Cao tốc Bắc Nam cuộc chiến của các Nhà đầu tư: Vingroup và Thaco

Thứ tư - 28/05/2025 10:26

Dự án cao tốc Bắc Nam cuộc cạnh tranh giữa Vingroup và Thaco, vậy Tập đoàn nào có khả năng thắng thầu dự án này, còn hay không các Tập đoàn khác nhảy vào!

Dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam của Việt Nam, với tổng vốn đầu tư ước tính hơn 61 tỷ USD, là một trong những dự án hạ tầng giao thông lớn nhất trong lịch sử nước này, được kỳ vọng sẽ mang lại những tác động sâu rộng về kinh tế, xã hội và công nghệ. Dưới đây là phân tích về mức độ tác động của dự án, so sánh với các nước phát triển, cùng với đánh giá lợi thế của hai đơn vị đấu thầu là VinSpeed (thuộc Vingroup) và THACO.

1. Mức độ tác động của dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam

Tác động lớn đến kinh tế trong nước:

Thúc đẩy tăng trưởng kinh tế: Dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam, với chiều dài hơn 1.541 km, sẽ kết nối Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, giảm thời gian di chuyển từ 30 giờ xuống khoảng 5 giờ. Điều này sẽ thúc đẩy giao thương, du lịch và vận chuyển hàng hóa, tạo động lực phát triển kinh tế cho các địa phương dọc tuyến. Theo kinh nghiệm từ các nước phát triển như Nhật Bản, Đức, và Trung Quốc, đường sắt cao tốc là "động cơ" quan trọng cho phát triển kinh tế, giúp tăng cường kết nối giữa các trung tâm kinh tế lớn.
Phát triển đô thị theo mô hình TOD: Cả VinSpeed và THACO đề xuất phát triển các khu đô thị hiện đại theo mô hình TOD (Transit-Oriented Development) quanh các ga đường sắt. Điều này không chỉ cải thiện hạ tầng đô thị mà còn thúc đẩy thị trường bất động sản và dịch vụ tại các khu vực phụ cận, tương tự như mô hình phát triển quanh các ga Shinkansen ở Nhật Bản hay TGV ở Pháp.
Tạo việc làm và phát triển công nghiệp phụ trợ: Dự án sẽ tạo ra hàng triệu việc làm trực tiếp và gián tiếp, từ xây dựng, vận hành đến sản xuất linh kiện và công nghệ đường sắt. Ví dụ, Trung Quốc đã xây dựng một hệ sinh thái công nghiệp đường sắt mạnh mẽ, với các công ty nội địa sản xuất tàu và thiết bị, điều mà Việt Nam có thể học hỏi nếu dự án được triển khai hiệu quả.

Tác động xã hội:

Cải thiện chất lượng sống: Việc rút ngắn thời gian di chuyển sẽ nâng cao chất lượng cuộc sống, giúp người dân dễ dàng tiếp cận các cơ hội việc làm, giáo dục và y tế giữa các vùng miền. Ví dụ, tuyến Bắc Kinh - Thượng Hải của Trung Quốc đã giảm thời gian di chuyển từ 14 giờ xuống 4,5 giờ, mang lại lợi ích xã hội to lớn.
Giảm áp lực lên các phương thức vận tải khác: Đường sắt cao tốc sẽ giảm tải cho hàng không và đường bộ, giảm ùn tắc giao thông và tai nạn đường bộ, đồng thời tiết kiệm năng lượng. Theo nghiên cứu, đường sắt đô thị tiêu thụ năng lượng chỉ bằng 1/7 so với ô tô trong thành phố.

Tác động công nghệ:

Chuyển giao và nội địa hóa công nghệ: Dự án yêu cầu chuyển giao công nghệ từ các quốc gia có ngành đường sắt phát triển như Trung Quốc, Nhật Bản hoặc Đức. Nếu thành công, Việt Nam có thể xây dựng một ngành công nghiệp đường sắt hiện đại, từ sản xuất đầu máy, toa tàu đến hệ thống tín hiệu.
Nâng cấp năng lực doanh nghiệp nội địa: Việc tham gia vào dự án sẽ buộc các doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng lực kỹ thuật và quản lý, tương tự như cách VinFast đã thúc đẩy ngành công nghiệp ô tô trong nước.

