McDonald's, tầm nhìn của Ray Kroc và “cú lừa” lịch sử!

McDonald's được thành lập bởi hai anh em Richard và Maurice McDonald (thường được gọi là Dick và Mac McDonald) vào năm 1940 tại San Bernardino, California, Mỹ. Tuy nhiên, người biến McDonald's thành một đế chế toàn cầu là Ray Kroc, một nhân viên kinh doanh máy pha sữa lắc, người gia nhập công ty vào năm 1954 và mua lại toàn bộ quyền sở hữu từ anh em McDonald vào năm 1961.

• Anh em McDonald: Hai anh em khởi nghiệp với một nhà hàng nhỏ, sáng tạo mô hình phục vụ nhanh với thực đơn đơn giản, tập trung vào hamburger, khoai tây chiên, và đồ uống. Họ đặt nền móng cho hệ thống “Speedee Service System”, tiền thân của ngành công nghiệp thức ăn nhanh hiện đại.

• Ray Kroc: Với tầm nhìn chiến lược, Kroc mở rộng McDonald's thông qua mô hình nhượng quyền, xây dựng hệ thống quản lý chặt chẽ và tiêu chuẩn hóa chất lượng. Ông được xem là “người sáng lập” thực sự của McDonald's hiện đại, dù không phải người khởi đầu.

Những cột mốc phát triển của McDonald's

McDonald's đã trải qua hơn 80 năm phát triển với nhiều cột mốc quan trọng:

• 1940: Anh em McDonald mở nhà hàng McDonald's Bar-B-Q tại San Bernardino, California, phục vụ thực đơn đa dạng với mô hình phục vụ tận bàn.

• 1948: Chuyển đổi sang mô hình tự phục vụ với thực đơn rút gọn (hamburger, cheeseburger, khoai tây chiên, đồ uống), áp dụng “Speedee Service System” để tăng tốc độ phục vụ. Hamburger giá chỉ 15 cent trở thành món chủ lực.

• 1954: Ray Kroc ghé thăm nhà hàng, ấn tượng với hiệu quả hoạt động, và đề nghị trở thành đại lý nhượng quyền toàn quốc.

• 1955: Ray Kroc mở nhà hàng McDonald's đầu tiên do ông điều hành tại Des Plaines, Illinois, đánh dấu sự ra đời của McDonald’s System Inc. (sau này là McDonald’s Corporation). Đây cũng là năm logo “Golden Arches” được giới thiệu.

• 1958: Bán được 100 triệu chiếc hamburger, thể hiện tốc độ phát triển nhanh chóng.

• 1961: Ray Kroc mua lại toàn bộ quyền sở hữu từ anh em McDonald với giá 2,7 triệu USD, giành quyền kiểm soát thương hiệu.

• 1965: McDonald's phát hành cổ phiếu ra công chúng (IPO), giá cổ phiếu tăng 22% ngay ngày đầu. Cùng năm, công ty mở cửa hàng thứ 700 tại Mỹ.

• 1967: Mở cửa hàng quốc tế đầu tiên tại Canada và Puerto Rico, bắt đầu hành trình toàn cầu hóa.

• 1975: Ra mắt mô hình “Drive-thru” tại Sierra Vista, Arizona, cho phép khách mua đồ mà không cần xuống xe. Hiện nay, Drive-thru chiếm hơn 50% doanh thu của McDonald's.

• 1984: Ray Kroc qua đời, để lại di sản với hơn 7.500 cửa hàng trên toàn cầu.

• 1990: Mở cửa hàng đầu tiên tại Liên Xô (Moscow), thu hút hơn 30.000 khách trong ngày khai trương, đánh dấu bước tiến vào thị trường Đông Âu.

• 2014: McDonald's tại Việt Nam khai trương cửa hàng đầu tiên tại TP.HCM, với đối tác nhượng quyền là ông Nguyễn Bảo Hoàng.

• 2019: Mua lại công ty công nghệ Dynamic Yield để cải thiện trải nghiệm khách hàng qua AI, tăng 5% doanh thu từ Drive-thru.

• 2021: McDonald's vận hành hơn 40.000 cửa hàng tại hơn 100 quốc gia, phục vụ 68 triệu khách mỗi ngày.
  Năm 2023: Số lượng cửa hàng tăng lên khoảng 41.800 cửa hàng toàn cầu, với sự mở rộng đáng kể ở các thị trường như Trung Quốc, Nhật Bản, và châu Âu.

