Trung hòa carbon và xu thế thị trường

Thứ năm - 22/05/2025 04:07

Trung hòa Carbon (Carbon Neutral) là trạng thái đạt được khi lượng khí CO2 phát thải ra môi trường bằng lượng CO2 được loại bỏ hoặc bù đắp, dẫn đến tác động ròng bằng 0 đối với khí quyển.

Carbon Dioxide (CO2) là gì?

Carbon Dioxide (CO2) là một loại khí không màu, không mùi, tồn tại tự nhiên trong khí quyển Trái Đất, chiếm khoảng 0,04% thể tích khí quyển. CO2 được tạo ra từ các quá trình tự nhiên như hô hấp của động thực vật, phân hủy hữu cơ, và các hoạt động nhân tạo như đốt nhiên liệu hóa thạch (than, dầu, khí đốt), sản xuất công nghiệp, và phá rừng. CO2 là một trong những khí nhà kính chính, góp phần vào hiện tượng nóng lên toàn cầu và biến đổi khí hậu.

Trung hòa Carbon là gì?

Trung hòa Carbon (Carbon Neutral) là trạng thái đạt được khi lượng khí CO2 phát thải ra môi trường bằng lượng CO2 được loại bỏ hoặc bù đắp, dẫn đến tác động ròng bằng 0 đối với khí quyển. Điều này có thể đạt được thông qua việc giảm phát thải CO2 và/hoặc bù đắp lượng phát thải bằng các biện pháp như trồng rừng, sử dụng năng lượng tái tạo, hoặc mua tín chỉ carbon.

Nguồn gốc và sự phát triển của khái niệm:

Cuối thế kỷ 20: Ý tưởng về trung hòa carbon bắt nguồn từ các nỗ lực quốc tế nhằm giảm thiểu khí nhà kính, đặc biệt sau khi Nghị định thư Kyoto (1997) được thông qua. Nghị định này đã thúc đẩy các cơ chế như thị trường tín chỉ carbon, trong đó các quốc gia và tổ chức có thể bù đắp lượng phát thải bằng cách đầu tư vào các dự án giảm thiểu CO2 (như trồng rừng hoặc năng lượng tái tạo).
Khái niệm trung hòa carbon được xây dựng dựa trên ý tưởng cân bằng giữa lượng khí CO2 phát thải và lượng CO2 được hấp thụ hoặc loại bỏ, thông qua các biện pháp như giảm phát thải trực tiếp và bù đắp carbon. Các nhà khoa học và nhà hoạch định chính sách môi trường đã đóng vai trò quan trọng trong việc định hình khái niệm này, nhưng không có một cá nhân cụ thể nào được ghi nhận là người đầu tiên đưa ra thuật ngữ.
Các tổ chức quốc tế như Liên Hợp Quốc (UNFCCC) và các nhóm khoa học như IPCC (Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu) đã góp phần phổ biến khái niệm thông qua các báo cáo và khuyến nghị chính sách từ những năm 1990. Các dự án bù đắp carbon, như những dự án trong Cơ chế Phát triển Sạch (CDM) của Nghị định thư Kyoto, là nền tảng thực tiễn cho trung hòa carbon.
Thời điểm chính thức hóa:
- Theo nguồn thông tin từ web, thuật ngữ "carbon neutral" được đưa vào Từ điển Oxford vào năm 2006, đánh dấu thời điểm khái niệm này trở thành một phần của ngôn ngữ chính thống và được sử dụng rộng rãi trong các chiến dịch môi trường và marketing của doanh nghiệp.
- Trước đó, khái niệm này đã xuất hiện trong các tài liệu khoa học và chính sách, nhưng không có một mốc thời gian cụ thể hay một cá nhân được ghi nhận là người sáng tạo ra thuật ngữ. Nó phát triển dần qua các cuộc đối thoại toàn cầu về biến đổi khí hậu.
Vai trò của các tổ chức và doanh nghiệp:
- Các tổ chức phi chính phủ (NGO) như World Resources Institute (WRI) và Carbon Trust (thành lập tại Anh vào năm 2001) đã đóng vai trò lớn trong việc định nghĩa và thúc đẩy các tiêu chuẩn cho trung hòa carbon.
- Các doanh nghiệp lớn như Shell, TotalEnergies, và IKEA bắt đầu áp dụng khái niệm trung hòa carbon vào chiến lược kinh doanh từ đầu những năm 2000, đặc biệt trong các ngành công nghiệp nặng và năng lượng, góp phần đưa khái niệm này vào thực tiễn.
Bối cảnh khoa học: Về mặt khoa học, các nghiên cứu về biến đổi khí hậu từ những năm 1960 đã đặt nền móng cho khái niệm trung hòa carbon. Nhà khoa học Svante Arrhenius (người Thụy Điển, cuối thế kỷ 19) là người đầu tiên đề xuất rằng CO2 có thể gây ra hiệu ứng nhà kính và làm nóng Trái Đất. Sau đó, vào những năm 1960, nhà khoa học Syukuro Manabe đã sử dụng mô hình số để dự đoán mức tăng nhiệt độ do CO2, đặt nền tảng cho các chiến lược giảm thiểu khí nhà kính hiện đại. Mặc dù Manabe không trực tiếp đưa ra khái niệm trung hòa carbon, công trình của ông đã góp phần vào nhận thức khoa học về nhu cầu giảm phát thải CO2.

