Ngành xuất khẩu chủ lực Việt Nam sẽ tác động ra sao với chình sách thuế mới

Dưới đây là phân tích chi tiết về tác động của chính sách áp thuế mới của Tổng thống Donald Trump (mức thuế 46% áp lên Việt Nam, công bố ngày 2/4/2025) đối với các ngành dệt may, giày da, thủy sản, và sản phẩm từ gỗ, kèm theo các chỉ số minh chứng và giải pháp cho doanh nghiệp Việt Nam cũng như biện pháp hỗ trợ từ chính quyền.

Tác động đối với các ngành cụ thể

1. Ngành dệt may

• Tác động:
  • Mỹ là thị trường lớn nhất của dệt may Việt Nam, chiếm hơn 40% kim ngạch xuất khẩu (khoảng 16 tỷ USD trong tổng số 39 tỷ USD năm 2024).
  • Thuế 46% sẽ làm giá hàng hóa tăng, giảm sức cạnh tranh so với các nước như Bangladesh (thuế thấp hơn) hay Ấn Độ (chưa bị áp thuế cao).
  • Các thương hiệu lớn như Nike, Gap có thể giảm đơn hàng từ Việt Nam và dịch chuyển sang các nước có chính sách thuế thấp hơn Việt Nam.
• Chỉ số minh chứng:
  • Kim ngạch xuất khẩu dệt may sang Mỹ giảm dự kiến 20-25% (theo Hiệp hội Dệt may Việt Nam - VITAS), tương đương 3,2-4 tỷ USD trong năm 2025.
  • Giá bán lẻ quần áo tại Mỹ có thể tăng 15-20% (Oxford Economics), khiến nhà nhập khẩu Mỹ chuyển sang nguồn cung rẻ hơn.
  • 60% doanh nghiệp dệt may Việt Nam báo cáo đơn hàng giảm trong quý 1/2025 (khảo sát VITAS, 3/4/2025).

2. Ngành giày da

• Tác động:
  • Việt Nam là nhà xuất khẩu giày dép lớn thứ hai thế giới sang Mỹ (35% kim ngạch, khoảng 9 tỷ USD năm 2024).
  • Thuế 46% làm giá sản phẩm tăng, ảnh hưởng đến các thương hiệu như Adidas (39% sản xuất tại Việt Nam). Các đối thủ như Indonesia hay Ấn Độ có thể chiếm thị phần.
• Chỉ số minh chứng:
  • Xuất khẩu giày dép sang Mỹ dự kiến giảm 15-20%, tương đương 1,3-1,8 tỷ USD (Hiệp hội Da giày và Túi xách Việt Nam - LEFASO).
  • Chi phí sản xuất tăng 10-12% do nguyên liệu nhập khẩu (da, phụ kiện) chịu áp lực từ tỷ giá VND mất giá.
  • 50% doanh nghiệp nhỏ trong ngành đối mặt nguy cơ phá sản nếu đơn hàng giảm kéo dài (LEFASO, 3/4/2025).

3. Ngành thủy sản

• Tác động:
  • Mỹ chiếm 20% xuất khẩu thủy sản Việt Nam (2,2 tỷ USD trong tổng số 11 tỷ USD năm 2024), chủ yếu là tôm, cá tra, và cá ngừ.
  • Thuế 46% làm giá bán tăng, giảm sức cạnh tranh so với Ecuador (tôm) hay Ấn Độ (cá). Người tiêu dùng Mỹ có thể chuyển sang sản phẩm nội địa hoặc nguồn thay thế.
• Chỉ số minh chứng:
  • Xuất khẩu thủy sản sang Mỹ giảm dự kiến 25-30%, tương đương 550-660 triệu USD (Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản - VASEP).
  • Giá tôm Việt Nam tại Mỹ tăng 20-25%, trong khi tôm Ecuador chỉ tăng 5-7% (dữ liệu SeafoodSource, 3/4/2025).
  • 40% doanh nghiệp thủy sản báo cáo lợi nhuận giảm mạnh trong quý 1/2025 (VASEP).

4. Ngành sản phẩm từ gỗ

• Tác động:
  • Mỹ là thị trường lớn nhất của ngành gỗ Việt Nam, chiếm 50% kim ngạch (6 tỷ USD trong tổng số 12 tỷ USD năm 2024).
  • Thuế 46% làm giá nội thất, đồ gỗ tăng, khiến nhà nhập khẩu Mỹ chuyển sang Brazil hoặc Đông Âu. Ngành này cũng phụ thuộc nhiều vào nguyên liệu nhập khẩu (70%), chịu thêm áp lực từ chi phí tăng.
• Chỉ số minh chứng:
  • Xuất khẩu gỗ sang Mỹ giảm dự kiến 20-25%, tương đương 1,2-1,5 tỷ USD (Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam - VIFOREST).
  • Giá nội thất gỗ tại Mỹ tăng 15-18% (Furniture Today, 3/4/2025).
  • 65% doanh nghiệp gỗ nhỏ và vừa lo ngại mất hợp đồng dài hạn (VIFOREST).

