Telegram bị cấm tại Việt Nam và 31 quốc gia khác, tại sao?

Telegram được ra mắt vào năm 2013 bởi hai anh em người Nga, Pavel Durov và Nikolai Durov. Trước đó, Pavel Durov nổi tiếng với việc sáng lập VKontakte (VK), mạng xã hội lớn nhất của Nga, thường được ví như “Facebook của Nga”.

Tuy nhiên, năm 2014, Pavel rời Nga sau khi từ chối yêu cầu của chính phủ Nga về việc cung cấp dữ liệu người dùng VKontakte liên quan đến các hoạt động chính trị. Sau đó, anh em Durov tập trung phát triển Telegram, một ứng dụng nhắn tin mã hóa nhấn mạnh vào quyền riêng tư và tự do ngôn luận.

Telegram được đăng ký tại Dubai, UAE, với các văn phòng không công khai địa chỉ cụ thể để bảo vệ đội ngũ phát triển khỏi áp lực từ các chính phủ. Ứng dụng nhanh chóng phát triển, đạt 1 tỷ lượt tải vào năm 2021, với hơn 950 triệu người dùng hoạt động hàng tháng tính đến tháng 7/2024. Telegram hiện là một trong những ứng dụng nhắn tin phổ biến nhất thế giới, cạnh tranh với WhatsApp, Signal và các nền tảng khác.

2. Người sáng lập Telegram

• Pavel Durov (sinh năm 1984): Được mệnh danh là “Mark Zuckerberg của Nga”, Pavel là bộ mặt chính của Telegram. Ông cung cấp tài chính và hạ tầng thông qua quỹ Digital Fortress. Pavel nổi tiếng với quan điểm chống kiểm soát dữ liệu và ủng hộ tự do ngôn luận, từng từ chối hợp tác với chính phủ Nga và nhiều quốc gia khác. Ông sở hữu khối tài sản crypto ước tính 15,5 tỷ USD và cam kết giữ Telegram miễn phí, không bán dữ liệu người dùng.
• Nikolai Durov: Anh trai của Pavel, Nikolai là bộ óc kỹ thuật đứng sau Telegram. Ông phát triển giao thức MTProto, một giao thức mã hóa độc quyền giúp Telegram đảm bảo tốc độ và bảo mật khi trao đổi tin nhắn. Nikolai có nền tảng toán học và kỹ thuật mạnh mẽ, từng giành huy chương trong các cuộc thi lập trình quốc tế.

3. Điểm mạnh của Telegram: Telegram nổi bật nhờ các tính năng độc đáo, tập trung vào tốc độ, bảo mật và trải nghiệm người dùng.

• Bảo mật cao:
  • Sử dụng giao thức MTProto do Nikolai Durov thiết kế, đảm bảo mã hóa đầu cuối (end-to-end encryption) trong các cuộc trò chuyện bí mật (Secret Chats).
  • Cho phép xóa tin nhắn hai chiều bất cứ lúc nào, kể cả từ phía người nhận, tăng cường quyền kiểm soát dữ liệu.
  • Không lưu trữ dữ liệu người dùng trên máy chủ nếu không cần thiết, giảm nguy cơ bị chính phủ yêu cầu truy xuất.
• Tốc độ nhanh:
  • Hệ thống máy chủ phân tán toàn cầu giúp Telegram hoạt động mượt mà ngay cả trên mạng yếu.
  • Hỗ trợ gửi file dung lượng lớn (lên đến 2GB) nhanh chóng, vượt trội so với nhiều ứng dụng khác.
• Tính năng đa dạng:
  • Hỗ trợ nhóm chat lớn (tối đa 200.000 thành viên), phù hợp cho cộng đồng và doanh nghiệp.
  • Kênh (Channels) cho phép phát nội dung đến số lượng người theo dõi không giới hạn.
  • Sticker và bot: Cung cấp bộ sticker phong phú và bot tự động hóa cho nhiều mục đích, từ quản lý nhóm đến giải trí.
  • Đa nền tảng: Hoạt động mượt mà trên iOS, Android, Windows, macOS và trình duyệt web.
• Miễn phí 100%:
  • Telegram cam kết không bán quảng cáo hay dữ liệu người dùng. Hoạt động được tài trợ bởi Pavel Durov và quỹ Digital Fortress, với kế hoạch cung cấp tính năng trả phí nâng cao nếu cần thêm kinh phí.
• Tùy chỉnh cao:
  • Giao diện đơn giản, nhẹ, dễ sử dụng, với khả năng tùy chỉnh giao diện và chức năng thông qua bot hoặc proxy.