• Năm 2024: Theo các báo cáo, McDonald's tiếp tục mở thêm khoảng 1.600 cửa hàng mới trong năm 2024, đưa tổng số cửa hàng ước tính lên khoảng 43.400 cửa hàng trên toàn cầu.
• Năm 2025 (dự kiến): McDonald's đặt mục tiêu đạt 50.000 cửa hàng vào năm 2027, với kế hoạch mở thêm khoảng 10.000 cửa hàng từ năm 2023 đến 2027. Tính đến tháng 3/2025, số lượng cửa hàng có thể đã đạt khoảng 44.000–45.000 cửa hàng, dựa trên tốc độ mở mới khoảng 1.500–2.000 cửa hàng mỗi năm.

Câu chuyện huyền thoại về thương hiệu McDonald's: McDonald's không chỉ là một chuỗi thức ăn nhanh mà còn là biểu tượng của sự đổi mới, nhượng quyền, và toàn cầu hóa. Dưới đây là những câu chuyện huyền thoại nổi bật:

1. Tầm nhìn của Ray Kroc và “cú lừa” lịch sử:

   • Khi gặp anh em McDonald, Ray Kroc, một nhân viên bán máy sữa lắc 52 tuổi, nhận ra tiềm năng của mô hình phục vụ nhanh. Ông thuyết phục họ nhượng quyền và mở rộng quy mô, nhưng hai anh em chỉ muốn duy trì hoạt động nhỏ lẻ. Năm 1961, Kroc mua lại thương hiệu với giá 2,7 triệu USD, một quyết định được xem là “thương vụ thế kỷ”. Tuy nhiên, anh em McDonald không nhận được 1% doanh thu như thỏa thuận ban đầu do thiếu hợp đồng rõ ràng, dẫn đến tranh cãi rằng Kroc đã “chiếm đoạt” thương hiệu. Nếu giữ 1% doanh thu, anh em McDonald có thể kiếm được hàng trăm triệu USD mỗi năm hiện nay. Câu chuyện này được tái hiện trong bộ phim The Founder (2016), khắc họa sự táo bạo và tham vọng của Kroc.

2. Mô hình Drive-thru thay đổi ngành ăn nhanh:

   • Năm 1975, McDonald's sáng tạo mô hình Drive-thru tại Arizona để phục vụ quân nhân không được phép xuống xe khi mặc quân phục. Ý tưởng này nhanh chóng trở thành một cuộc cách mạng, giúp McDonald's đáp ứng nhu cầu của khách hàng bận rộn. Ngày nay, Drive-thru đóng góp hơn 50% doanh thu toàn cầu, trở thành chuẩn mực cho ngành thức ăn nhanh.

3. Đại học Hamburger và tiêu chuẩn hóa:

   • Ray Kroc mở Đại học Hamburger tại Illinois vào năm 1961 để đào tạo quản lý và đối tác nhượng quyền về quy trình, chất lượng, và dịch vụ. Hơn 275.000 người đã tốt nghiệp từ chương trình này, đảm bảo sự đồng nhất về chất lượng tại mọi cửa hàng, dù ở Mỹ hay Nhật Bản. Kroc nhấn mạnh triết lý “QSC&V” (Chất lượng, Dịch vụ, Sạch sẽ, Giá trị), trở thành kim chỉ nam cho McDonald's.

4. Chiến lược nội địa hóa thực đơn:

   • McDonald's nổi tiếng với khả năng thích nghi văn hóa địa phương. Tại Ấn Độ, thực đơn không có thịt bò hay thịt lợn để tôn trọng đạo Hindu và Hồi giáo, thay bằng burger gà và chay như McAloo Tikki. Ở Trung Quốc, McDonald's dùng thịt đùi gà thay vì thịt ức và tổ chức bữa ăn Tết với trang trí 12 con giáp. Tại Nhật Bản, có món Teriyaki Burger. Sự linh hoạt này giúp McDonald's chinh phục hơn 100 quốc gia.

5. Cơn sốt McDonald's tại Liên Xô:

   • Khi mở cửa hàng đầu tiên tại Moscow năm 1990, McDonald's thu hút hàng chục nghìn người xếp hàng dài hàng trăm mét để thử “hương vị phương Tây”. Ngày khai trương, cửa hàng phục vụ hơn 30.000 khách, lập kỷ lục thế giới về lượt khách trong một ngày. Sự kiện này không chỉ là thành công thương mại mà còn là biểu tượng văn hóa, đánh dấu sự mở cửa của Liên Xô với thế giới.

Số lượng cửa hàng và doanh thu hiện nay

• Số lượng cửa hàng: Tính đến năm 2023, McDonald's có hơn 40.000 cửa hàng tại 120 quốc gia trên toàn thế giới. Trong đó, khoảng 85% là các cửa hàng nhượng quyền, chỉ 15% do công ty trực tiếp điều hành. Mỹ là thị trường lớn nhất với khoảng 14.000 cửa hàng, tiếp theo là các nước như Nhật Bản, Trung Quốc, và Đức.

