Số hóa kênh kinh doanh truyền thống, xu hướng tất yếu!

1. GT 4.0 và định hướng số hóa trong kinh doanh truyền thông

Công nghiệp 4.0 (GT 4.0) đề cập đến cuộc cách mạng công nghiệp dựa trên các công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT), dữ liệu lớn (Big Data), blockchain, điện toán đám mây, và tự động hóa. Trong bối cảnh Việt Nam, GT 4.0 thúc đẩy số hóa (digital transformation) bằng cách tích hợp công nghệ vào các quy trình kinh doanh, đặc biệt là kênh kinh doanh truyền thông (offline retail, marketing truyền thống, cửa hàng vật lý).

Ứng dụng công nghệ GT 4.0 vào kênh kinh doanh truyền thông:

• Tự động hóa và cá nhân hóa trải nghiệm khách hàng: Sử dụng AI và Big Data để phân tích hành vi khách hàng, từ đó cung cấp các chiến dịch quảng cáo cá nhân hóa qua email, mạng xã hội, hoặc tại cửa hàng (ví dụ: gợi ý sản phẩm dựa trên lịch sử mua sắm).
• Tích hợp đa kênh (Omnichannel): Kết nối kênh truyền thống (cửa hàng, siêu thị) với kênh số (website, ứng dụng di động) để tạo trải nghiệm liền mạch. Ví dụ: khách hàng có thể đặt hàng online và nhận tại cửa hàng (click-and-collect).
• Công nghệ tại điểm bán: Sử dụng mã QR, màn hình kỹ thuật số, hoặc kiosks tự phục vụ tại cửa hàng để cung cấp thông tin sản phẩm, khuyến mãi, hoặc thanh toán không tiền mặt.
• Quản lý chuỗi cung ứng thông minh: IoT và blockchain giúp theo dõi hàng hóa theo thời gian thực, tối ưu hóa kho bãi và giảm lãng phí.
• Marketing số hóa: Chuyển đổi từ quảng cáo truyền thống (biển hiệu, báo in) sang quảng cáo trực tuyến (Google Ads, TikTok Ads), sử dụng dữ liệu để nhắm mục tiêu chính xác.

2. Liệu ứng dụng công nghệ GT 4.0 có thành công tại Việt Nam?

Ứng dụng GT 4.0 vào kênh kinh doanh truyền thông tại Việt Nam có tiềm năng thành công lớn, nhờ các yếu tố sau:

Yếu tố hỗ trợ thành công:

1. Thị trường năng động và dân số trẻ:
   • Việt Nam có dân số hơn 100 triệu người, với 70% dưới 35 tuổi, am hiểu công nghệ và sẵn sàng tiếp nhận các giải pháp số. Theo báo cáo từ McKinsey (2021), 55% Gen Z Việt Nam sử dụng TikTok, thúc đẩy các kênh thương mại xã hội như Zalo, Shopee Live.
   • Tỷ lệ thâm nhập internet đạt 78% (2024), với 57,6 triệu người mua sắm trực tuyến, tạo điều kiện cho các chiến lược số hóa.
2. Sự hỗ trợ từ chính phủ:
   • Chương trình Chuyển đổi số Quốc gia đến 2025, tầm nhìn 2030 xác định 4 trụ cột: công nghiệp CNTT, số hóa kinh tế, quản trị số, và dữ liệu số. Chính phủ thúc đẩy các doanh nghiệp áp dụng công nghệ như AI, Big Data, và điện toán đám mây.
   • Các chính sách như Luật Công nghiệp Công nghệ số (dự thảo 2024) tạo khung pháp lý cho việc ứng dụng công nghệ vào kinh doanh.
3. Tăng trưởng thương mại điện tử:
   • Theo JDI Group (2024), thị trường thương mại điện tử Việt Nam đạt doanh thu 9,4 tỷ USD từ các nền tảng như Shopee, TikTok Shop, Lazada, tăng 53,4% so với 2022. Điều này thúc đẩy các doanh nghiệp truyền thống tích hợp công nghệ để cạnh tranh.
   • Người tiêu dùng chi 1,3 tỷ USD cho mua sắm trực tuyến năm 2024, với 55% dự định tăng chi tiêu, tạo áp lực cho các kênh truyền thống phải số hóa.
4. Thành công của các doanh nghiệp tiên phong:
   • Co.opmart (siêu thị bán lẻ) đã áp dụng các giải pháp số như click-and-collect, màn hình kỹ thuật số, và RFID để tăng trải nghiệm khách hàng, giúp duy trì cạnh tranh với các nền tảng thương mại điện tử.
   • Viettel, Vinaphone, Mobifone chuyển từ dịch vụ viễn thông truyền thống sang cung cấp dịch vụ số (thanh toán số, điện toán đám mây), cho thấy khả năng tích hợp công nghệ vào mô hình truyền thống.

