Thương mại Việt, Mỹ, Trung sẽ ra sao, sau "cuộc chiến" thuế quan?

Mỹ có làm quá căng trong vụ thuế quan với các thị trường sản xuất không?

Mỹ là thị trường tiêu thụ lớn nhất thế giới, với nhu cầu hàng hóa đa dạng từ tiêu dùng cá nhân đến công nghiệp, đã từ khá lâu Mỹ không còn là thị trường sản xuất trọng điểm mà là thị trường nhập khẩu.
Tuy nhiên, chính sách thuế quan gần đây, đặc biệt dưới áp lực bảo hộ kinh tế, cho thấy Mỹ sẵn sàng áp dụng các biện pháp mạnh tay với các nước sản xuất như Việt Nam, Trung Quốc, hay Mexico (ví dụ, mức thuế giả định 46% với hàng hóa Việt Nam được đề cập gần đây) và nhiều nước khác.

• Lý do Mỹ làm căng trong cuộc chiến thuế quan:
  • Giảm thâm hụt thương mại: Mỹ có thâm hụt thương mại lớn với nhiều quốc gia, như Việt Nam (123 tỷ USD năm 2024) hay Trung Quốc (hàng trăm tỷ USD mỗi năm). Thuế quan là cách trực tiếp để hạn chế nhập khẩu và khuyến khích sản xuất nội địa. Tổng mức thâm hụt hàng năm lên đến hàng ngàn tỷ USD làm cho nợ công Mỹ ngày càng tăng.
  • Chiến lược địa chính trị: Mỹ muốn giảm phụ thuộc vào chuỗi cung ứng từ các nước có thể bị ảnh hưởng bởi đối thủ như Trung Quốc. Việt Nam, dù không phải đối thủ, lại bị nghi ngờ là "trạm trung chuyển" cho hàng Trung Quốc né thuế.
  • Áp lực chính trị nội bộ: Chính sách bảo hộ được cử tri ở các bang công nghiệp ủng hộ, đặc biệt khi họ cho rằng toàn cầu hóa đã lấy đi việc làm của người Mỹ. Đây là yếu tố mà nhiều năm nay, nhiều đời Tổng thống trước nói nhưng chưa làm được, với TT Trump nói là làm, nhằm thay đổi lại cục diện chung của Mỹ cũng như thế giới.
• Liệu chính quyền TT Trump Có quá căng không?:
  • Làm căng sẽ là rủi ro cho Mỹ: Nếu thuế quan quá cao, giá hàng hóa nội địa Mỹ sẽ tăng, gây lạm phát và ảnh hưởng đến người tiêu dùng Mỹ. Nhiều ngành công nghiệp Mỹ (như điện tử, dệt may) vẫn cần nguyên liệu hoặc sản phẩm trung gian từ các nước sản xuất, nên chính sách này có thể tự làm khó mình. Chính vì vậy TT Trump cần rất linh hoạt trong thương lượng.
  • Phản ứng từ các nước khác: Các quốc gia như Trung Quốc, Canada, Mexico, hay EU đã đe dọa trả đũa khi Mỹ áp thuế (ví dụ, tháng 3/2025). Điều này có thể làm tổn hại xuất khẩu Mỹ (nông sản, công nghệ), gây thiệt hại hai chiều.

Mỹ có thể đang "làm căng" để gửi thông điệp mạnh mẽ và bảo vệ lợi ích ngắn hạn, nhưng nếu không điều chỉnh hợp lý, chính sách này có thể phản tác dụng, làm suy yếu vị thế tiêu thụ của mình và biết đâu đấy đây cũng là "hư chiêu" của TT Trump thì sao!

Sau cuộc chiến thuế quan, Mỹ có sai lầm khi muốn đưa sản xuất về lại nội địa, vì chưa chắc là thế mạnh tuyệt đối của Mỹ với một số ngành, đặc biệt các ngành cần lao động tay chân, khéo léo?

Việc đưa sản xuất về Mỹ (reshoring) là mục tiêu chiến lược, nhưng liệu có khả thi và hợp lý hay không cần xem xét kỹ.

