One Big, Beautiful Bill Act khởi động Doanh nghiệp Việt Nam chuẩn bị gì

Dự luật “One Big, Beautiful Bill Act” (H.R. 1), được Hạ viện Mỹ thông qua ngày 22/05/2025 với tỷ số sít sao 215-214, là một phần trong chương trình nghị sự “Nước Mỹ trên hết” của Tổng thống Donald Trump. Dự luật tập trung vào cắt giảm thuế, tăng chi tiêu quốc phòng, siết chặt an sinh xã hội, và kiểm soát nhập cư. Dưới đây là phân tích chi tiết về tác động của dự luật đối với nền kinh tế Mỹ, kinh tế thế giới, doanh nghiệp Việt Nam trong bối cảnh nhập siêu, cùng với các ngành nghề Việt Nam có thể hưởng lợi, được bổ sung bởi dẫn chứng từ các chính sách giảm thuế trước đây của Mỹ. Tóm tắt dự luật:

1. Cắt giảm thuế: Làm vĩnh viễn các khoản miễn thuế từ TCJA 2017, tăng tín dụng thuế trẻ em lên 2,500 USD, miễn thuế tiền tip và làm thêm giờ.
2. Tăng chi tiêu quốc phòng: Phân bổ ngân sách lớn cho an ninh và quốc phòng.
3. Siết chặt an sinh xã hội: Cắt giảm ngân sách cho các chương trình trợ cấp xã hội.
4. Kiểm soát nhập cư: Tăng cường biện pháp kiểm soát biên giới và nhập cư.
5. Thuế nhập khẩu: Áp thuế 10% với hàng hóa nhập khẩu từ 05/04/2025, và 46% với các nước có thặng dư thương mại lớn với Mỹ (như Việt Nam).

1. Tác động của dự luật đối với kinh tế Mỹ

Cắt giảm thuế và kích thích kinh tế:

• Chi tiết chính sách: Dự luật bao gồm miễn thuế vĩnh viễn từ Đạo luật Cắt giảm Thuế và Việc làm (Tax Cuts and Jobs Act - TCJA) năm 2017, tăng tín dụng thuế trẻ em lên 2,500 USD, miễn thuế tiền tip và làm thêm giờ. Những biện pháp này nhằm tăng thu nhập khả dụng của người dân và thúc đẩy chi tiêu tiêu dùng.
• Tác động tích cực:
  • Tăng trưởng GDP ngắn hạn: Các chính sách giảm thuế cá nhân và doanh nghiệp có thể thúc đẩy chi tiêu và đầu tư, dự báo tăng GDP Mỹ khoảng 0.6% trong ngắn hạn. Ví dụ, TCJA 2017 đã giảm thuế doanh nghiệp từ 35% xuống 21%, dẫn đến tăng trưởng GDP trung bình 2.9% trong giai đoạn 2018-2019.
  • Tăng đầu tư doanh nghiệp: Giảm thuế doanh nghiệp và khấu trừ chi phí đầu tư ngay lập tức (expensing) khuyến khích các công ty mở rộng sản xuất, như trường hợp Apple cam kết đầu tư 350 tỷ USD vào Mỹ sau TCJA 2017.
  • Tăng chi tiêu quốc phòng: Dự luật phân bổ hàng tỷ USD cho an ninh và quốc phòng, có thể thúc đẩy ngành công nghiệp quốc phòng (ví dụ: Lockheed Martin, Boeing) và tạo việc làm trong các lĩnh vực liên quan.
• Tác động tiêu cực:
  • Tăng thâm hụt ngân sách: Theo Reuters, dự luật có thể làm tăng nợ quốc gia Mỹ thêm 3.8 nghìn tỷ USD trong thập kỷ tới, gây áp lực lên tài chính công, đặc biệt khi chi tiêu an sinh xã hội bị cắt giảm.
  • Lạm phát: Giảm thuế cá nhân có thể kích cầu, nhưng nếu nền kinh tế đã gần mức toàn dụng, điều này có thể làm tăng giá cả, đặc biệt trong các ngành hàng tiêu dùng và năng lượng.
  • Bất bình đẳng xã hội: Việc cắt giảm ngân sách cho các chương trình an sinh xã hội (như trợ cấp thực phẩm và y tế cho người thu nhập thấp) có thể làm gia tăng chênh lệch thu nhập, gây bất mãn xã hội.

Dẫn chứng lịch sử: TCJA 2017 đã thúc đẩy tăng trưởng kinh tế ngắn hạn, nhưng theo báo cáo của Trung tâm Chính sách Thuế (Tax Policy Center), nó cũng làm tăng thâm hụt ngân sách liên bang thêm 1.9 nghìn tỷ USD từ 2018-2028. Hơn nữa, lợi ích chủ yếu tập trung vào các tập đoàn lớn và cá nhân có thu nhập cao, làm dấy lên tranh cãi về công bằng xã hội.
 