Thử nhìn một số ví dụ minh họa:

• The Coffee House: Chuỗi cà phê truyền thống này sử dụng ứng dụng di động để tích điểm, đặt hàng trước, và cá nhân hóa khuyến mãi dựa trên dữ liệu khách hàng. Kết quả, doanh thu từ kênh số chiếm tỷ trọng lớn, giúp cạnh tranh với các thương hiệu quốc tế như Starbucks.
• VinMart (nay là WinMart): Áp dụng công nghệ IoT để quản lý kho, tích hợp kênh online-offline qua ứng dụng WinMart+, và sử dụng dữ liệu để tối ưu hóa chương trình khuyến mãi, giúp tăng trưởng doanh thu trong bối cảnh cạnh tranh từ Shopee, Lazada.

3. Hạn chế của việc ứng dụng công nghệ GT 4.0

Mặc dù tiềm năng lớn, việc ứng dụng GT 4.0 vào kênh kinh doanh truyền thông tại Việt Nam đối mặt với một số hạn chế do thói quen tiêu dùng bao đời nay.

1. Chi phí đầu tư cao:
   • Việc triển khai các công nghệ như AI, IoT, hoặc hệ thống quản lý đơn hàng (OMS) đòi hỏi chi phí lớn. Theo nghiên cứu trên ResearchGate (2023), các doanh nghiệp logistics nhỏ tại Việt Nam phải chi từ 50 triệu đến 150 triệu VND/tháng cho các giải pháp số, tương đương 1-1,5 tỷ VND/năm, là thách thức lớn với doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs).
   • Ví dụ: Hệ thống quản lý kho (WMS) hoặc quản lý vận tải (TMS) yêu cầu phần cứng và phần mềm đắt đỏ, khó tiếp cận với các doanh nghiệp nhỏ.
2. Thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao:
   • Việt Nam thiếu nhân sự có kỹ năng chuyên sâu về AI, Big Data, hoặc blockchain. Theo World Bank (2021), chỉ 6,9% doanh nghiệp sử dụng điện toán đám mây và 1,5% áp dụng Big Data/AI cho tiếp thị, do hạn chế về nhân lực và đào tạo.
   • Các doanh nghiệp truyền thống thường thiếu đội ngũ am hiểu công nghệ để triển khai và duy trì hệ thống số.
3. Hạ tầng công nghệ chưa đồng bộ:
   • Mặc dù tỷ lệ thâm nhập internet cao, hạ tầng công nghệ ở khu vực nông thôn còn hạn chế, gây khó khăn cho việc triển khai các giải pháp số hóa trên toàn quốc.
   • Theo Ken Research (2023), các doanh nghiệp nhỏ thường chỉ áp dụng các giải pháp đơn lẻ như khai báo hải quan điện tử, do thiếu tích hợp công nghệ quốc tế.
4. Kháng cự văn hóa và thói quen truyền thống:
   • Nhiều doanh nghiệp truyền thống, đặc biệt là SMEs, ngại thay đổi do quen với mô hình kinh doanh cũ. Theo ResearchGate (2023), các doanh nghiệp nhỏ trong logistics vẫn xử lý đơn hàng thủ công, dẫn đến tốc độ và hiệu quả thấp.
   • Khách hàng ở khu vực nông thôn hoặc người lớn tuổi vẫn ưa chuộng mua sắm tại cửa hàng vật lý, làm chậm quá trình chuyển đổi sang kênh số.
   • Kể cả anh em Sales cũng khó chấp nhận thay đổi mình để "học công nghệ" đó cũng là thói quen cố hữu của anh em.
5. Rủi ro an ninh mạng:
   • Chuyển đổi số gia tăng nguy cơ tấn công mạng. Theo Ken Research (2023), thị trường an ninh mạng Việt Nam đạt 215 triệu USD năm 2023, phản ánh nhu cầu bảo vệ dữ liệu ngày càng cao.
   • Các quy định mới như Nghị định 53/2022/ND-CP yêu cầu lưu trữ dữ liệu tại Việt Nam, làm tăng chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp.
6. Cạnh tranh từ các nền tảng số lớn:
   • Các nền tảng như Shopee, Lazada, TikTok Shop có lợi thế về công nghệ và dữ liệu khách hàng, khiến các doanh nghiệp truyền thống khó cạnh tranh nếu không đầu tư mạnh vào số hóa.