• Sản xuất có phải thế mạnh của Mỹ?
  • Mỹ có công nghệ tiên tiến, lao động chất lượng cao trong các ngành giá trị gia tăng (chip, hàng không, dược phẩm), cùng thị trường nội địa lớn và tài nguyên dồi dào.
  • Sản xuất hàng tiêu dùng giá rẻ (dệt may, điện tử gia dụng) không còn là thế mạnh do chi phí lao động cao (lương tối thiểu ở Mỹ khoảng 15 USD/giờ so với 1-2 USD/giờ ở Việt Nam) và cơ sở hạ tầng sản xuất đại trà đã dịch chuyển ra nước ngoài từ lâu.
  • Chính vì vậy chắc chắn chính quyền TT Trump sẽ cân đối ngành nào đưa về và ngành nào nhập khẩu để không gây thiệt hại cho nền kinh tế Mỹ, với hàng loạt các tỷ phú Đô la đang tham vấn chắc chắc sẽ có những toan tính nhất định.
• Rủi ro của reshoring:
  • Chi phí cao: Sản xuất tại Mỹ sẽ làm tăng giá thành, giảm sức cạnh tranh so với hàng nhập khẩu giá rẻ. Người tiêu dùng Mỹ có thể không chấp nhận trả cao hơn cho cùng sản phẩm.
  • Thiếu lao động: Mỹ thiếu lao động phổ thông trong sản xuất, trong khi các nước như Việt Nam, Ấn Độ... có lực lượng lao động trẻ, dồi dào.
  • Chuỗi cung ứng toàn cầu: Dù sản xuất quay về, Mỹ vẫn cần nhập khẩu nguyên liệu hoặc linh kiện, nên không thể tự chủ hoàn toàn, vì Mỹ không thể làm tất, vẫn cần sự hợp tác song phương giữa thế mạnh các quốc gia.
• Đưa sản xuất về Mỹ không hẳn là sai lầm nếu tập trung vào các ngành chiến lược (chip, năng lượng tái tạo, ôtô, máy tính...), nhưng kỳ vọng tự chủ toàn diện là không thực tế trong nền kinh tế toàn cầu hóa. Mỹ có thể thành công ở một số lĩnh vực, nhưng không thể thay thế hoàn toàn các thị trường sản xuất giá rẻ.

Liệu có định hình lại trật tự mậu dịch thế giới như thế nào?

Cuộc chiến thuế quan có thể dẫn đến những thay đổi lớn trong thương mại toàn cầu:

• Phân cực kinh tế: Thế giới có thể chia thành các khối, với Mỹ dẫn đầu một nhóm bảo hộ (cùng EU, Nhật Bản) và Trung Quốc củng cố ảnh hưởng qua RCEP, Vành đai và Con đường (BRI).
• Đa dạng hóa chuỗi cung ứng: Các quốc gia sẽ giảm phụ thuộc vào một thị trường duy nhất. Việt Nam, Ấn Độ, Indonesia có thể trở thành trung tâm sản xuất mới, nhưng cũng đối mặt với áp lực bảo hộ từ các nước lớn.
• Công nghệ dẫn dắt: Mỹ và các nước phát triển sẽ dùng AI, tự động hóa để giảm chi phí sản xuất, trong khi các nước đang phát triển phải nâng cấp năng lực công nghiệp để cạnh tranh.

Vậy Việt Nam cần làm gì để phát triển tự chủ, đây là bài toán và cũng là thách thức nhưng cơ hội để Việt Nam phát triển mạnh trong tương lai!

Việt Nam, với vai trò trung tâm sản xuất và xuất khẩu, cần chiến lược linh hoạt để thích nghi và tự chủ.