Thử nhìn sáng các nước phát triển:

Trung Quốc: Tuyến Bắc Kinh - Thượng Hải (1.318 km) được xây dựng từ 2008-2011 với tốc độ thi công kỷ lục (439 km/năm) và đạt lợi nhuận chỉ sau 3 năm vận hành (2014). Doanh thu năm 2024 đạt 42.157 triệu NDT (khoảng 5,9 tỷ USD), với lợi nhuận 12.768 triệu NDT (khoảng 1,8 tỷ USD). Việt Nam, với tuyến dài hơn (1.541 km) và điều kiện hạ tầng công nghiệp yếu hơn, sẽ đối mặt với thách thức lớn hơn, nhưng nếu đạt tốc độ thi công 25,7 km/tháng như VinSpeed đề xuất, sẽ đứng thứ hai thế giới về tốc độ xây dựng, sau Trung Quốc.
Nhật Bản: Hệ thống Shinkansen là biểu tượng của sự hiện đại hóa, thúc đẩy phát triển kinh tế và đô thị hóa. Tuy nhiên, Nhật Bản có nền tảng công nghiệp mạnh mẽ từ những năm 1960, trong khi Việt Nam hiện tại vẫn phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu công nghệ. Dự án Bắc - Nam sẽ cần thời gian dài hơn để đạt được hiệu quả kinh tế tương tự.
Châu Âu (Pháp, Đức): Các hệ thống TGV (Pháp) và ICE (Đức) được đầu tư mạnh bởi nhà nước và vận hành theo mô hình PPP (hợp tác công - tư). Việt Nam có thể học hỏi mô hình này, đặc biệt từ cách các nước này tận dụng quỹ đất quanh ga để tạo nguồn thu bổ sung.

Với nhiều thách thức:

Tài chính: Tổng vốn đầu tư 61-67 tỷ USD tương đương khoảng 14% GDP Việt Nam (2024), cao hơn nhiều so với dự án Bắc Kinh - Thượng Hải (khoảng 5% GDP Trung Quốc lúc bấy giờ). Điều này đặt ra áp lực lớn về huy động vốn và khả năng hoàn vốn.
Công nghệ và nhân lực: Việt Nam chưa có kinh nghiệm vận hành đường sắt cao tốc, đòi hỏi đầu tư lớn vào đào tạo nhân lực và chuyển giao công nghệ.
Tính khả thi về thời gian: Mục tiêu hoàn thành trong 5-7 năm của VinSpeed và THACO là tham vọng, nhưng cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan, điều mà các dự án hạ tầng lớn tại Việt Nam thường gặp khó khăn.

2. So sánh lợi thế của VinSpeed (Vingroup) và THACO trong đầu tư

Cả VinSpeed (thuộc Vingroup) và THACO đều là hai tập đoàn tư nhân hàng đầu Việt Nam, với tiềm lực tài chính, kinh nghiệm quản lý dự án lớn và khát vọng đóng góp vào chiến lược quốc gia. Dưới đây là phân tích và so sánh lợi thế của hai đơn vị:

a. VinSpeed (Vingroup)

Tiềm lực tài chính mạnh mẽ: Vingroup là một trong những tập đoàn lớn nhất Việt Nam, với vốn hóa thị trường thuộc top 10 trên sàn HOSE. VinSpeed có vốn điều lệ 6.000 tỷ đồng, trong đó ông Phạm Nhật Vượng góp 51% (3.060 tỷ đồng). Tổng vốn tự có mà VinSpeed cam kết thu xếp (312.330 tỷ đồng, tương đương 12,27 tỷ USD) gấp gần 2 lần vốn chủ sở hữu của Vingroup, cho thấy khả năng huy động vốn mạnh mẽ thông qua hệ sinh thái (VinFast, Vinhomes, Vinpearl).

