"Cuộc chiến" giữa hai anh em ruột nhà Adidas và Puma

Lịch sử nhà Dassler nổi tiếng

Vào những năm 1920, tại thị trấn nhỏ Herzogenaurach, thuộc vùng Bavaria, Đức, hai anh em nhà Dassler – Adolf (Adi) và Rudolf (Rudi) – bắt đầu một hành trình mà không ai ngờ sẽ trở thành bi kịch gia đình kéo dài hàng thập kỷ, đồng thời tạo nên hai đế chế thể thao khổng lồ: Adidas và Puma. Câu chuyện của họ không chỉ là về thành công kinh doanh mà còn là về sự chia rẽ sâu sắc, lòng thù hận và cuộc chiến không khoan nhượng kéo dài qua nhiều thế hệ.

Adi và Rudi là con trai của một thợ đóng giày. Từ nhỏ, họ đã tiếp xúc với nghề làm giày trong xưởng của cha. Adi, người em, là một người trầm lặng, có óc sáng tạo và đam mê thiết kế. Anh thường dành hàng giờ để nghĩ ra cách cải tiến giày thể thao, làm sao để chúng nhẹ hơn, bền hơn, hỗ trợ vận động viên tốt hơn. Trong khi đó, Rudi, người anh, lại sôi nổi, hướng ngoại, với tài năng thiên bẩm trong kinh doanh và tiếp thị. Năm 1924, hai anh em quyết định hợp tác, thành lập công ty Gebrüder Dassler Schuhfabrik, bắt đầu từ phòng giặt ủi của mẹ họ. Họ cùng nhau sản xuất những đôi giày thể thao đầu tiên, với Adi phụ trách kỹ thuật và Rudi lo việc bán hàng.

Thành công từ Thế vận hội Olympic Amsterdam

Công việc kinh doanh của họ nhanh chóng phát triển. Năm 1928, tại Thế vận hội Olympic ở Amsterdam, vận động viên người Đức Lina Radke đã giành huy chương vàng cự ly 800 mét với đôi giày đinh do anh em Dassler làm ra.
Đỉnh cao đến vào năm 1936, tại Thế vận hội Berlin, khi vận động viên điền kinh người Mỹ Jesse Owens mang giày của họ và giành 4 huy chương vàng.
Thành công này đưa thương hiệu Dassler ra toàn cầu, với doanh số tăng vọt, đạt khoảng 200.000 đôi giày mỗi năm trước Thế chiến II.

Và câu chuyện hình thành nên hai thương hiệu nổi tiếng ngày nay

Nhưng ánh hào quang ấy không thể che lấp những mâu thuẫn âm ỉ. Hai anh em vốn có tính cách trái ngược, và sự khác biệt ấy ngày càng lộ rõ. Adi muốn tập trung vào chất lượng sản phẩm, trong khi Rudi chú trọng mở rộng thị trường. Xích mích càng lớn khi hai người vợ của họ cũng không hòa thuận, thường xuyên cãi vã dù cả hai gia đình sống chung trong một ngôi nhà. Đỉnh điểm của mâu thuẫn xảy ra trong Thế chiến II.

Khi quân Đồng minh ném bom Herzogenaurach vào năm 1943, Adi và vợ chạy vào một hầm trú bom, nơi Rudi và gia đình đã ở sẵn. Adi buột miệng: “Bọn khốn bẩn thỉu lại đến rồi,” ám chỉ máy bay Đồng minh. Nhưng Rudi hiểu lầm, nghĩ rằng em trai đang chửi gia đình mình. Lời nói ấy như giọt nước tràn ly.

Chiến tranh càng làm mọi thứ tồi tệ hơn. Rudi bị gọi nhập ngũ, còn Adi ở lại điều hành công ty. Rudi tin rằng Adi đã cố ý sắp xếp để anh phải ra chiến trường, thậm chí còn tố cáo anh đào ngũ khi Rudi tìm cách trốn về. Sau chiến tranh, năm 1948, hai anh em quyết định chia tay.
Họ chia đôi tài sản, nhân viên và nhà máy. Adi đặt tên công ty của mình là Adidas, ghép từ “Adi” và “Dassler”. Rudi ban đầu gọi công ty của mình là Ruda, nhưng sau đổi thành Puma để nghe “thể thao” hơn.

Hai nhà máy mới được xây ở hai bên bờ sông Aurach, và cả thị trấn Herzogenaurach cũng bị chia rẽ theo. Người dân hoặc làm cho Adidas, hoặc làm cho Puma, và họ không giao du với nhau. Các cửa hàng, quán bar, thậm chí cả tiệm bánh và thợ khắc bia mộ cũng chia thành hai phe. Người ta gọi Herzogenaurach là “thị trấn của những cái cổ cúi xuống”, vì dân chúng thường nhìn xuống giày của người đối diện để xem họ thuộc phe nào trước khi nói chuyện.

Quá trình phát triển của hai thương hiệu

Cuộc chiến giữa hai anh em không dừng lại ở việc kinh doanh. Họ cạnh tranh khốc liệt để giành tài trợ cho các sự kiện thể thao quốc tế. Adidas, dưới sự dẫn dắt của Adi, nhanh chóng chiếm ưu thế nhờ các mối quan hệ với vận động viên và sự sáng tạo trong thiết kế.
Những huyền thoại như Muhammad Ali, Franz Beckenbauer và Zinadine Zidane đều mang giày Adidas, giúp thương hiệu này tỏa sáng tại các giải đấu lớn.