1. Trong ngắn hạn:
   • Đa dạng hóa thị trường: Đẩy mạnh xuất khẩu sang EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, và RCEP để giảm phụ thuộc vào Mỹ. Các FTA như EVFTA, CPTPP là lợi thế lớn.
   • Minh bạch chuỗi cung ứng: Siết chặt quy tắc xuất xứ (ROO) để tránh bị Mỹ trừng phạt vì nghi ngờ "trạm trung chuyển" cho hàng Trung Quốc. Một thế giới cởi mở cần phải minh bạch và không kém tử tế vừa phải.
   • Hỗ trợ doanh nghiệp: Giảm thuế nội địa, hỗ trợ vốn để doanh nghiệp vượt qua khó khăn khi xuất khẩu sang Mỹ giảm.
2. Về dài hạn:
   • Nâng cao giá trị gia tăng: Đầu tư vào R&D, sản xuất sản phẩm hoàn thiện mang thương hiệu Việt (như VinFast trong ngành ô tô).
   • Tăng nội địa hóa: Phát triển sản xuất nguyên liệu trong nước (vải, linh kiện) để giảm phụ thuộc vào nhập khẩu. Việc này nói mãi nhưng chưa làm được, đây là thời cơ cần phải tập trung nguồn lực để thực hiện.
   • Công nghệ và giáo dục: Xây dựng lực lượng lao động chất lượng cao trong các ngành công nghệ cao (AI, chip).
   • Chuyển đổi xanh: Đáp ứng xu hướng toàn cầu bằng năng lượng tái tạo và sản xuất bền vững, thu hút đầu tư và tránh rào cản thương mại.

Việt Nam cân bằng giữa Trung Quốc và Mỹ ra sao? Chiến lược ngoại giao "cây tre" liệu còn phát huy!

Việt Nam cần áp dụng chiến lược "đi dây" để cân bằng giữa hai siêu cường.

1. Về kinh tế:
   • Giảm phụ thuộc Trung Quốc: Tăng nhập khẩu từ Hàn Quốc, Nhật Bản, EU để thay thế nguyên liệu từ Trung Quốc.
   • Mở rộng ngoài Mỹ: Đẩy mạnh xuất khẩu sang ASEAN, EU, Nhật Bản để tránh rủi ro từ thuế quan Mỹ.
   • Minh bạch xuất xứ: Đảm bảo hàng hóa xuất sang Mỹ không bị nghi ngờ là "đội lốt" từ Trung Quốc, giữ quan hệ thương mại ổn định với cả hai.
2. Về chính trị và ngoại giao:
   • Trung lập: Duy trì chính sách "ba không" để tránh chọn phe giữa Mỹ và Trung Quốc.
   • Hợp tác đa phương: Tham gia ASEAN, APEC để tạo "lá chắn" ngoại giao, đồng thời hợp tác với Nhật Bản, Hàn Quốc làm cầu nối.
   • Hợp tác chiến lược: Với Mỹ, tăng cường công nghệ và quốc phòng ở mức vừa phải; với Trung Quốc, giữ quan hệ kinh tế ổn định và đàm phán về Biển Đông.
3. Về an ninh:
   • Tự vệ: Đầu tư quốc phòng để bảo vệ Biển Đông trước Trung Quốc, nhưng tránh liên minh quân sự với Mỹ.
   • Hợp tác khéo léo: Tập trận chung với Mỹ ở mức hạn chế, đồng thời mua vũ khí từ Nga, Ấn Độ để đa dạng hóa.
4. Về văn hóa: Xây dựng thương hiệu "Made in Vietnam" để khẳng định bản sắc, tránh bị ảnh hưởng quá mức từ cả hai nước.

Mỹ có thể đang làm căng với thuế quan để bảo vệ lợi ích, nhưng điều này tiềm ẩn rủi ro tự làm suy yếu vị thế tiêu thụ. Đưa sản xuất về Mỹ là khả thi ở một số ngành, nhưng không thể thay thế hoàn toàn các thị trường sản xuất giá rẻ. Trật tự mậu dịch sẽ phân cực và đa dạng hóa, tạo cơ hội cho Việt Nam nếu biết tận dụng.
Việt Nam cần phát triển tự chủ qua đa dạng hóa thị trường, nâng cao nội lực, và cân bằng khéo léo giữa Trung Quốc và Mỹ bằng chiến lược "đi dây" hoặc chiến lược "cây tre". Với tầm nhìn dài hạn, Việt Nam có thể biến thách thức thành cơ hội để vươn lên trong trật tự kinh tế mới, cũng là cơ hội để Việt Nam vươn lên.