Kinh nghiệm triển khai dự án lớn: Vingroup đã chứng minh năng lực qua các dự án như VinFast (xây dựng ngành công nghiệp ô tô từ con số 0), Vinhomes (phát triển các khu đô thị lớn), và Vinpearl (du lịch). Đặc biệt, VinFast đã tạo ra chuỗi cung ứng nội địa, một tiền lệ quan trọng để VinSpeed phát triển ngành công nghiệp đường sắt.

Mô hình TOD và hệ sinh thái bất động sản: VinSpeed đề xuất phối hợp với Vinhomes để phát triển các khu đô thị hiện đại quanh ga theo mô hình TOD, tận dụng kinh nghiệm của Vingroup trong bất động sản để tạo nguồn thu bổ sung và thúc đẩy phát triển địa phương. Đây là lợi thế độc đáo, vì Vingroup có sẵn mạng lưới và kinh nghiệm trong lĩnh vực này.

Tầm nhìn công nghệ và nội địa hóa: VinSpeed cam kết xây dựng một ngành công nghiệp đường sắt, từ chuyển giao công nghệ đến sản xuất đầu máy, toa tàu và hệ thống tín hiệu. Vingroup đang đàm phán với các đối tác từ Trung Quốc, Nhật Bản, Đức để nhận chuyển giao công nghệ, đồng thời đào tạo nhân lực để làm chủ công nghệ.

Tốc độ triển khai: VinSpeed đặt mục tiêu hoàn thành dự án trong 5 năm (tương đương 25,7 km/tháng), nhanh hơn nhiều so với kế hoạch ban đầu của nhà nước (10 năm). Điều này thể hiện sự quyết đoán và khả năng quản lý dự án hiệu quả của Vingroup.

Hỗ trợ chính sách: VinSpeed đề xuất một số cơ chế đặc thù, như vay 80% vốn nhà nước không lãi suất trong 35 năm, và được chỉ định đầu tư các dự án bất động sản quanh ga. Đề xuất này đã nhận được sự ủng hộ ban đầu từ các bộ, ngành, cho thấy khả năng làm việc với chính phủ.

Những vẫn còn những hạn chế:

Quy mô vốn lớn: Mặc dù Vingroup có tiềm lực tài chính, việc huy động 12,27 tỷ USD vốn tự có là thách thức lớn, đặc biệt khi tập đoàn đang đầu tư mạnh vào VinFast và các dự án khác.
Phụ thuộc vào chính sách ưu đãi: Đề xuất vay 80% vốn không lãi suất trong 35 năm cần được Quốc hội phê duyệt, và có thể gây tranh cãi về tính công bằng và minh bạch.
Thiếu kinh nghiệm đường sắt: Vingroup chưa có kinh nghiệm trực tiếp trong lĩnh vực đường sắt cao tốc, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ với các đối tác nước ngoài.

b. Với Tập đoàn THACO

Kinh nghiệm sản xuất công nghiệp: THACO là tập đoàn hàng đầu trong ngành sản xuất ô tô, với năng lực sản xuất đầu máy, linh kiện và phụ tùng. Công ty thành viên Thaco Industries được giao vai trò nhận chuyển giao công nghệ và sản xuất các bộ phận cho đường sắt, từ đầu máy, toa tàu đến thiết bị tín hiệu.

Mô hình quản lý dự án toàn diện: THACO đề xuất chia dự án thành hai giai đoạn, hoàn thành trong 7 năm, với các công ty thành viên như Thadico (xây dựng, quản lý hạ tầng) và Thiso (vận hành các dịch vụ xã hội như trung tâm thương mại, bệnh viện). Điều này cho thấy khả năng quản lý chuỗi giá trị dự án từ xây dựng đến vận hành.