Giải pháp nào cho doanh nghiệp Việt Nam

1. Đa dạng hóa thị trường:
   • Tăng cường xuất khẩu sang EU (EVFTA giảm thuế 70% mặt hàng dệt may, gỗ), Nhật Bản (CPTPP), và Hàn Quốc (VKFTA). Ví dụ, EU hiện chiếm 15% xuất khẩu dệt may, có thể tăng lên 20% nếu khai thác tốt.
   • Tìm kiếm thị trường mới như Ấn Độ, Trung Đông, nơi nhu cầu tiêu dùng đang tăng, việc này không phải làm thị trường là có ngay, đây là bài toán nan giải cho Doanh nghiệp sản xuất Việt Nam.
2. Tối ưu hóa chi phí sản xuất:
   • Tăng sử dụng nguyên liệu nội địa (hiện chỉ 50% trong dệt may, 30% trong gỗ) để giảm phụ thuộc nhập khẩu.
   • Đầu tư công nghệ tự động hóa để giảm chi phí lao động và tăng năng suất.
3. Chuyển đổi sản phẩm:
   • Tập trung vào phân khúc cao cấp (thời trang bền vững, nội thất thiết kế) để tránh cạnh tranh giá với các nước khác.
   • Đẩy mạnh thương mại điện tử xuyên biên giới (Amazon, Alibaba) để tiếp cận người tiêu dùng Mỹ trực tiếp, giảm phụ thuộc vào nhà nhập khẩu. Tuy nhiên việc này không hề dễ vì Doanh nghiệp sản xuất thường ít có kỹ năng bán hàng trực tiếp.
4. Hợp tác và liên kết:
   • Thành lập liên minh doanh nghiệp trong ngành để đàm phán giá, chia sẻ đơn hàng, và giảm rủi ro.
   • Hợp tác với doanh nghiệp Mỹ để lập nhà máy tại Mỹ, tránh thuế quan (mô hình Samsung tại Texas).

Thử đưa ra biện pháp hỗ trợ từ chính phủ, nhằm hỗ trợ các Doanh nghiệp sản xuất

Ngắn hạn

1. Hỗ trợ tài chính:
   • Giảm lãi suất vay vốn cho doanh nghiệp xuất khẩu (hiện 6-7%/năm) xuống 4-5%, ưu tiên các ngành bị ảnh hưởng nặng.
   • Gia hạn nợ, miễn giảm thuế thu nhập doanh nghiệp trong 6-12 tháng cho các ngành dệt may, giày da, thủy sản, gỗ.
2. Ổn định tỷ giá:
   • Ngân hàng Nhà nước can thiệp thị trường ngoại hối, giữ VND không mất giá quá 3-5% để giảm chi phí nhập khẩu nguyên liệu.
   • Tăng dự trữ ngoại tệ (hiện 110 tỷ USD, 3/2025) để ứng phó biến động.
3. Đàm phán ngoại giao:
   • Đàm phán với Mỹ để giảm mức thuế 46%, nhấn mạnh vai trò Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu và quan hệ song phương.
   • Kêu gọi miễn trừ thuế cho một số mặt hàng chiến lược (như thủy sản bền vững).

Giải pháp dài hạn

1. Đẩy mạnh nội địa hóa:
   • Đầu tư phát triển ngành công nghiệp phụ trợ (sợi, da, chế biến gỗ) để giảm phụ thuộc nguyên liệu nhập khẩu từ Trung Quốc và các nước khác.
   • Đặt mục tiêu nội địa hóa 70% nguyên liệu dệt may và gỗ trong 5 năm.
2. Tăng cường FTA:
   • Khai thác triệt để các hiệp định thương mại tự do (FTA) như CPTPP, EVFTA, RCEP để mở rộng thị trường xuất khẩu, giảm phụ thuộc vào Mỹ.
   • Đàm phán FTA mới với các khu vực tiềm năng như Nam Mỹ, châu Phi.
3. Chuyển đổi số và xanh hóa:
   • Hỗ trợ doanh nghiệp áp dụng công nghệ 4.0 và sản xuất xanh để đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe của EU, Nhật Bản.
   • Cấp chứng nhận bền vững (FSC cho gỗ, ASC cho thủy sản) để tăng giá trị sản phẩm.
4. Phát triển nguồn nhân lực:
   • Đào tạo lao động chất lượng cao cho các ngành xuất khẩu, đặc biệt là thiết kế và công nghệ, để nâng cao giá trị gia tăng.

Chính sách thuế 46% của Trump dự kiến sẽ gây thiệt hại lớn cho các ngành dệt may (giảm 3,2-4 tỷ USD), giày da (1,3-1,8 tỷ USD), thủy sản (550-660 triệu USD), và gỗ (1,2-1,5 tỷ USD) của Việt Nam, với giá cả tăng và thị phần thu hẹp.
Doanh nghiệp cần đa dạng hóa thị trường, tối ưu chi phí, và chuyển đổi sản phẩm, trong khi chính quyền cần hỗ trợ tài chính ngắn hạn, ổn định kinh tế vĩ mô, và đầu tư dài hạn vào nội địa hóa, FTA, và công nghệ. Nếu thực hiện đồng bộ, Việt Nam có thể giảm thiểu thiệt hại và tận dụng cơ hội từ tái cấu trúc thương mại toàn cầu.
Trong thời kỳ hiện tại Doanh nghiệp đang khó trăm bề nên cần tĩnh táo tìm ra giải pháp phù hợp với tình hình kinh doanh thực tại và tương lai.