Tham khảo các cột mốc giảm thuế trước đây của Mỹ

2. Tác động đối với kinh tế thế giới

Tăng thuế nhập khẩu và chiến tranh thương mại:

• Chính sách thuế đối ứng: Dự luật củng cố chính sách bảo hộ thương mại của Trump, với mức thuế nhập khẩu 10% áp dụng cho hầu hết hàng hóa nhập vào Mỹ từ ngày 05/04/2025, và mức thuế lên đến 46% cho các quốc gia có thặng dư thương mại lớn với Mỹ, như Việt Nam.
• Tác động tiêu cực:
  • Suy giảm thương mại toàn cầu: Theo Chủ tịch Ngân hàng Trung ương châu Âu Christine Lagarde, thuế quan cao có thể làm tăng giá hàng hóa, giảm cầu và gây gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu. Các nước phụ thuộc vào xuất khẩu như Việt Nam, Trung Quốc, và Thái Lan sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề.
  • Nguy cơ suy thoái: Nếu chiến tranh thương mại mở rộng, các nền kinh tế phụ thuộc vào xuất khẩu có thể đối mặt với suy thoái. IMF dự kiến điều chỉnh dự báo tăng trưởng toàn cầu năm 2025 do các chính sách thuế quan của Mỹ.
  • Phản ứng trả đũa: Trung Quốc tuyên bố sẵn sàng “đáp trả đến cùng” với thuế quan 125% áp vào hàng hóa Mỹ, có thể làm leo thang căng thẳng thương mại Mỹ-Trung, ảnh hưởng đến các nền kinh tế liên quan.
• Tác động tích cực (hạn chế):
  • Một số quốc gia như Canada và Mexico, không bị áp thuế cao, có thể gia tăng thị phần tại thị trường Mỹ, đặc biệt trong các ngành như gỗ và ô tô.

Dẫn chứng lịch sử: Chính sách thuế quan của Trump giai đoạn 2018-2019, bao gồm thuế 25% đối với thép và 10% đối với nhôm nhập khẩu, đã làm tăng giá hàng hóa tại Mỹ và gây thiệt hại cho các nhà xuất khẩu Trung Quốc, nhưng cũng làm tăng chi phí sản xuất nội địa Mỹ, ảnh hưởng đến các ngành như ô tô và điện tử.

3. Tác động đối với doanh nghiệp Việt Nam và nhập siêu

Bối cảnh nhập siêu:

• Việt Nam là một trong ba quốc gia có thặng dư thương mại lớn nhất với Mỹ năm 2024 (sau Trung Quốc và Mexico), với kim ngạch xuất khẩu đạt 282.52 tỷ USD, xuất siêu gần 7 tỷ USD. Mức thuế đối ứng 46% áp lên hàng hóa Việt Nam từ ngày 09/04/2025 gây ra nhiều thách thức.

Tác động tiêu cực:

• Giảm sức cạnh tranh xuất khẩu: Các ngành chủ lực như dệt may (chiếm 36.2% kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ), gỗ (56%), và thủy sản (32% doanh thu từ Mỹ) chịu tác động nặng nề do giá thành tăng, mất lợi thế so với các đối thủ như Ấn Độ (thuế 26%) và Thái Lan (thuế 37%). Ví dụ, các doanh nghiệp như May Sông Hồng (80% doanh thu từ Mỹ) và Vĩnh Hoàn (32% từ cá tra) đối mặt với nguy cơ giảm đơn hàng.
• Suy giảm dòng vốn FDI: Mức thuế cao khiến Việt Nam kém hấp dẫn hơn trong vai trò trung tâm sản xuất khu vực, đặc biệt với các doanh nghiệp FDI nhắm đến thị trường Mỹ. Các tập đoàn như Nike (25% sản phẩm sản xuất tại Việt Nam) có thể chuyển chuỗi cung ứng sang các nước khác như Indonesia hoặc Malaysia.
• Áp lực tỷ giá và lạm phát: Thuế quan làm tăng chi phí nhập khẩu từ Mỹ, gây áp lực lên tỷ giá VND/USD và lạm phát nội địa, ảnh hưởng đến người tiêu dùng và doanh nghiệp Việt Nam.
• Ảnh hưởng đến thị trường chứng khoán: VN-Index giảm mạnh 87.99 điểm (-6.7%) vào ngày 03/04/2025 sau thông tin về thuế 46%, phản ánh tâm lý lo ngại của nhà đầu tư.

Tác động tích cực (hạn chế):

• Đa dạng hóa thị trường: Thuế quan buộc doanh nghiệp Việt Nam tìm kiếm thị trường mới (như thị trường Halal, châu Phi, Nam Mỹ), tận dụng 17 hiệp định thương mại tự do (FTA) đã ký kết.
• Kích cầu nội địa: Doanh nghiệp chuyển hướng tập trung vào thị trường trong nước, như Tổng Công ty May 10 đã tăng tỷ trọng sản xuất nội địa từ 10-20% lên 95%.