Cam kết bảo lãnh và an ninh quốc gia: THACO cam kết không chuyển nhượng dự án cho nước ngoài và sẵn sàng bàn giao dự án cho nhà nước nếu cần vì lý do an ninh quốc gia, thể hiện tinh thần trách nhiệm và tính linh hoạt.

Huy động vốn qua phát hành cổ phiếu: THACO dự kiến bổ sung vốn chủ sở hữu thông qua phát hành cổ phiếu, với ông Trần Bá Dương và gia đình giữ cổ phần chi phối, đảm bảo sự ổn định trong quản lý.

Mô hình TOD và phát triển địa phương: Tương tự VinSpeed, THACO đề xuất khai thác quỹ đất quanh ga theo mô hình TOD, với các dịch vụ như trung tâm thương mại, trường học, bệnh viện, phù hợp với kinh nghiệm quản lý các dự án hạ tầng xã hội của tập đoàn.

Và những hạn chế:

Quy mô tài chính nhỏ hơn: Vốn chủ sở hữu của THACO (57.861 tỷ đồng vào quý I/2025) chỉ bằng chưa tới 1/5 số vốn tự có cần thiết (312.330 tỷ đồng), khiến việc huy động vốn là thách thức lớn hơn so với Vingroup,
Kinh nghiệm dự án hạ tầng lớn hạn chế: Dù mạnh trong sản xuất ô tô, THACO chưa có nhiều kinh nghiệm trong các dự án hạ tầng quy mô quốc gia như đường sắt cao tốc, so với Vingroup với các dự án như VinFast hay Vinhomes.
Thời gian triển khai dài hơn: Kế hoạch hoàn thành trong 7 năm của THACO chậm hơn 2 năm so với VinSpeed, có thể ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế và khả năng cạnh tranh trong đấu thầu.

So sánh góc nhìn tổng quan:

Tác động của dự án: Dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam có tiềm năng thay đổi diện mạo kinh tế, xã hội và công nghệ của Việt Nam, tương tự như các hệ thống Shinkansen, TGV, hay tuyến Bắc Kinh - Thượng Hải đã làm với các quốc gia phát triển. Tuy nhiên, với xuất phát điểm thấp hơn về công nghệ và hạ tầng công nghiệp, Việt Nam cần một chiến lược dài hạn để nội địa hóa công nghệ và đảm bảo hiệu quả kinh tế. Nếu hoàn thành đúng tiến độ, dự án có thể đưa Việt Nam vào nhóm các quốc gia có tốc độ thi công đường sắt cao tốc hàng đầu thế giới, chỉ sau Trung Quốc.

So sánh VinSpeed và THACO:

VinSpeed (Vingroup) có lợi thế vượt trội về tài chính, kinh nghiệm quản lý dự án lớn, và khả năng phát triển mô hình TOD nhờ hệ sinh thái bất động sản. Tầm nhìn xây dựng ngành công nghiệp đường sắt và cam kết hoàn thành trong 5 năm cho thấy sự quyết đoán và tham vọng lớn. Tuy nhiên, đề xuất vay 80% vốn không lãi suất cần được xem xét kỹ lưỡng về tính khả thi và công bằng.
THACO mạnh về năng lực sản xuất công nghiệp, đặc biệt trong việc nội địa hóa linh kiện và thiết bị đường sắt. Cam kết không chuyển nhượng dự án và sẵn sàng bàn giao cho nhà nước là điểm nhấn về trách nhiệm xã hội. Tuy nhiên, hạn chế về quy mô tài chính và thời gian triển khai dài hơn khiến THACO kém cạnh tranh hơn VinSpeed trong cuộc đua này.

Tác giả bài viết: BBT Vinastrategy.com tổng hợp

Tags: Cao tốc Bắc Nam phân tích giá trị kinh tế, Cao tốc Bắc Nam cuộc chiến của các đại gia, Cao tốc Bắc Nam cuộc chiến của các Tập đoàn trong nước, Cao tốc Bắc Nam cuộc chiến của các Nhà đầu tư