Trong khi đó, Puma của Rudi cũng không chịu thua. Một khoảnh khắc đáng nhớ là tại chung kết World Cup 1970 giữa Brazil và Italia. Trước khi trận đấu bắt đầu, Pele, người được Puma tài trợ, cúi xuống buộc dây giày – một hành động được dàn dựng để hàng triệu khán giả truyền hình nhìn thấy đôi giày Puma của anh. Puma cũng tài trợ cho các ngôi sao như Diego Maradona và Boris Becker, tạo dấu ấn tại các giải đấu quốc tế.

Sự cạnh tranh không chỉ dừng lại ở thế hệ của Adi và Rudi. Khi cả hai qua đời – Rudi năm 1974 và Adi năm 1978 – họ được chôn ở hai đầu nghĩa trang Herzogenaurach, càng xa nhau càng tốt. Hai con trai của họ, Horst (con của Adi) và Armin (con của Rudi), tiếp tục cuộc chiến.
Horst điều hành Adidas, còn Armin lãnh đạo Puma. Horst thậm chí còn sáng lập thêm thương hiệu đồ bơi Arena, nhưng sau đó bán đi vào năm 1990. Trong khi đó, cả hai công ty bỏ qua một đối thủ âm thầm lớn mạnh: Nike. Đến những năm 1980, Nike vượt lên, trở thành thương hiệu thể thao hàng đầu thế giới, trong khi Adidas và Puma dần mất thị phần.

Và quản ký yếu kém dẫn đến việc bán mình

Đến cuối thập niên 1980, cả hai công ty không còn thuộc sở hữu gia đình. Năm 1987, Horst bán Adidas cho nhà công nghiệp người Pháp Bernard Tapie. Cùng năm đó, Armin và anh em của mình bán 72% cổ phần Puma cho doanh nghiệp Thụy Sĩ Cosa Liebermann SA.
Cuộc chiến gia tộc đã khiến cả hai thương hiệu suy yếu, và việc bán đi là kết quả tất yếu. Dù vậy, sự thù địch giữa hai công ty vẫn kéo dài cho đến năm 2009, khi nhân viên của Adidas và Puma tổ chức một trận bóng giao hữu nhân Ngày Quốc tế Hòa bình, đánh dấu lần đầu tiên hai thương hiệu hòa giải sau hơn 60 năm xung đột.

Trong sự kiện này thị trưởng Herzogenaurach, ông German Hacker, đã xuất hiện với một hành động đầy ý nghĩa: ông mang một chiếc giày Adidas ở chân trái và một chiếc giày Puma ở chân phải. Hành động này không chỉ thể hiện tinh thần hòa giải mà còn gửi đi thông điệp rằng thị trấn, vốn bị chia rẽ sâu sắc bởi cuộc chiến giữa hai anh em nhà Dassler, giờ đây sẵn sàng bước qua quá khứ để hướng tới sự đoàn kết. Đây là một khoảnh khắc đáng nhớ, được người dân địa phương và truyền thông quốc tế nhắc đến như một bước ngoặt trong lịch sử Herzogenaurach.

Ngày nay, Adidas và Puma vẫn là những gã khổng lồ trong ngành thời trang thể thao, dù không còn thuộc sở hữu gia đình Dassler. Theo thông tin gần đây, vào năm 2023, Adidas ghi nhận doanh thu từ dòng giày Yeezy khoảng 400 triệu euro, giúp giảm khoản lỗ dự kiến từ 700 triệu euro xuống còn 450 triệu euro. Adidas cũng đang đàm phán gia hạn hợp đồng tài trợ 10 năm với Manchester United, trị giá 900 triệu bảng Anh.

Trong khi đó, Puma, dù có quy mô nhỏ hơn, vẫn duy trì vị thế với doanh thu năm 2014 đạt 3,6 tỷ euro, so với 14,8 tỷ euro của Adidas cùng năm. Cả hai công ty đều có trụ sở chính tại Herzogenaurach, và dù sự cạnh tranh đã bớt gay gắt, họ vẫn là đối thủ không khoan nhượng trên thị trường toàn cầu.

Câu chuyện của Adidas và Puma không chỉ là về giày dép hay thể thao, mà còn là bài học về sự chia rẽ và lòng thù hận có thể kéo dài qua nhiều thế hệ, đồng thời tạo nên những đế chế vĩ đại nhưng đầy bi kịch.

Ngày nay thị trấn nhỏ Herzogenaurach vẫn mang dấu ấn của sự chia rẽ lịch sử giữa Adidas và Puma. Hai trụ sở chính của hai thương hiệu này vẫn nằm ở hai bên bờ sông Aurach, như một biểu tượng của cuộc chiến gia tộc kéo dài hơn nửa thế kỷ. Dù sự thù địch giữa hai công ty đã giảm bớt sau trận bóng giao hữu hòa giải năm 2009, và thị trấn không còn căng thẳng như trước, nhưng người dân địa phương vẫn thường nhắc đến câu chuyện hai anh em nhà Dassler với chút tiếc nuối. Herzogenaurach giờ đây yên bình hơn, nhưng bóng dáng của Adidas và Puma vẫn là niềm tự hào – và cũng là ký ức không thể xóa nhòa – của vùng đất này.