Dẫn chứng lịch sử: Thuế quan 25% áp lên thép nhập khẩu vào Mỹ năm 2018 đã khiến xuất khẩu thép Việt Nam sang Mỹ giảm 15%, buộc các doanh nghiệp như Hòa Phát chuyển hướng sang thị trường ASEAN.

4. Các ngành nghề Việt Nam có thể hưởng lợi

Mặc dù chịu nhiều tác động tiêu cực, một số ngành nghề Việt Nam có thể hưởng lợi từ dự luật và các thỏa thuận thương mại song phương:

• Ngành dầu khí và năng lượng: Thỏa thuận thương mại 90 tỷ USD giữa Việt Nam và Mỹ, ký ngày 13/03/2025, tập trung vào nhập khẩu khí hóa lỏng tự nhiên (LNG) từ Mỹ. Các doanh nghiệp như PVGas (GAS), Công ty Lọc hóa dầu Bình Sơn (BSR), và PVPower (POW) có thể hưởng lợi từ các hợp đồng với đối tác Mỹ như ConocoPhillips và Excelerate.
• Hàng không và công nghệ cao: Các thỏa thuận nhập khẩu động cơ máy bay, phụ tùng, và dịch vụ bảo trì từ Mỹ (ví dụ: hợp tác giữa Vietjet Air - VJC và GE Aviation) giúp hiện đại hóa ngành hàng không Việt Nam. Ngoài ra, nhiên liệu hàng không bền vững từ BSR và Kellogg Brown & Root (KBR) đáp ứng tiêu chuẩn khí thải, tạo cơ hội tăng trưởng.
• Công nghệ số và dịch vụ kỹ thuật số: Việt Nam có thể tận dụng dân số trẻ, am hiểu công nghệ, và cơ sở hạ tầng số đang phát triển để trở thành trung tâm dịch vụ kỹ thuật số khu vực. Các công ty Mỹ như Qualcomm, Nvidia, Intel, Meta, Amazon, và Google có thể tăng đầu tư vào Việt Nam nếu đàm phán giảm thuế thành công.
• Máy móc và thiết bị: Nhập khẩu máy móc từ Mỹ để hiện đại hóa sản xuất có thể mang lại lợi ích cho các ngành công nghiệp công nghệ cao, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam hướng đến chuyển đổi số và xanh.

Ví dụ cụ thể: Thỏa thuận hợp tác trị giá 4.15 tỷ USD giữa các doanh nghiệp Việt Nam (như PVGas, BSR) và Mỹ vào ngày 13/03/2025 đã tạo cơ hội cho ngành dầu khí và năng lượng Việt Nam mở rộng thị trường và nâng cấp công nghệ.

5. Giải pháp ứng phó cho Việt Nam

• Đàm phán ngoại giao: Việt Nam cần tiếp tục đàm phán với Mỹ, như cuộc điện đàm giữa Tổng Bí thư Tô Lâm và Tổng thống Trump, để giảm mức thuế 46% về 0% hoặc mức thấp hơn, tạo môi trường đầu tư ổn định.
• Đa dạng hóa thị trường: Tận dụng các FTA để mở rộng xuất khẩu sang các thị trường như EU, Nhật Bản, và thị trường Halal (2.2 tỷ người). Ví dụ, ngành điều Việt Nam đang tập trung vào chất lượng và xúc tiến thương mại để đạt mục tiêu xuất khẩu 4.5 tỷ USD.
• Thúc đẩy thị trường nội địa: Chính phủ cần tiếp tục các chính sách giảm thuế VAT, hỗ trợ lãi suất, và khuyến khích tiêu dùng nội địa, như đã triển khai thành công trong giai đoạn 2023-2024.
• Chuyển đổi số và xanh: Doanh nghiệp cần đầu tư vào công nghệ thông tin và kinh doanh tuần hoàn để giảm chi phí và tăng sức cạnh tranh.
• Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ: Chính phủ cần cung cấp các gói hỗ trợ tài chính và tư vấn để giúp doanh nghiệp nhỏ vượt qua khó khăn từ thuế quan.

Dự luật có thể giúp Việt Nam, các ngành dệt may, gỗ, và thủy sản chịu thiệt hại nặng nề, nhưng các ngành dầu khí, hàng không, và công nghệ số có tiềm năng hưởng lợi nếu tận dụng tốt các thỏa thuận thương mại và đàm phán hiệu quả. Việt Nam cần hành động linh hoạt, từ ngoại giao đến đa dạng hóa thị trường, để giảm thiểu tác động tiêu cực và nắm bắt cơ hội từ chính sách mới của Mỹ.