Tầm quan trọng của trung hòa Carbon

Giảm thiểu biến đổi khí hậu: Trung hòa carbon giúp giảm lượng khí nhà kính trong khí quyển, từ đó hạn chế sự gia tăng nhiệt độ toàn cầu và các tác động tiêu cực như thời tiết cực đoan, nước biển dâng, và mất đa dạng sinh học.
Bảo vệ môi trường và sức khỏe con người: Giảm phát thải CO2 giúp cải thiện chất lượng không khí, giảm ô nhiễm, và bảo vệ hệ sinh thái.
Phát triển bền vững: Trung hòa carbon thúc đẩy các mô hình kinh tế xanh, sử dụng năng lượng sạch, và khuyến khích đổi mới công nghệ.
Tăng cường uy tín và trách nhiệm xã hội: Các tổ chức và quốc gia đạt trung hòa carbon thường được đánh giá cao về trách nhiệm môi trường, thu hút đầu tư và sự ủng hộ từ cộng đồng.

Tại sao cần phải trung hòa Carbon?

Ứng phó với khủng hoảng khí hậu: Nhiệt độ Trái Đất đã tăng khoảng 1,1°C so với thời kỳ tiền công nghiệp (theo IPCC), và nếu không hành động, các tác động của biến đổi khí hậu sẽ trở nên nghiêm trọng hơn.
Đáp ứng cam kết quốc tế: Các hiệp định như Thỏa thuận Paris (2015) yêu cầu các quốc gia giảm phát thải khí nhà kính để giữ mức tăng nhiệt độ toàn cầu dưới 2°C, lý tưởng nhất là 1,5°C.
Đáp ứng nhu cầu xã hội và thị trường: Người tiêu dùng và nhà đầu tư ngày càng ưu tiên các sản phẩm và dịch vụ thân thiện với môi trường.
Bảo vệ tài nguyên thiên nhiên: Trung hòa carbon giúp giảm áp lực lên tài nguyên thiên nhiên, duy trì hệ sinh thái và nguồn nước.

Biện pháp đạt hiệu quả trung hòa Carbon

1. Giảm phát thải

Sử dụng năng lượng tái tạo: Chuyển đổi từ nhiên liệu hóa thạch sang năng lượng mặt trời, gió, thủy điện, hoặc năng lượng sinh khối.
Tăng hiệu quả năng lượng: Áp dụng công nghệ tiết kiệm năng lượng trong công nghiệp, giao thông, và xây dựng (ví dụ: đèn LED, thiết bị tiết kiệm điện).
Cải thiện quy trình sản xuất: Sử dụng công nghệ sạch, giảm thiểu khí thải trong sản xuất xi măng, thép, và hóa chất.
Thay đổi phương thức vận tải: Khuyến khích sử dụng phương tiện giao thông công cộng, xe điện, và xe đạp.
Quản lý rừng và đất đai: Ngăn chặn phá rừng, phục hồi đất đai bị suy thoái để tăng khả năng hấp thụ CO2.

2. Bù đắp Carbon

Mua tín chỉ carbon: Doanh nghiệp hoặc cá nhân có thể đầu tư vào các dự án giảm phát thải (như trồng rừng, năng lượng tái tạo) để bù đắp lượng CO2 họ thải ra.
Trồng rừng và tái tạo hệ sinh thái: Cây xanh hấp thụ CO2 trong quá trình quang hợp, giúp giảm lượng khí nhà kính.
Công nghệ thu giữ và lưu trữ carbon (CCS): Sử dụng công nghệ để thu giữ CO2 từ các nguồn công nghiệp và lưu trữ dưới lòng đất hoặc tái sử dụng.