4. Xu thế mua sắm hiện đại và tác động đến kênh kinh doanh truyền thống tại Việt Nam

Xu hướng mua sắm hiện đại tại Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh GT 4.0 và thương mại điện tử, đang định hình lại hành vi tiêu dùng và tác động mạnh đến các kênh kinh doanh truyền thống:

Các xu hướng mua sắm hiện đại là làn sóng không thể chối cải.

1. Thương mại điện tử bùng nổ:
   • Theo JDI Group (2024), 57 triệu người Việt tham gia mua sắm trực tuyến năm 2022, dự kiến đạt 70 triệu vào 2025. Doanh thu thương mại điện tử tăng 35% mỗi năm, nhanh gấp 2,5 lần Nhật Bản.
   • Các nền tảng như Shopee, TikTok Shop, Lazada cung cấp giá rẻ, giao hàng nhanh, và trải nghiệm cá nhân hóa, thu hút người tiêu dùng trẻ.
2. Thương mại xã hội (Social Commerce):
   • Các nền tảng như Zalo (52 triệu người dùng hoạt động hàng tháng) và TikTok thúc đẩy mua sắm qua livestream và KOLs/KOCs. Theo McKinsey (2021), 55% Gen Z sử dụng TikTok để khám phá sản phẩm.
   • Ví dụ: Mio (mạng xã hội mua sắm) kết nối người bán và người mua qua livestream, tạo trải nghiệm tương tác cao.
3. Thanh toán không tiền mặt:
   • Theo Source of Asia (2022), 95% dịch vụ thanh toán và tiền gửi tại Việt Nam được số hóa. Ngân hàng Nhà nước đặt mục tiêu 70% giao dịch ngân hàng qua kênh số vào 2025.
   • Người tiêu dùng, đặc biệt là giới trẻ, ưa chuộng thanh toán qua ví điện tử (MoMo, ZaloPay) và thẻ ngân hàng.
4. Trải nghiệm mua sắm AR/VR:
   • Công nghệ thực tế ảo (AR/VR) cho phép khách hàng thử sản phẩm trực tuyến (ví dụ: thử quần áo, mỹ phẩm). Theo JDI Group (2024), AR/VR giúp tăng niềm tin và thúc đẩy doanh số.
5. Tập trung vào lối sống bền vững:
   • Người tiêu dùng trẻ quan tâm đến sản phẩm thân thiện môi trường và thương hiệu có trách nhiệm xã hội. Theo McKinsey (2021), xu hướng “conscious lifestyle” đang gia tăng tại Việt Nam.

Tác động đến kênh kinh doanh truyền thống:

