức tạp, việc duy trì sự minh bạch và chính xác là yếu tố then chốt để xây dựng niềm tin.