4. Đối tượng người dùng chính: Telegram hướng đến các nhóm người dùng như sau.

• Người dùng cá nhân yêu cầu bảo mật: Những người muốn bảo vệ quyền riêng tư, tránh bị theo dõi hoặc kiểm soát bởi chính phủ hoặc công ty lớn.
• Cộng đồng và tổ chức lớn: Nhờ hỗ trợ nhóm chat lên đến 200.000 thành viên và kênh không giới hạn, Telegram được các cộng đồng trực tuyến, tổ chức phi chính phủ và nhóm hoạt động xã hội ưa chuộng.
• Doanh nghiệp và nhóm làm việc: Tính năng bot, gửi file lớn và quản lý nhóm hiệu quả khiến Telegram trở thành công cụ giao tiếp nội bộ phổ biến trong nhiều công ty, đặc biệt ở các nước như Nga, Ấn Độ và Đông Nam Á.
• Người dùng ở các nước bị kiểm duyệt: Telegram phổ biến ở các quốc gia có kiểm soát internet chặt chẽ (như Nga, Iran, Trung Quốc) nhờ khả năng vượt tường lửa thông qua proxy hoặc VPN.
• Nhà phát triển và lập trình viên: Bot API của Telegram cho phép tạo các công cụ tự động hóa, thu hút các nhà phát triển muốn tích hợp Telegram vào quy trình làm việc.

5. Phân tích lý do Telegram bị cấm tại nhiều quốc gia, bao gồm Việt Nam

Theo thông tin từ bài viết, 31 quốc gia đã áp đặt lệnh cấm tạm thời hoặc vĩnh viễn đối với Telegram kể từ năm 2015, do những lo ngại về bảo mật, an ninh quốc gia và các hoạt động bất hợp pháp. Dưới đây là phân tích chi tiết và đánh giá lý do:

Lý do Telegram bị cấm

1. Hoạt động bất hợp pháp trên nền tảng:
   • Telegram bị coi là “mảnh đất màu mỡ” cho các hoạt động phi pháp như buôn bán ma túy, phát tán nội dung khiêu dâm trẻ em, rửa tiền, lừa đảo xuyên quốc gia, cờ bạc và vi phạm bản quyền. Ví dụ, tại Pháp, một cuộc điều tra năm 2025 đã triệt phá mạng lưới ấu dâm với 55 nghi phạm sử dụng các nhóm kín trên Telegram.
   • Các nhóm kín (Secret Chats) và kênh công khai cho phép ẩn danh, khiến Telegram trở thành nền tảng lý tưởng cho tội phạm công nghệ cao.
   • Ở Việt Nam, cơ quan chức năng lo ngại Telegram bị lợi dụng để xâm phạm an ninh quốc gia và thực hiện các vụ lừa đảo quy mô lớn.
2. Thiếu hợp tác với cơ quan chức năng:
   • Telegram từ chối cung cấp dữ liệu người dùng cho chính phủ nhiều nước, kể cả trong các cuộc điều tra tội phạm nghiêm trọng như khủng bố, buôn bán ma túy hay lạm dụng trẻ em. Ví dụ:
     • Brazil từng chặn Telegram vào năm 2023 vì không cung cấp thông tin về các tổ chức phát xít hoạt động trên nền tảng.
     • Pháp bắt giữ Pavel Durov vào tháng 8/2024, cáo buộc ông không hợp tác trong các vụ điều tra liên quan đến nội dung bất hợp pháp.
   • Tại Việt Nam, Telegram bị liệt vào danh sách các nền tảng kém hợp tác nhất với cơ quan thực thi pháp luật, theo Interpol.
3. Tính bảo mật cao gây khó khăn cho giám sát:
   • Giao thức mã hóa MTProto và tính năng Secret Chats khiến cơ quan chức năng khó theo dõi nội dung trao đổi, đặc biệt trong các vụ án liên quan đến an ninh quốc gia hoặc tội phạm có tổ chức.
   • Telegram không đăng ký cung cấp dịch vụ tại Việt Nam theo quy định mới có hiệu lực từ năm 2025, làm tăng lo ngại về việc thiếu kiểm soát nội dung.
4. Lỗ hổng bảo mật và lừa đảo:
   • Mặc dù nhấn mạnh bảo mật, Telegram vẫn bị lợi dụng cho các chiêu lừa đảo tinh vi, như gửi liên kết giả mạo để đánh cắp tài khoản. Người dùng có thể mất tài khoản nếu nhấp vào các liên kết yêu cầu nhập OTP hoặc thông tin đăng nhập.
   • Các vụ lừa đảo này không chỉ xảy ra tại Việt Nam mà còn phổ biến trên toàn cầu, làm gia tăng áp lực cấm Telegram ở nhiều quốc gia.
5. Căng thẳng địa chính trị:
   • Ở Nga, Telegram bị cấm từ năm 2018 do Pavel Durov từ chối cung cấp khóa mã hóa cho cơ quan an ninh FSB. Mặc dù lệnh cấm sau đó được dỡ bỏ, nó cho thấy Telegram là mục tiêu của các chính phủ muốn kiểm soát thông tin.
   • Ở Trung Quốc, Telegram bị chặn hoàn toàn do được sử dụng bởi các nhà hoạt động dân chủ và các nhóm đối lập.