• Doanh thu: Theo báo cáo tài chính năm 2022, McDonald's đạt doanh thu toàn cầu khoảng 23,2 tỷ USD, với lợi nhuận ròng khoảng 6,2 tỷ USD. Doanh thu đến từ ba nguồn chính:

  • Bán hàng tại các cửa hàng do công ty điều hành (khoảng 15% tổng doanh thu).

  • Phí nhượng quyền và tiền thuê từ các cửa hàng nhượng quyền (chiếm phần lớn lợi nhuận).

  • Thu nhập từ bất động sản (McDonald's sở hữu 70% tòa nhà và 45% đất của các cửa hàng).

Mô hình kinh doanh của McDonald's là gì?

McDonald's vận hành một mô hình kinh doanh kết hợp nhượng quyền thương mại, bất động sản, và dịch vụ ăn nhanh, với các đặc điểm chính:

1. Nhượng quyền thương mại (Franchise):

   • Đây là cốt lõi của McDonald's, với 85% cửa hàng thuộc sở hữu của các đối tác nhượng quyền. Các đối tác trả phí nhượng quyền ban đầu (khoảng 1-2 triệu USD) và phí hàng tháng (khoảng 4-5% doanh thu). Đổi lại, họ được sử dụng thương hiệu, quy trình, và hỗ trợ từ McDonald's.

   • McDonald's áp dụng quản lý chặt chẽ, yêu cầu đối tác tuân thủ tiêu chuẩn về chất lượng, vệ sinh, và dịch vụ. Đại học Hamburger đóng vai trò đào tạo để đảm bảo sự đồng nhất.

2. Bất động sản:

   • McDonald's không chỉ bán burger mà còn là một “đế chế bất động sản”. Công ty sở hữu khoảng 70% tòa nhà và 45% đất của các cửa hàng, cho đối tác nhượng quyền thuê lại. Tiền thuê này chiếm khoảng 20% doanh thu toàn cầu, giúp McDonald's ổn định tài chính ngay cả khi thị trường thức ăn nhanh biến động.

   • Chiến lược này được Harry J. Sonneborn, cựu giám đốc tài chính, đề xuất vào năm 1956, giúp McDonald's kiếm lợi nhuận lớn từ bất động sản.

3. Dịch vụ ăn nhanh và nội địa hóa:

   • McDonald's tập trung vào tốc độ, giá cả phải chăng, và chất lượng đồng nhất. Hệ thống “Speedee Service System” tối ưu hóa quy trình chế biến, phục vụ khách trong vài phút.

   • Thực đơn được điều chỉnh theo văn hóa địa phương, như McSpicy Paneer ở Ấn Độ hay Ebi Burger ở Nhật Bản, để thu hút khách hàng toàn cầu.

4. Chuyển đổi số và công nghệ:

   • McDonald's đầu tư mạnh vào công nghệ để cải thiện trải nghiệm khách hàng, như kiosk đặt hàng tự động, ứng dụng di động, và bảng thực đơn điện tử sử dụng AI. Việc mua Dynamic Yield năm 2019 giúp cá nhân hóa đề xuất món ăn dựa trên dữ liệu khách hàng.

   • Dịch vụ giao hàng qua ứng dụng (như ở Mỹ, Anh, Trung Quốc) và tích hợp Drive-thru vào hệ sinh thái số đã tăng doanh thu đáng kể.

5. Triết lý “QSC&V”:

   • Ray Kroc nhấn mạnh Chất lượng (Quality), Dịch vụ (Service), Sạch sẽ (Cleanliness), và Giá trị (Value) là nền tảng kinh doanh. Triết lý này được áp dụng ở mọi cửa hàng, từ quy trình chế biến đến đào tạo nhân viên.

McDonald's là một câu chuyện thành công về sự đổi mới, tầm nhìn chiến lược, và khả năng thích nghi. Từ một nhà hàng nhỏ của anh em McDonald, Ray Kroc đã biến thương hiệu này thành đế chế thức ăn nhanh toàn cầu với hơn 40.000 cửa hàng tại 120 quốc gia, doanh thu 23,2 tỷ USD (2022), và mô hình kinh doanh kết hợp nhượng quyền, bất động sản, và công nghệ.
Những câu chuyện huyền thoại như thương vụ mua lại của Kroc, mô hình Drive-thru, hay cơn sốt ở Liên Xô đã làm nên tên tuổi McDonald's, biến nó thành biểu tượng của ngành ăn nhanh và toàn cầu hóa. Với chiến lược nội địa hóa và chuyển đổi số, McDonald's tiếp tục duy trì vị thế dẫn đầu trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt.