TT Trump áp thuế mới, Việt Nam sẽ ảnh hưởng ra sao?

Chính sách thuế mới của Tổng thống Donald Trump, được công bố vào ngày 2/4/2025 với mức thuế cao áp dụng lên nhiều quốc gia (bao gồm 46% đối với Việt Nam), dự kiến sẽ tạo ra những tác động sâu rộng trên bình diện toàn cầu và tại Việt Nam.

Tăng bình quân 2,6%, tác động trên bình diện toàn cầu

Chính sách thuế quan của Trump, với mức thuế trung bình tăng từ 2,6% (2023) lên 7,8% (dự kiến cuối 2026), đánh dấu sự thay đổi lớn nhất trong thương mại quốc tế kể từ sau Thế chiến II. Các tác động chính bao gồm:

1. Căng thẳng thương mại leo thang:
   • Các quốc gia bị áp thuế cao như Trung Quốc (34%), Việt Nam (46%), và Campuchia (49%) có thể đáp trả bằng thuế quan tương ứng, dẫn đến nguy cơ chiến tranh thương mại toàn diện. Canada và EU đã phát tín hiệu trả đũa, trong khi Trung Quốc có thể giảm giá đồng Nhân dân tệ để duy trì xuất khẩu.
   • Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cảnh báo rằng một cuộc chiến thương mại toàn diện có thể làm giảm GDP toàn cầu từ 0,5-1% mỗi năm trong thập kỷ tới.
   • Việt Nam nằm trong top 3 áp thuế cao nhất, việc này đẩy các sản phẩm xuất khẩu Việt Nam và chính quyền cần phải đàm phán để cứu thị trường xuất khẩu Việt Nam sang Mỹ.
2. Gián đoạn chuỗi cung ứng:
   • Các công ty đa quốc gia sẽ phải tái cấu trúc chuỗi cung ứng, chuyển sản xuất về Mỹ hoặc sang các nước ít bị ảnh hưởng. Quá trình này tốn kém và kéo dài, làm giảm hiệu quả kinh tế toàn cầu.
   • Khối lượng thương mại của Mỹ có thể giảm từ 21% tổng hàng hóa toàn cầu xuống còn 18% (theo S&P Global), ảnh hưởng đến các nước phụ thuộc vào xuất khẩu sang Mỹ như Canada (76% xuất khẩu sang Mỹ) và Mexico (83%).
3. Biến động giá cả và lạm phát:
   • Giá hàng hóa tiêu dùng toàn cầu (điện tử, thực phẩm, ô tô) dự kiến tăng do chi phí nhập khẩu cao hơn. Ví dụ, thuế 25% lên ô tô từ Mexico có thể tăng giá xe tại Mỹ thêm 6,000 USD/chiếc (Cox Automotive).
   • Giá dầu tăng nhẹ (dầu WTI lên 71,7 USD/thùng, tăng 0,7% ngày 3/4/2025) do chi phí vận chuyển và sản xuất tăng, đặc biệt từ Canada và Mexico.
4. Chỉ số chứng minh mức độ tác động:
   • GDP toàn cầu: Oxford Economics dự đoán GDP Trung Quốc giảm 0,68%, Ấn Độ giảm 0,03%, và Indonesia giảm 0,06% do thuế quan bổ sung của Mỹ.
   • Chỉ số DXY (đồng USD): Giảm 0,4% xuống 103,86 điểm (ngày 3/4/2025), phản ánh lo ngại về vị thế kinh tế Mỹ dài hạn.
   • Thị trường chứng khoán: VN-Index giảm 4,9% (mất 70 điểm), HNX-Index giảm 3,6%, và các thị trường châu Á đồng loạt lao dốc sáng 3/4/2025.

Và sẽ ảnh hưởng đến Việt Nam ra sao?

Việt Nam, với Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất (chiếm gần 30% kim ngạch xuất khẩu năm 2024, thặng dư thương mại 104,6 tỷ USD), sẽ chịu tác động đáng kể từ mức thuế 46%.

1. Tác động kinh tế tổng thể:
   • Xuất khẩu giảm: Năm 2024, xuất khẩu sang Mỹ đạt hơn 97 tỷ USD (25% GDP). Thuế 46% khiến hàng Việt Nam mất sức cạnh tranh, dẫn đến kim ngạch xuất khẩu sụt giảm, ảnh hưởng đến thặng dư thương mại và nguồn thu ngoại tệ.
   • Tỷ giá hối đoái: Nguồn cung USD giảm có thể khiến đồng VND mất giá, tăng chi phí nhập khẩu nguyên liệu và máy móc, đẩy giá thành sản xuất trong nước lên.
   • GDP: Xuất khẩu đóng góp 85% GDP Việt Nam (2024). Giảm xuất khẩu có thể làm tăng trưởng GDP chậm lại, dù Chính phủ đặt mục tiêu 8% cho 2025.
   • Tuy nhiên Việt Nam cũng cần phải xem xét lại yếu tố xuất siêu sang Mỹ nhưng bản chất tỷ lệ % giữ lại Việt Nam, cho doanh nghiệp Việt Nam rất thấp, chỉ vài phần trăm.
2. Ngành nghề bị tác động ngay:
   • Dệt may: Mỹ chiếm hơn 40% kim ngạch xuất khẩu dệt may. Thuế 46% sẽ làm giá hàng hóa tăng, giảm đơn hàng từ các thương hiệu lớn như Nike hay Adidas (phụ thuộc 39% sản xuất tại Việt Nam).
   • Da giày: Chiếm 35% xuất khẩu sang Mỹ, ngành này sẽ mất lợi thế cạnh tranh so với các nước như Ấn Độ hay Bangladesh.
   • Điện tử: Các công ty như Apple, Intel có sản xuất tại Việt Nam có thể chịu áp lực điều chỉnh chuỗi cung ứng, dù mức độ tác động thấp hơn do sản phẩm giá trị cao.
   • Gỗ và nội thất: Là mặt hàng xuất khẩu chủ lực sang Mỹ, ngành này sẽ đối mặt với chi phí tăng và nguy cơ mất thị phần.
   • Thép: Đã từng chịu thuế 25% từ 2018, ngành thép có thể tiếp tục chịu áp lực ngắn hạn, dù Việt Nam đã thích nghi trong quá khứ.
3. Tâm lý tiêu dùng:
   • Trong nước:
     • Giá hàng hóa tiêu dùng (đặc biệt là hàng nhập khẩu) tăng do chi phí sản xuất cao hơn và VND mất giá, khiến người tiêu dùng thận trọng hơn trong chi tiêu. CPI dự báo tăng 4,15% (kịch bản Chính phủ chọn cho 2025), gây áp lực lạm phát.
     • Tâm lý tiêu dùng sẽ giảm chi tiêu càng làm khó cho thị trường tiêu thụ trong nước.
   • Nhà đầu tư: Tâm lý bất an lan rộng, thể hiện qua VN-Index giảm mạnh 70 điểm (4,9%) sáng 3/4/2025. Doanh nghiệp lo ngại chi phí tăng, gián đoạn đầu tư, và điều chỉnh chiến lược kinh doanh (75% doanh nghiệp khảo sát bởi AmCham lo ngại thuế quan).

Trên bình diện toàn cầu, thuế quan của Trump có thể khởi phát chiến tranh thương mại, làm giảm tăng trưởng kinh tế và tăng giá cả tiêu dùng, với các chỉ số như GDP toàn cầu giảm 0,5-1% và thị trường chứng khoán biến động mạnh.
Tại Việt Nam, kinh tế chịu áp lực từ xuất khẩu giảm, VND mất giá, và lạm phát tăng, đặc biệt ảnh hưởng ngay đến các ngành dệt may, da giày, điện tử, gỗ, và thép. Tâm lý tiêu dùng trong nước sẽ thận trọng hơn, trong khi nhà đầu tư lo ngại về bất ổn kinh tế.
Tuy nhiên, Việt Nam có thể giảm thiểu tác động bằng cách đa dạng hóa thị trường, tận dụng FTA, và tăng cường nội lực kinh tế, cần gia tăng tỷ lệ nội địa đối với hàng xuất khẩu hoặc đàm phán gia tăng việc nhập khẩu hàng từ Mỹ để cân bằng cán cân xuất nhập khẩu hai nước, tiếp theo là thương lượng chính sách áp thuế.