Lý do cụ thể tại Việt Nam

• An ninh quốc gia: Cục Viễn thông Việt Nam yêu cầu các nhà mạng chặn Telegram do lo ngại về các hoạt động xâm phạm an ninh quốc gia, như phát tán thông tin sai lệch hoặc tổ chức các nhóm chống đối.
• Lừa đảo quy mô lớn: Telegram bị lợi dụng cho các vụ lừa đảo công nghệ cao, như giả mạo liên kết để đánh cắp tài khoản hoặc tổ chức cờ bạc trực tuyến.
• Thiếu đăng ký pháp lý: Telegram chưa đăng ký cung cấp dịch vụ tại Việt Nam theo quy định mới, khiến cơ quan chức năng không thể kiểm soát nội dung hoặc yêu cầu hợp tác.

Đánh giá lý do cấm của Telegram

• Tội phạm công nghệ cao: Các hoạt động bất hợp pháp như buôn bán ma túy, nội dung ấu dâm và lừa đảo trên Telegram là mối đe dọa thực sự. Ví dụ, vụ triệt phá mạng lưới ấu dâm ở Pháp năm 2025 cho thấy Telegram bị lợi dụng nghiêm trọng.
• An ninh quốc gia: Ở các quốc gia như Việt Nam, nơi kiểm soát thông tin là ưu tiên, việc Telegram không hợp tác cung cấp dữ liệu người dùng gây khó khăn cho cơ quan chức năng.
• Bảo vệ người dùng: Các vụ lừa đảo qua liên kết giả mạo trên Telegram cho thấy nguy cơ mất an toàn thông tin, đặc biệt khi người dùng không bật xác thực hai yếu tố (2FA).
• Và tính chưa hợp lý:
  • Ảnh hưởng đến quyền riêng tư: Telegram là công cụ quan trọng cho tự do ngôn luận, đặc biệt ở các nước có kiểm duyệt chặt chẽ. Việc cấm hoàn toàn có thể hạn chế quyền tiếp cận thông tin của người dùng hợp pháp.
  • Thiếu giải pháp thay thế: Thay vì cấm, các quốc gia có thể yêu cầu Telegram cải thiện cơ chế kiểm duyệt nội dung hoặc hợp tác chặt chẽ hơn, như cách Úc áp dụng (phạt Telegram 1 triệu AUD nhưng không cấm hoàn toàn).
  • Tác động đến doanh nghiệp: Nhiều công ty và cộng đồng sử dụng Telegram làm công cụ giao tiếp chính. Lệnh cấm có thể gây gián đoạn hoạt động kinh doanh và giao tiếp.

Telegram là một ứng dụng nhắn tin mạnh mẽ nhờ giao thức mã hóa MTProto, tốc độ nhanh, tính năng đa dạng và cam kết miễn phí. Nó thu hút người dùng cá nhân, doanh nghiệp và cộng đồng yêu thích quyền riêng tư, đặc biệt ở các nước bị kiểm duyệt. Tuy nhiên, chính tính bảo mật cao và việc thiếu hợp tác với cơ quan chức năng đã khiến Telegram bị cấm ở 31 quốc gia, bao gồm Việt Nam, do lo ngại về tội phạm công nghệ cao, lừa đảo và an ninh quốc gia.