1. Sụt giảm doanh thu cửa hàng vật lý:
   • Các cửa hàng truyền thống, đặc biệt ở lĩnh vực bán lẻ (quần áo, điện tử), mất khách hàng vào tay các nền tảng thương mại điện tử do giá rẻ và tiện lợi. Theo ResearchGate (2023), kênh online làm giảm doanh số cửa hàng vật lý tại các siêu thị như Co.opmart.
   • Nhiều cửa hàng điện tử nhỏ phải đóng cửa do không cạnh tranh được với Thegioididong hoặc Shopee.
2. Áp lực chuyển đổi số:
   • Các doanh nghiệp truyền thống phải đầu tư vào công nghệ để tích hợp kênh online-offline. Theo ResearchGate (2023), các siêu thị như Co.opmart triển khai click-and-collect và kiosks tự phục vụ để giữ khách hàng.
   • Doanh nghiệp không số hóa có nguy cơ mất thị phần. Ví dụ: Toys “R” Us thất bại do không cạnh tranh được với Amazon trong lĩnh vực bán lẻ đồ chơi, hoặc kể cả ông lớn Wholesale cũng phải bán mình.
3. Thay đổi hành vi khách hàng:
   • Người tiêu dùng ưu tiên trải nghiệm liền mạch (seamless experience). Ví dụ: Họ muốn kiểm tra sản phẩm tại cửa hàng nhưng đặt hàng online để được giảm giá. Điều này buộc các cửa hàng truyền thống phải tích hợp kênh số.
   • Theo McKinsey (2021), người tiêu dùng Việt Nam không còn tập trung chỉ vào Hà Nội và TP.HCM, mà mở rộng ra khu vực nông thôn, yêu cầu các doanh nghiệp truyền thống mở rộng kênh phân phối.
4. Cơ hội cho mô hình hybrid:
   • Các doanh nghiệp truyền thống có thể tận dụng số hóa để tạo mô hình lai (hybrid model). WinMart kết hợp cửa hàng vật lý với ứng dụng di động, cung cấp giao hàng nhanh và tích điểm, giúp tăng doanh thu.
   • Các cửa hàng nhỏ có thể tham gia các nền tảng như Shopee, Lazada để tiếp cận khách hàng trực tuyến mà không cần đầu tư lớn.
5. Tăng chi phí vận hành:
   • Việc duy trì cả kênh truyền thống và kênh số làm tăng chi phí (đầu tư công nghệ, đào tạo nhân viên, quảng cáo trực tuyến). SMEs khó cạnh tranh với các “ông lớn” như Shopee, Lazada.

Khả năng thành công:

• Ứng dụng GT 4.0 vào kênh kinh doanh truyền thông tại Việt Nam có tiềm năng cao nhờ dân số trẻ, sự hỗ trợ của chính phủ, và tăng trưởng thương mại điện tử. Các doanh nghiệp như Co.opmart, The Coffee House cho thấy việc tích hợp công nghệ (click-and-collect, ứng dụng di động, dữ liệu khách hàng) giúp duy trì cạnh tranh.
• Tuy nhiên, thành công phụ thuộc vào khả năng đầu tư, đào tạo nhân lực, và vượt qua kháng cự văn hóa.

Những hạn chế lớn:

• Chi phí đầu tư cao, thiếu nhân lực chất lượng, hạ tầng chưa đồng bộ, và cạnh tranh từ các nền tảng số lớn là những thách thức chính.
• Doanh nghiệp nhỏ cần chọn giải pháp phù hợp với quy mô, như tham gia nền tảng thương mại điện tử thay vì tự xây dựng hệ thống.

Tác động của xu hướng mua sắm hiện đại:

• Xu hướng thương mại điện tử, thương mại xã hội, và thanh toán không tiền mặt làm giảm doanh thu kênh truyền thống, nhưng mở ra cơ hội cho mô hình hybrid.
• Các doanh nghiệp truyền thống cần tích hợp công nghệ để đáp ứng nhu cầu trải nghiệm liền mạch và mở rộng ra khu vực nông thôn.

Tuy nhiên khi đầu tư cần phải cân nhắc các yếu tố sau:

1. Đầu tư chọn lọc: SMEs nên bắt đầu với các giải pháp chi phí thấp như tham gia Shopee, Lazada, hoặc sử dụng Zalo để quảng bá.
2. Đào tạo nhân lực: Hợp tác với các tổ chức đào tạo để nâng cao kỹ năng số cho nhân viên.
3. Tích hợp omnichannel: Kết nối kênh online-offline để tạo trải nghiệm liền mạch, ví dụ: triển khai click-and-collect hoặc kiosks tự phục vụ.
4. Tận dụng chính sách: Lợi dụng các chương trình hỗ trợ chuyển đổi số từ chính phủ, như quỹ đầu tư công nghệ hoặc miễn giảm thuế.
5. Theo dõi xu hướng: Áp dụng AR/VR hoặc AI để cá nhân hóa trải nghiệm khách hàng, đồng thời tập trung vào sản phẩm bền vững để thu hút người tiêu dùng trẻ.