3. Chuyển đổi mô hình kinh tế

Kinh tế tuần hoàn: Tái sử dụng, tái chế, và giảm thiểu chất thải để hạn chế phát thải từ sản xuất và tiêu dùng.
Kinh tế xanh: Phát triển các ngành công nghiệp thân thiện với môi trường, như sản xuất năng lượng tái tạo và nông nghiệp bền vững.
Chính sách hỗ trợ: Áp dụng các chính sách như thuế carbon, trợ giá năng lượng sạch, và quy định nghiêm ngặt về phát thải.

Một số định nghĩa liên quan

1. Carbon Negative (Âm Carbon)

Là trạng thái mà một tổ chức, quốc gia, hoặc cá nhân loại bỏ nhiều CO2 khỏi khí quyển hơn lượng họ phát thải. Ví dụ: một công ty trồng rừng hoặc sử dụng công nghệ CCS vượt quá lượng phát thải của họ.

2. Carbon Free (Không Carbon)

Là tình trạng không phát thải CO2 trong một hoạt động hoặc quy trình cụ thể, thường đạt được thông qua sử dụng năng lượng tái tạo 100% hoặc các công nghệ không tạo ra khí nhà kính.

3. Dấu chân Carbon

Là tổng lượng khí nhà kính (tính bằng tấn CO2 tương đương) được phát thải trực tiếp hoặc gián tiếp từ các hoạt động của một cá nhân, tổ chức, hoặc sản phẩm trong một khoảng thời gian nhất định.

Trung hòa Carbon và Net Zero khác nhau như thế nào?

Trung hòa Carbon (Carbon Neutral): Tập trung vào việc cân bằng lượng CO2 phát thải và loại bỏ, thường thông qua bù đắp carbon. Chỉ áp dụng cho CO2, không bao gồm các khí nhà kính khác.
Net Zero: Là mục tiêu rộng hơn, yêu cầu cân bằng phát thải của tất cả các loại khí nhà kính (CO2, CH4, N2O, v.v.) với lượng loại bỏ, đồng thời giảm tối đa phát thải thay vì chỉ dựa vào bù đắp. Net Zero thường được áp dụng ở cấp quốc gia hoặc toàn cầu, với mục tiêu dài hạn hơn.

Việt Nam tận dụng xu thế trung hòa Carbon như thế nào?

Việt Nam đang tích cực tham gia vào xu thế trung hòa carbon thông qua các chiến lược và hành động sau:

Cam kết quốc tế: Tại COP26 (2021), Việt Nam cam kết đạt Net Zero vào năm 2050 và giảm phát thải khí metan 30% vào năm 2030. Điều này thể hiện quyết tâm mạnh mẽ trong việc ứng phó với biến đổi khí hậu.
Phát triển năng lượng tái tạo: Việt Nam đã tăng cường đầu tư vào năng lượng mặt trời và gió. Tính đến năm 2023, năng lượng tái tạo chiếm khoảng 25% tổng công suất điện quốc gia.
Chính sách và quy định: Chính phủ ban hành các chính sách như Chiến lược Quốc gia về Tăng trưởng Xanh (2021-2030) và Kế hoạch Hành động Quốc gia về Biến đổi Khí hậu, khuyến khích các doanh nghiệp áp dụng công nghệ sạch.
Trồng rừng và bảo vệ rừng: Việt Nam đã thực hiện các chương trình trồng rừng và bảo vệ rừng ngập mặn, giúp hấp thụ CO2 và bảo vệ đa dạng sinh học.
Hợp tác quốc tế: Việt Nam tham gia các chương trình như JETP (Quan hệ đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng), nhận hỗ trợ tài chính và kỹ thuật từ các quốc gia phát triển để chuyển đổi sang năng lượng sạch.
Kinh tế tuần hoàn và nông nghiệp bền vững: Các mô hình nông nghiệp hữu cơ, tái chế chất thải nông nghiệp, và sử dụng phân bón sinh học đang được khuyến khích để giảm phát thải.

Tuy nhiên, Việt Nam cũng đối mặt với thách thức như phụ thuộc vào than đá, cơ sở hạ tầng hạn chế, và chi phí cao cho chuyển đổi năng lượng. Để tận dụng xu thế này, Việt Nam cần: